Graft Versus Host Hastalığı Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Teşhisi, Tedavisi
Graft Versus Host Hastalığı (GVHD), bağışıklık sistemi yetersiz veya baskılanmış olan ve kemik iliği nakli veya ışınlanmamış kan nakli yapılmış kişileri etkileyebilen nadir bir hastalıktır. Semptomlar deri döküntüsü, bağırsak sorunları ve karaciğer fonksiyon bozukluğunu içerebilir.
Haber Merkezi / GVHD en sık allojenik kemik iliği naklinden sonra ortaya çıkar ve başlangıçta dermatite (deri döküntüsü), gastrointestinal sorunlara ve karaciğer fonksiyon bozukluğuna yol açar. Kronik formunda sikka sendromuna benzeyen mukoza (ağız ve gözler), akciğerler (bronşiolitis obliterans’a benzeyen) ve kas-iskelet sistemi (miyozite benzeyen) tutulumu görülür. GVHD, tüm kemik iliği nakli vakalarının yaklaşık %60’ını etkiler ancak genellikle sınırlı ve hafiftir.
GVHD akut (ani) veya kronik (uzun süreli) olabilir. Akut GVHD, kemik iliği naklini takip eden ilk 100 günde (en erken 2 ila 3 hafta) ortaya çıkar. İlk belirtiler genellikle hafif deri döküntüsü, karaciğer fonksiyon bozukluğu ve bağırsak sorunlarıdır. Bazı durumlarda hastalarda aniden çok ciddi cilt sorunları, ishal, bulantı, karın ağrısı ve karaciğer yetmezliği ortaya çıkabilir.
Kronik GVHD, 100 günden uzun süren GVHD için kullanılır ve genellikle kemik iliği naklinden sonra da uzun süre devam eder. Belirtileri ve semptomları akut GVHD’ninkilere benzer, ancak kronik GVHD cilt, bağırsak ve karaciğer sorunlarının yanı sıra mukoza, akciğerler ve kas-iskelet sistemini de etkileyebilir. Uzun vadeli sonuçlar skleroderma benzeri cilt değişiklikleri ve bronşiyolit obliterans olabilir.
GVHD, donör T hücrelerinin, alıcının hücreleri üzerindeki yabancı antijenleri (doku uyumluluğu veya insan lökosit antijenleri) tanıması ve bunlara tepki vermesi nedeniyle oluşur. Allojeneik kemik iliği naklinden önce alıcılar genellikle kendi hastalıklı kemik iliğini yok etmek ve bağışıklık sistemlerini zayıflatmak için radyasyon veya kemoterapi ile miyeloablatif tedaviye tabi tutulur. Kemik iliği veya kök hücre nakli alındığında, bağışıklığı yeterli donör lenfositleri, alıcının hücrelerindeki yabancı minör lokus doku uyumluluk antijenlerini tanır ve GVHD’ye neden olur.
GVHD tedavisi genellikle glukokortikoid (steroid) ilaçlar ve siklosporin (Sandimmune) ve metotreksat kombinasyonunu içeren immünosupresif ilaçlardan oluşur. