Huntington Hastalığı Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Teşhisi, Tedavisi

Huntington hastalığı, elleri, ayakları, yüzü ve gövdeyi etkileyen istemsiz kas hareketlerinin kademeli olarak gelişmesi ve bilişsel süreçlerin ve hafızanın (demans) ilerleyici şekilde bozulmasıyla karakterize edilen, genetik, ilerleyici, nörodejeneratif bir hastalıktır. Nörolojik hareket anormallikleri, kontrolsüz, düzensiz, hızlı, sarsıntılı hareketleri (kore) ve nispeten yavaş, kıvranan istemsiz hareketlerle karakterize edilen bir durum olan atetozu içerebilir. 

Haber Merkezi / Demans tipik olarak ilerleyici yönelim bozukluğu ve kafa karışıklığı, kişiliğin dağılması, hafıza kontrolünde bozulma, huzursuzluk, ajitasyon ve diğer semptom ve bulgularla ilişkilidir. Bozukluğu olan bireylerde hastalık süresi yaklaşık 10 yıldan 25 yıla kadar veya daha fazla olabilir. Yaşamı tehdit eden komplikasyonlar zatürre veya diğer enfeksiyonlardan, düşmeye bağlı yaralanmalardan veya diğer ilişkili gelişmelerden kaynaklanabilir.

Huntington hastalığı otozomal dominant bir özellik olarak bulaşır. Hastalık, 4. kromozomun (4p16.3) kısa kolunda (p) yer alan ve “huntington” olarak bilinen bir gendeki değişikliklerden (mutasyonlardan) kaynaklanır. Bu bozukluğa sahip kişilerde, Huntington geni, genin talimatlarını oluşturan kodlanmış “yapı taşlarında” (nükleotid bazlarında) hatalar içerir. 

Gen, sitozin, adenin ve guanin temel kimyasallarından (CAG trinükleotid tekrar genişlemesi) oluşan kodlanmış talimatların anormal derecede uzun tekrarlarını içerir. Genişletilmiş tekrarların uzunluğu semptomların başlangıç ​​yaşını etkileyebilir. Huntington hastalığıyla ilişkili spesifik semptomlar ve fiziksel özellikler, beynin belirli bölgelerindeki (örn. bazal ganglionlar, serebral korteks) sinir hücrelerinin (nöronlar) dejenerasyonundan kaynaklanır.

Huntington hastalığı, tikler veya kas seğirmeleri (koreiform hareketler veya kore) gibi hızlı, kontrol edilemeyen kas hareketleri ile karakterizedir. Bu bozukluk koordinasyon kaybına ve kişilik değişikliklerine neden olur. Hastalık ilerledikçe konuşma yeteneği bozulabilir, hafıza zayıflayabilir ve istemsiz kas hareketleri (kore) daha şiddetli hale gelebilir.

Huntington hastalığı on ila 25 yıl süren ilerleyici bir seyir izler. Bozukluk ilerledikçe kore azalabilir ve hareket kaybı (akinezi) ortaya çıkabilir. Demans yavaş yavaş gelişir. Huntington hastalığı olan hastalar yatalak kalma ve yetersiz beslenme nedeniyle zatürreye yakalanma riski yüksektir.

Huntington hastalığı otozomal dominant bir özellik olarak kalıtsaldır. Klasik genetik hastalıklar da dahil olmak üzere insan özellikleri, biri babadan, diğeri anneden alınan iki genin etkileşiminin ürünüdür.

Baskın bozukluklarda, hastalık geninin (anneden veya babadan alınan) tek bir kopyası, diğer normal gene “baskın” olarak ifade edilecek ve hastalığın ortaya çıkmasına neden olacaktır. Hastalığın etkilenen ebeveynden çocuğa bulaşma riski, ortaya çıkan çocuğun cinsiyetine bakılmaksızın her hamilelik için yüzde 50’dir.

Huntington hastalığına, kromozom 4’ün (4p16.3) kısa kolunda (p) yer alan bir gendeki değişiklikler (mutasyonlar) neden olur. Kromozomlar tüm vücut hücrelerinin çekirdeğinde bulunur. Her bireyin genetik özelliklerini taşırlar. İnsan kromozom çiftleri 1’den 22’ye kadar numaralandırılır; erkeklerde eşit olmayan 23. çift X ve Y kromozomu ve kadınlarda iki X kromozomu bulunur. Her kromozomun “p” olarak adlandırılan kısa bir kolu ve “q” harfiyle tanımlanan bir uzun kolu vardır. Kromozomlar ayrıca numaralandırılmış bantlara bölünür.

