Hazımsızlık nedir? Nedenleri, Tedavisi

Hemen hemen herkesin başın gelebilecek hazımsızlık (dispepsi), yeme alışkanlıkları veya kronik bir sindirim problemidir. Oluşan semptomlar dayanılmaz boyutta olmasa da, sürekli olarak tekrarlaması durumunda hazımsızlık sorunu günlük hayatı olumsuz yönde etkileyebilmektedir.

Bu nedenle bu sorunu yaşayan kişilerin soruna yol açan nedene yönelik araştırmaların yapılabilmesi açısından sağlık kuruluşlarına başvurmasında fayda vardır.

Sebepleri;

Hazımsızlığın sebebini bulmak çok da kolay değildir. Sıklıkla psikolojik sebeplere bağlı olabilir. Ancak yemeklerden sonra ortaya çıkan şikayetler sindirim sistemi hastalıklarını düşündürmelidir. Safra kesesi hastalıkları, midede iltihap (gastrit), yemek borusu rahatsızlıkları hatta mide kanserinin yada ülserinin bile araştırılması gerekir.

Yemekten bir kaç saat sonra başlayan hazımsızlık şikayeti ise on iki parmak barsağı ülserlerinde ve pankreas rahatsızlıklarında görülebilir.

Yağlı gıdaların yenmesinden sonra belirginleşen hazımsızlık safra veya pankreas yetmezliğine bağlı olabilir. Bazı kişilerde buğday yada süt, yumurta gibi gıda allerjileride hazımsızlık sebebi olabilir.

Karında hazımsızlıkla birlikte fazla gaz bulunması ve şişkinlik olması daha da çok sindirim sitemi rahatsızlıklarını düşündürü ve bir gastroenteroloji uzmanına muayene olmayı düşündürmelidir.

Belirtileri;

Yukarıda da bahsedildiği gibi hazımsızlık, bir hastalık değil semptomlar topluluğudur. Kişiler hissettikleri bu semptomların hazımsızlık belirtisi olduğunu kolaylıkla ayırt edebilirler. Belirtiler oldukça yaygın olup şiddeti değişebilse de hemen herkeste aynı şekilde görülmektedir. En sık görülen hazımsızlık belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Karın ağrısı
• Aşırı tokluk hissi
• Üst abdominal bölgede (üst karın) şişlik
• Ağız yoluyla gaz çıkarma (geğirme)
• Midede aşırı doluluk hissi
• Mide yanması
• Reflü (mideden ağıza asit gelmesi)
• Mide bulantısı ve kusma

Yukarıda görülen belirtiler en yaygın hazımsızlık belirtileridir. Bu semptomlardan da anlaşılacağı üzere hazımsızlık pek çok kişinin hayatının belirli bir döneminde de olsa yaşadığı bir sorun olup her zaman ciddi bir hastalığı işaret ettiği söylenemez. Hafif şiddette hazımsızlık sorunu yaşayan bireylerde bu durum ek bir tedavi gerektirmeden beslenme planına ilişkin birtakım önlemler ve düzenli egzersiz ile çözüme kavuşturulabilir. Fakat çok şiddetli hazımsızlık sorunu yaşayan kişilerin bir sağlık kuruluşuna başvurarak detaylı muayeneden geçmesi ve altta yatan hastalıklara ilişkin tedavi alması gerekmektedir.

Teşhisi;

• Tıbbi öykü; Şikayetlerin süresi, yeri ve yemekle olan ilişkisi, kullanılan ilaçlar, yeme-içme alışkanlıkları ve eşlik eden hastalıklar ve diğer belirtiler sorgulanır
• Fizik muayene; Bazı karaciğer ve safra hastalıklarında sarılık gelişebileceği için cilt ve gözlerde renk değişikliği olup olmadığına bakılır. Ayrıntılı karın muayenesi yapılır
• Laboratuvar testleri; Özellikle erkeklerde kansızlık varsa sindirim sisteminde kanama olabilir. Bunun için tam kan sayımı yapılır. Şeker hastalığı tanısı için kan şekerine bakılabilir. Bağırsakların çalışmasında önemli olan elektrolitler (potasyum, vb.) oranları, karaciğer ve pankreas enzim düzeyleri gibi biyokimya testlerine bakılabilir
• Dışkıda gizli kan testi; Dışkı örneğinde gizli kan tespiti yapılmaktadır. Kanser taramasında kullanılmaktadır
• Endoskopi; Kamerası bulunan esnek ince bir cihazla ağızdan girilerek yemek borusu, mide ve ince bağırsakların ilk kısmının görüntülenmesi işlemine endoskopi denilir. Altta yatan herhangi bir hastalığın teşhis edilmesinde kullanılır. Şüpheli bulunan yerden parça alınabilir. Bazı durumlarda tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Alarm belirtiler olduğunda, doktor uygun gördüğü takdirde yapılmaktadır
• Görüntüleme yöntemleri; Gerek görüldüğünde dispepsiye sebep olan hastalıkların tanısında karın grafisi, karın ultrasonu, bilgisayar tomografisi ve manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi yöntemlere başvurulabilir
• Helicobacter testi; Helicobacter; midede ülser ve gastrite sebep olarak dispepsiye neden olduğu için hastada olup olmadığı tespit edilmelidir. Bu amaçla kan, dışkı ve ya endoskopi ile alınan mide doku örneği veya nefes testi ile bakterinin varlığı araştırılır

