Psoriasis (sedef hastalığı) nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Psoriasis (sedef hastalığı), cilt hücrelerinin hızlı bir şekilde birikmesine neden olan kronik bir otoimmün durumdur. Bu hücre birikimi cilt yüzeyinde pullanmaya neden olur. Pul çevresinde iltihaplanma ve kızarıklık oldukça yaygındır. Tipik psoriatik pullar beyazımsı gümüş rengindedir ve kalın, kırmızı lekeler halinde gelişir. 

Sedef hastalığı, hızlandırılmış cilt üretim sürecinin bir sonucudur. Cilt hücreleri cildin derinliklerinde büyür ve yavaşça yüzeye çıkar. Sedef hastalığı olan kişilerde bu üretim süreci sadece birkaç gün içinde gerçekleşebilir. Bu nedenle cilt hücrelerinin düşecek zamanı yoktur. Bu hızlı aşırı üretim, cilt hücrelerinin birikmesine yol açar

Genellikler ve dizler gibi eklemlerde gelişir. Aşağıdakiler dahil vücudun herhangi bir yerinde de gelişebilirler;

• Eller
• Ayak
• Boyun
• Kafa derisi
• Yüz

Daha az görülen sedef hastalığı türleri tırnakları, ağzı ve cinsel organların etrafındaki alanı etkiler

Sedef hastalığı kalıtımsal mıdır, çocuğa geçer mi?

Hastaların %30 ila 40’ında aile öyküsü mevcuttur. 0 kalıtsal bir hastalık değildir. Bir ebeveyn hastaysa çocukta da görülme riski iken, iki ebeveyn birden hastaysa bu oran %41’e yükselmektedir. Olasılıkla mültifaktöriyel bir kalıtım söz konusudur.

Sedef hastalığını tetikleyici faktörler nelerdir?

• Fiziksel travma; Derinin tahriş edilmesi, kaşınması, kurutucu temizleyiciler, sert keseleme, sürtme
• Stres; Hem hastalığın ortaya çıkışında hem de şiddetinin artışında önemli rolü vardır
• Enfeksiyonlar; Özellikle streptokoksik üst solunum yolu enfeksiyonlarının tetikleyici rolü olabilir
• Sigara ve aşırı alkol tüketimi; Hem hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştıran hem de şiddetini arttırabilen en önemli risk faktörlerindendir
• İlaçlar; Bazı ilaçların hastalığı tetikleyici rolü bilinmektedir ( Beta blokerler, lityum, antimalaryal ilaçlar, Ace inhibitörleri, terbinafin, kalsiyum kanal blokerleri, bazı ağrı kesiciler…. gibi)

Nedenleri;

Sedef hastalığının kesin nedeni henüz bilinmese de uzmanlar bu hastalığın birden fazla faktörün kombinasyonu nedeniyle ortaya çıktığına inanmaktadır

Bağışıklık sistemindeki bir hata ciltte gereksiz yere iltihaplanmaya, bu da yeni cilt hücrelerinin hızlı bir şekilde çoğalmasına neden olmaktadır

Normalde cilt hücreleri her 10 ila 30 günde bir değiştirilir. Sedef hastalığında ise yeni hücreler her 3-4 günde bir büyür. Bu kadar sık bir şekilde yenileri ile değiştirilen eski hücreler birikerek, ciltte görülen gümüş pulları ortaya çıkarır

Sedef hastalığı aynı aile içindeki bireylerde görülebilir, ancak bazen kuşak atlayabilir. Örneğin, bir dede ile torunu etkilenebilir, ancak çocuğun annesi hastalıktan etkilenmeyebilir. Sedef hastalığı bunun haricinde bireyden bireye geçmez, bulaşıcı değildir

Sedef hastalığının hemen her türünün bir takım ortak tetikleyicileri mevcuttur. Sedef hastalığının canlanmasını tetikleyebilecek bu koşullar arasında ciltte meydana gelen kesikler, sıyrıklar veya cerrahi müdahaleler, duygusal stres, strep enfeksiyonları, bipolar bozukluk için kullanılan lityum, sıtma ilaçları, beta-bloker gibi tansiyon ilaçları, hidroksiklorokin veya antimalaryal ilaçları, özellikle genç erkeklerde aşırı alkol kullanımı ve sigara içilmesi olabilir.

Hastalık özellikle kış dönemlerinde ve soğuk günlerde daha sık görülmektedir. Sıcak, güneşli ve nemli ortamlarda bulunmak hastalığın ortaya çıkması ihtimalini azaltabilir.

