Kalıtsal Çoklu Osteokondromlar Nedir? Bilinmesi Gereken Her Şey

Kalıtsal çoklu osteokondromlar (HMO), sıklıkla bacaklardaki, kollardaki ve parmaklardaki uzun kemiklerin büyüyen ucunda (metafiz) yer alan, kıkırdak (osteokondromlar) ile kaplı çok sayıda iyi huylu (kanserli olmayan) kemik tümörleri ile karakterize edilen nadir bir genetik hastalıktır. 

Haber Merkezi / Bu osteokondromlar genellikle ergenlikten kısa bir süre sonrasına kadar büyümeye devam eder ve kemik deformitelerine, iskelet anormalliklerine, boy kısalığına, sinir sıkışmasına ve hareket açıklığının azalmasına yol açabilir. Kalıtsal çoklu osteokondromlar, otozomal dominant bir genetik durum olarak kalıtsaldır ve EXT1 veya EXT2 genindeki anormallikler (mutasyonlar) ile ilişkilidir.

Kalıtsal çoklu osteokondromlar kemik büyümesini etkileyen nadir bir hastalıktır. Kıkırdak ile kaplı kemik tümörleri (ekzostoz veya osteokondrom), tipik olarak tendon ve kasların kemiğe bağlandığı bölgelere bitişik uzun kemiklerin büyüme bölgelerinde (metafizlerde) görülür. 

Bu büyümeler, aynı aile içinde bile, etkilenen bireyler arasında boyut ve sayı bakımından farklılık gösterir. Bazı bireyler birkaç büyük “topak” ile ortaya çıkarken, diğerleri birkaç küçük büyüme gösterecektir. Ortalama tanı yaşı üç yıldır ve etkilenen bireylerin neredeyse tamamına 12 yaşında tanı konur.

Çoğu durumda herhangi bir tedaviye gerek yoktur. Ekzostozlar küçükse hasta üzerinde çok az etkisi olabilir veya hiç etkisi olmayabilir. Ancak daha ciddi vakalarda büyüme ön kol, diz, ayak bilekleri, omurga ve/veya leğen kemiğinde şekil bozukluklarına neden olabilir. Sinirlere, tendonlara ve/veya kan damarlarına baskı yapabilir ve harekete veya dolaşıma müdahale ederek sinirlerin sıkışması veya tendonların sıkışması sonucu ciddi ağrıya neden olabilirler.

Ekzostoz gelişen kemikler en sık üst kol (humerus), önkol, diz ve kürek kemikleridir (skapula). Önkol ve ayak bileğinin eğriliği en sık cerrahi düzeltme gerektiren problemlerdir.

Etkilenen bireylerin yaklaşık yüzde 40’ında bacakların kısalması ve/veya eğilmesi nedeniyle hafif boy kısalığı vardır. Omurga etkilenirse, omurilik sıkışması meydana gelebilir ve bu da uyuşukluğa ve/veya felce neden olabilir. Pelvik bölgedeki ekzostozlara bağlı olarak idrar tıkanıklığı gözlenmiştir.

Bu bozukluğu karakterize eden kemik büyümeleri, ergenlikten kısa bir süre sonrasına kadar büyümeye devam eder; bu dönemde normalde yeni büyüme artık gelişmez. Çoğunlukla kondrosarkomlar olmak üzere malign (kanserli) tümörlerin gelişme riski yaklaşık %1 ila 5’tir.

Kalıtsal çoklu osteokondromlar otozomal dominant bir genetik durum olarak kalıtsaldır. Baskın genetik bozukluklar, belirli bir hastalığa neden olmak için anormal bir genin yalnızca tek bir kopyasının gerekli olduğu durumlarda ortaya çıkar. Anormal gen, ebeveynden kalıtsal olabilir veya etkilenen bireyde yeni bir mutasyonun sonucu olabilir. HMO vakalarının yaklaşık %10’unun yeni mutasyonların sonucu olduğu düşünülmektedir. 

Günümüzde EXT1 ve EXT2 adlı iki genin HMO hastalarında mutasyon gösterdiği bilinmektedir ve bu genlerin tümör baskılayıcı olarak görev yaptığı düşünülmektedir. Etkilenen bazı bireylerde her iki gende de mutasyon tespit edilmedi. Bu vakaların hemen hemen hepsinde, “mutasyon negatif” hastaların ailesinde ekzostoz öyküsü yoktur. Büyük olasılıkla, vücut hücrelerinin yalnızca bir kısmında EXT1 veya EXT2 mutasyonu vardır ve genellikle DNA analizi için kullanılan kan hücrelerinde mutasyon yoktur veya tespit edilemez. 

Veriler, EXT1 mutasyonlarına sahip bireylerin, EXT2 mutasyonlarına sahip kişilere göre daha ciddi etkilere sahip olabileceğini göstermektedir. Anormal genin etkilenen ebeveynden yavruya geçme riski her hamilelik için %50’dir. Risk erkekler ve kadınlar için aynıdır.

HMO tanısı klinik özelliklere, röntgen bulgularına ve aile öyküsüne dayanmaktadır. Tanıyı doğrulamak için EXT1 ve EXT2 genlerine yönelik moleküler genetik testler mevcuttur.

Ağrıyı hafifletmek, hareketi iyileştirmek, normal dolaşımı sağlamak veya kozmetik nedenlerden dolayı ameliyat gerekebilir. Bir tümörün malign dejenerasyonu, muhtemelen kemoterapi ve radyasyon tedavisi ile birlikte cerrahi olarak tedavi edilir.

Kanserlerdeki malign dejenerasyonların çoğu, yavaş büyüyen ve genellikle kemoterapiye duyarsız olan kıkırdak tümörleri veya kondrosarkomlardır.

Malign dejenerasyonu taramak için etkilenen kemiklerin boyutunun yıllık taramalarla izlenmesi bazen tavsiye edilir. Hızlı büyüme ve artan ağrı, olası bir malign değişimin belirtileridir. Diğer tedaviler semptomatik ve destekleyicidir.