Tedavisi;

Hazımsızlık bir hastalık değil semptom olduğundan yukarıda da belirtilen teşhis yöntemleri ile altta yatan hastalıklara ilişkin teşhisler konulduktan sonra hazımsızlık tedavisi de belirlenebilmektedir. Hazımsızlığa ne iyi gelir, mide hazımsızlığına ne iyi gelir gibi sorular hazımsızlık problemi yaşayan pek çok kişinin yanıtını merak ettiği sorulardır. Dispepside tedavinin en önemli parçası, beslenme düzeninin planlanmasıdır.

Hazımsızlık problemi ile mücadele eden kişiler az az ve sık sık beslenmeyi alışkanlık haline getirerek her zamankinden daha küçük öğünler yapmaya alışmalıdır. Bu öğünler mümkün olduğunca yavaş tüketilmeli ve besinler çok iyi şekilde çiğnenmelidir. Yüksek yağ ve baharat içeren besinlerden, asitli ve kafein içeren içeceklerin tüketiminden tamamen kaçınılmalıdır. Domates ve turunçgiller de yüksek oranda asit içerdiklerinden mümkün olduğunca az tüketilmelidir.

Sindirim sistemini düzenlemeye yardımcı probiyotik besinler ve yüksek lif içeren gıdalara diyette yeterli miktarda yer verilmelidir. Yemek yedikten sonra birkaç saat boyunca midedeki doluluk hissi geçene kadar yatılmamalı, reflü şikayeti var ise reflü yastığı kullanılmalıdır. Hazımsızlığın tetikleyici nedenlerinden bir tanesi de strestir. Bu nedenle hastaların stresten uzak durması, kendini rahatlatmaya yardımcı hobiler edinmesi ve kendine vakit ayırması hazımsızlığı önlemeye de yardımcı olacaktır.

Sigara ve alkol kullanımı bırakılmalıdır. Düzenli egzersiz alışkanlık haline getirilmeli, bu egzersizler öğünlerin öncesinde ve 1 saat sonrasında yapılmalıdır. Dolu bir mideyle egzersiz yapmak hazımsızlığı daha çok arttıracağından kaçınılması gereken bir davranıştır. Midede baskı oluşturacak dar pantolonlar, sıkı giysiler ve korse gibi giysilerin kullanımından uzak durulmalıdır.

Bu belirtilerde doktora gitmeyi geciktirmeyin;

• Ağızdan veya makattan kan gelmesi
• Yutma güçlüğü
• Devam eden bulantı-kusma
• İstemsiz kilo kaybı
• Dışkılama alışkanlığında yeni meydana gelmiş değişiklik
• Ailede sindirim sistemi kanseri olması
• Erkek veya menopoz sonrası kadında demir eksikliği olması durumlarında zaman kaybetmeden bir uzmana başvurulmalıdır

Hazımsızlık hangi hastalıkların habercisi olabilir?

Hazımsızlığın bir belirti olduğunu düşündüğümüzde arka planda farklı rahatsızlıkların olabileceğini görmekteyiz. İşte hazımsızlığın habercisi olabilecek bazı hastalıklar:

• Tiroid hastalığı
• Sindirim sistemi hastalıkları
• Kronik pankreatit
• İritabl bağırsak sendromu
• Mide enfeksiyonları
• Mide hastalıkları
• Gastroparezi
• Gastro- özofageal reflü
• Ülser