Sedef hastalığı olan bazı bireylerde, en küçük bir çizik veya bir sivrisinek ısırığı bile yeni bir tetiklenmeye neden olabilir. Bu tepki travma sonrası hastalığa ait lezyonların ortaya çıkması olayıdır, adına Koebner fenomeni denilmektedir. Sedef hastalığı olan dört kişiden birinde görülmektedir

Belirtileri;

Sedef hastalığının en tipik belirtileri, özellikle diz-dirsek gibi darbe gören yerlerde olmak üzere, keskin sınırlı, canlı kırmızı renkli ve üzerlerinde hastalığa adını veren sedef rengi kabukların bulunduğu lezyonlardır. Bu lezyonlar ayrıca saçlı deri, tırnaklar, genital bölgede de ortaya çıkabilmektedir

Tedavi edilmezse zamanla kalınlaşıp özellikler eller ve ayaklarda hareketi zorlaştırabilir. Kelliğe yol açmaz ama hastalık şiddetli ise saç dökülmesini arttırabilmektedir

Sedef hastalığı sadece tırnağı tutabilir. En sık bulgusu, toplu iğne başı büyüklüğünde çukurcuklar, tırnağın kalınlaşması, boşalması, sarı renk değişikliğidir. Bazen tırnak çevresinde de şişlik ve kızarıklık da gelişebilir

Sedef hastalığınım günümüzde sadece deriyi etkilemediği, özellikle erken yaşta başladığında eklemleri, kalp-damar sistemini tuttuğu, şeker hasatlığı ve obeziteye yol açtığı da bilinmektedir. Dolayısıyla hastaların izlemi ve tedavisi sırasında eşlik edebilecek hastalıların saptanması ve tedavisi de önemlidir. Ayrıca hastalık nadiren eklemleri tutabilmektedir. %30 oranında eklemlerde şişlik ve ağrı ortaya çıkar. Psoriatik artritin etkin tedavisi gerekir, çünkü eklemlerde hasara ve kronik ağrıya neden olur

• Eklemde ısı artışı, kızarıklık ve şişme ile birlikte eklem ağrısı
• Sırt ağrısı ile birlikte olan ve bir saat ya da daha uzun süren sabah sertliği
• Eklemlerin hareketlerinde kısıtlılık psoriatik artiritin başlıca belirtilerdir

Tanısı;

Hastalığın tanısı çoğunlukla deri lezyonlarının görünümü ile konur. Ailede sedef hastalığı varlığı tanıya yardımcıdır. Şüpheli vakalarda deri biyopsisi yapılır. Bazı vakalarda obezite, hipertansiyon ve hiperlipidemi tabloya eşlik edebilir.

Tedavisi;

Sedef hastalığı ömür boyu süren bir hastalıktır. Önlemlerle ve uygun tedavi ile kontrol altında tutulabilmektedir

Sedef hastalığı kişide sosyal ve psikolojik sorunlara neden olabilmektedir. Bu nedenle hastalığı tanımak, tetikleyicilerden korunmak çok önemlidir. Erken tanı hastalığı kontrol altına almayı kolaylaştıracaktır. Eğer lezyonlar derinin %10’undan fazlasını tutmuşsa mutlaka fototerapi veya sistemik tedavi gerekir. Sadece kremlerle yetinmek hem hastalık kontrolünde zorluk yaratır hem de eşlik edebilecek hastalıkları önlemede yararlı olmaz

Tedavide amaç arttırıcı faktörlerden kaçınmak (tahriş etmemek ovalamamak vb), en kısa sürede iyileştirirken uzun süre iyilik sağlamak ve yan etki oluşturmamaktır. Her hastaya aynı tedavi kullanılmaz. Belirli algoritma ile tedavi planlanır. Hastalığın yaygınlığı, hastanın yaşı, tedaviye uyumu, önceki kullanılan ilaçlar tedavi seçiminde önemlidir. Sınırlı bir alandaysa krem şeklinde ilaçlar, nemlendiriciler kullanılır

Daha yaygın hastalık varsa fototerapi, sentetik A vitamini içeren ilaçlar, eklem hastalığı varsa veya daha sonraki aşamada dirençli hastalarda kendisi kanser olmadığı halde bazı kanser ilaçları ve biyolojik tedaviler kullanılır

Bugüne kadar sedef hastalığının nedenine yönelik bir tedavisi bulunamamıştır ancak çok önemli gelişmeler olmuş, tedavi beklentileri %50’den %90’lara çıkmıştır. Tedavi ile deri belirtileri iz bırakmadan tamamıyla kaybolabilmektedir.Uygun tedavilerle hemen hemen semptomsuz bir durum olan iyilik dönemleri yaşanabilir

Tıbbi tedavi yanı sıra kronik hastalıklarda yaşam boyu sağlıklı bir diyetle beslenmek önemlidir. Bunun dışında hastalığın doğrudan bağlantılı olduğu özel bir diyet yoktur. Gereksiz besin yasaklarından uzak durulmalıdır. Ayrıca sigaranın bırakılması, alkol tüketiminin azaltılması ve düzenli egzersiz şarttır

Sedef hastalığını kendiliğinden geçmez ve etkin tedavi uygulanmadığında, kişilerin hayatı üzerindeki olumsuz etkileri devam edebilir. Lütfen tedavi ile ilgili tüm bilgileri dermatoloğunuza danışamadan uygulamayınız ve tedavi seçenekleri konusunda bilgi alınız. Bilimsel kanıttan uzak hiçbir yöntem hastalığı tedavide kullanılmamalıdır. Bu yöntemler bazı zamanlarda tam aksine durumu kötüleştirebilmektedir. Unutmayınız ki hastalığı kontrol etmek ancak hekiminizle iyi bir iletişim kurmak ile mümkündür

Dikkat: Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.