Raşitizm nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Raşitizm, D vitamini , kalsiyum veya fosfat eksikliğinden kaynaklanan bir iskelet hastalığıdır. Bu besinler, güçlü, sağlıklı kemiklerin gelişimi için önemlidir. Raşitizmli kişilerde zayıf ve yumuşak kemikler, bodur büyüme ve ciddi vakalarda iskelet deformiteleri olabilir. Bağırsaklarınızdan kalsiyum ve fosfatı emmesine yardımcı olan D vitamini; süt, yumurta ve balık gibi çeşitli gıdalardan alabilirsiniz. Vücudunuz, güneş ışığına maruz kaldığınızda da d vitamini üretir.

D vitamini eksikliği, vücudunuzun yeterli düzeyde kalsiyum ve fosfat tutmasını zorlaştırır. Bu meydana geldiğinde, vücudunuz kalsiyum ve fosfatın kemiklerinizden salınmasına neden olan hormonlar üretir. Kemikleriniz bu minerallerden yoksun olduğunda da zayıf ve yumuşak hale gelirler. Raşitizm en çok 6 ila 36 aylık çocuklarda görülür. Çocuklar raşitizm açısından risk altındadırlar, çünkü hala büyümektedirler. Bazı durumlarda da raşitizm kalıtsaldır.

Nedenleri;

Nedenleri çeşitlidir. En sık olarak görülen, dolayısıyla raşitizm denilince ilk akla gelen, D vitamini eksikliğine bağlı olarak süt çocukluğu döneminde gelişen raşitizmdir. Kemik mineralizasyonunu sağlayan başlıca mineraller olan kalsiyum ve fosforun vücut sıvılarında ve dokularda yeterli miktarlarda bulunmasını D vitamini sağlar.

D vitamini, diğer vitaminlerin çoğundan farklı olarak besinlerle alınmasının yanında güneş ışığının yardımı ile deride yapılır. Deride yapılan bu D vitamini vücudun gereksinimini karşılayan temel kaynaktır. Besinlerle alınan ya da deride yapılan vitamin D, karaciğerde ve böbreklerde bir dizi işlemden geçerek etki gücü en yüksek olan D vitamini şekline dönüşür.

D vitamini eksikliği, aktif D vitamini oluşumunun aşamalardan herhangi birindeki soruna bağlı olarak gelişebilir. D vitamini ve kalsiyumdan zengin besinler almamak, yeteri kadar süt içmemek, fazla miktarda unlu gıdalarla beslenmek, yeteri kadar güneş görmeyen sıhhi olmayan, nemli, karanlık ve basık tavanlı evlerde yaşamak, gebelik döneminde yetersiz beslenen ve güneşten yararlanmayan anne çocuğu olmak, barsaklarda emilim bozukluğu olması, D vitamininin aktifleşmesini bozan karaciğer ya da böbrek yetersizliği gibi nedenler raşitizma neden olur.

Bunlara ek olarak, uzun süreli kullanılan bazı ilaçlar da D vitamini metabolizmasını etkileyerek raşitizme yol açabilir. Epilepsi (sara hastalığı) tedavisinde kullanılan difenilhidantoin (epdantoin) ve fenobarbital (luminal) bu ilaçlar arasında yer alır. D vitamini dışında kalsiyum ve fosfor minerallerinin eksiklikleri de kemik gelişimini olumsuz yönde etkiler.

Belirtileri;

Raşitizmin belirtileri yaşa göre değişir. En sık görüldüğü dönem olan ilk yaş içerisindeki belirtiler, kandaki kalsiyum ve fosfor düzeylerinin düşüklüğüne bağlıdır. Bu belirtiler, nedeni açıklanamayan huzursuzluk gibi müphem belirtilerden havale geçirmeye kadar değişir. Raşitizmli bebeklerde hipotoni belirgindir, kasları gevşek ve güçsüzdür; bu nedenle karınları şişkin ve yanlara yaygındır (kurbağa karnı), geç oturur, geç emekler ve geç yürürler. Zekâ gelişimleri bu durumdan etkilenmez. Nedeni bilinmeyen ve hastalıkla ilişkisi kesin olarak gösterilmemiş, ama anneler tarafından sıkça söylenen diğer bir belirti de özellikle başında daha belirgin olmak üzere fazla terlemedir.

Raşitizmin diğer belirtileri, kemiklerde kalsiyum birikiminin yetersizliğine bağlıdır. Raşitizmde kemik belirtileri ilk önce başta, 4-10 aylıkken göğüs kafesinde, altı aydan sonra kol ve bacaklarda görülür. Bunun nedeni, D vitamini eksikliğinin etkisinin hızlı büyüyen kemiklerde daha belirgin olmasıdır. Kafa kemikleri yumuşaktır; bu yüzden bebeğin başı yan taraflardan tutularak, arkadan parmak uçlarının bastırılması ile bazı bölgelerin içeri çöktüğü hissedilir.