Huntingtin olarak bilinen gen, beyindeki sinir hücrelerinde (nöronlarda) bulunan bir proteinin üretimini kontrol eder. Ancak Huntingtin proteininin spesifik işlevi bilinmemektedir. Bu bozukluğa sahip bireylerde, Huntingtin geni, spesifik genetik talimatlarını oluşturan kodlanmış “yapı taşlarında” hatalar içerir. Her gendeki talimatlar, adenin (A), sitozin (C), guanin (G) ve timin (T) adı verilen dört temel kimyasalın (nükleotit bazları) farklı düzenlemelerinden oluşur. 

Huntington Hastalığı olanlarda, Huntingtin geni sitozin, adenin ve guanin (CAG trinükleotid tekrar genişlemesi) içeren kodlanmış talimatların anormal derecede uzun tekrarlarını içerir. Örneğin, hastalığa sahip bireylerde Huntingtin geni içinde 35’in üzerinde CAG tekrarı bulunur ve çoğunda bu sayı 39’un üzerindedir. Bununla birlikte, bozukluğu olmayan bireylerin gende yaklaşık 20 tekrara sahip olma eğilimi vardır. Genişletilmiş CAG tekrarları kararsızdır ve zaman içinde ve birbirini takip eden nesillerle daha da genişleyebilir. 

Bunun, Huntington hastalığı olan bir bireyin, etkilenen ebeveyninden çok daha erken yaşta semptom başlangıcına sahip olabileceği bir olgu olan genetik öngörüden sorumlu olduğu düşünülmektedir. Ayrıca bazı araştırmacılar, Huntingtin geninin genişletilmiş CAG tekrarlarının, gen babadan aktarıldığında daha kararsız hale gelebileceğini öne sürüyor.

Huntington hastalığıyla ilişkili spesifik semptomlar, bazal gangliyonlar ve serebral korteks dahil olmak üzere beynin belirli bölgelerindeki sinir hücrelerinde (nöronlarda) meydana gelen dejeneratif değişikliklerden kaynaklanır. Bazal ganglionlar, beynin derinliklerinde hareketlerin düzenlenmesinde rol oynayan özel sinir hücreleridir. Beynin dış bölgesi olan serebral korteks bilinçli düşünce ve hareketten sorumludur.

Huntington hastalığının tanısı kapsamlı bir klinik değerlendirme, ayrıntılı hasta geçmişi ve çeşitli özel testlerle doğrulanabilir. Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya elektroensefalografi (EEG) gibi özel röntgen çalışmaları Huntington Hastalığı tanısının doğrulanmasına yardımcı olabilir. 

CT taraması sırasında beynin kesit görüntülerini gösteren bir dosya oluşturmak için bir bilgisayar ve röntgen kullanılır. MRI sırasında beynin kesitsel görüntülerini oluşturmak için manyetik alan ve radyo dalgaları kullanılır. EEG sırasında bir alet beynin elektriksel aktivitesini kaydeder. Huntington hastalığının tanısına yardımcı olmak için nöropsikolojik ve/veya genetik testler de kullanılır.

Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) Ağustos 2008’de, tekrarlayan, istemsiz hareketlerin (Huntington hastalığına bağlı kore) tedavisi için tetrabenazin’i (Xenazine) onayladı. Bu, özellikle HD’nin herhangi bir semptomu için FDA onaylı ilk ve tek tedavidir. Washington DC’de yerleşik Prestwick Pharmaceuticals, Inc., ABD’li tetrabenezin üreticisidir. İlaç Avrupa’da birkaç yıldır mevcuttur.

Huntington hastalığının diğer tedavisi semptomatik ve destekleyicidir. Çeşitli semptomları geçici olarak hafifletebilecek bazı tedaviler vardır. Haloperidon gibi nöroleptik ilaçlar, özellikle erken aşamalarda istemsiz hareketi kısmen baskılayabilir. Diğer ilaçlar sıklıkla depresyona ve diğer duygusal semptomlara yardımcı olabilir. Özel yüksek kalorili yiyecek preparatları, etkilenen kişinin kilosunu korumasına ve Huntington hastalığının sonraki aşamalarında boğulmayı önlemesine yardımcı olabilir.

Genetik danışmanlık etkilenen bireyler ve aileleri için faydalı olacaktır. Etkilenen bireylerin aile üyeleri de Huntington hastalığıyla potansiyel olarak ilişkili olabilecek semptomları ve fiziksel özellikleri tespit etmek için klinik değerlendirmelere tabi tutulmalıdır.