Alınları geniş ve belirgindir; Baş, gövdeye göre büyük olup; yatma yönüne göre düzleşme gösterir. Bıngıldak yaşa göre daha geniş ve kapanması gecikir (18 aydan sonra). El ve ayak bilekleri normalden daha geniştir (ağrısız ve altı aydan sonra); kaburgaların kemik-kıkırdak birleşme yerleri genişlemiştir (kosta tespihleri); diyaframın göğse yapıştığı göğüs kafesinin alt kısmında oluk benzeri bir çökme oluşabilir. Göğüs duvarında kunduracı göğsü, kuş göğsü gibi göğüs öne veya içe doğru çıkış anomalilerine rastlanır.

Dişler geç çıkar ve erken çürür. Çocuk yürümeye başladıktan sonraki en önemli bulgu, bacaklardaki eğriliktir (O ya da V bacak). Kamburluk, bel kemiğinde eğrilik olabilir. Uyluk kemiği boynunun kemiğin gövdesiyle yaptığı açı daralarak kalça biçiminin bozulmasına neden olur ve çocuğun «ördek gibi» yürümesine yol açar. Eğer hastalık tedavi edilmezse büyüme yavaşlar ve bir süre sonra çocuk boyca yaşıtlarına göre geri kalır.

Solunum yolu enfeksiyonlarına yatkınlık vardır. Bazıları kabızlık çeker, bazıları da ishal olurlar. Uyku düzensizlikleri, huzursuzluk ve kansızlık görülür. Kansızlık, raşitizmde sık görülür ve önemli ölçülere varabilir; alyuvarlar 2 milyona, hatta daha aşağı düşebilir. Kansızlık çoğunlukla dalak büyümesiyle birliktedir. Vitamin tedavisiyle bütün bu belirtiler geriler. Ergenlik öncesi büyüme dönemindeki kişilerde de, D vitamini gereksinimi üstünde önemle durulmalıdır. Bu dönemde çoğunlukla vitamin tedavisi uygulamak gerekir.

Risk faktörleri;

• Koyu ten; Melanin cilde renk veren bir pigmenttir. Koyu tenler cilt yapılarında daha çok melanine sahiptir. Fakat melanin cildin güneş ışığından D vitamini üretme yeteneğini azaltır. Bu nedenle koyu tenli bebekler ve çocuklar daha fazla raşitizm geliştirme riskine sahiptirler.
• Annede hamilelik sırasında görülen D vitamini eksikliği; Ciddi D vitamini eksikliği olan anneden doğan bir bebek, raşitizm belirtileri ile doğabileceği gibi doğumdan birkaç ay sonra da semptomları geliştirebilir.
• Kuzey enlemleri; Dünyanın kuzey enlemlerine daha az güneş ışığı vurur. Bu nedenle güneş ışığının az olduğu coğrafi bölgelerde yaşayan çocuklarda raşitizm riski daha yüksektir.
• Erken doğum; Prematüre doğan bebekler daha düşük D vitamini seviyelerine sahip olma eğilimindedir çünkü anne karnındaki vitaminleri almak için daha az zamanları vardır.
• İlaçlar; Epilepsi nöbetlerini engellemek için verilen bazı ilaçlar ya da HIV enfeksiyonlarını tedavi etmede kullanılan antiretroviral ilaçlar, vücudun D vitaminini etkin bir şekilde kullanabilmesini engellemektedir.
• Sadece emzirme; Anne sütü raşitizmi engellemek için yeterli D vitamini sağlayamaz. Sadece anne sütüyle beslenen bebekler takviye olarak D vitamini damlası almalıdır. Günümüzde sağlık bakanlığı ücretsiz olarak sağlık ocaklarından hamile ve bebeklere D vitamini takviyesi sağlamaktadır.

Komplikasyonları;

• Yetersiz büyüme
• Anormal kavisli bir omurga
• Kemik deformasyonları
• Diş kusurları
• Epilepsi nöbetleri

Teşhisi;

Doktorunuz fizik muayene yaparak raşitizmi teşhis edebilir. Kemiklerdeki hassasiyet veya ağrıları hafifçe bastırarak kontrol ederler. Doktorunuz ayrıca aşağıdakiler de dahil olmak üzere raşitizm tanısı koymaya yardımcı olmak için bazı testler de isteyebilir:

• Kandaki kalsiyum ve fosfat seviyelerini ölçmek için kan testleri
• Kemik deforasyonlarını kontrol etmek için kemik röntgenleri
• Nadir durumlarda, bir kemik biyopsisi yapılabilir.

Tedavisi;

Raşitizm tedavisi, vücuttaki eksik vitamin veya mineralleri tamamlamaya yöneliktir. Bu raşitizm ile ilişkili semptomların çoğunu ortadan kaldıracaktır. Çocuğunuzda D vitamini eksikliği varsa, doktorunuz mümkünse güneş ışığında daha fazla kalmalarını isteyecektir. Ayrıca balık, karaciğer, süt ve yumurta gibi D vitamini içeren gıda ürünlerini tüketmeye teşvik edeceklerdir.

Kalsiyum ve D vitamini takviyeleri de raşitizm tedavisinde kullanılabilir. Çocuğunuzun büyüklüğüne göre değişiklik gösterebileceğinden doktorunuza doğru doz hakkında bilgi verin. Çok fazla D vitamini veya kalsiyum yararlı değildir. Genetik raşitizmde, hastalığı tedavi etmek için fosfat takviyeleri ve yüksek düzeyde özel bir D vitamini kombinasyonu gereklidir.

Dikkat: Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.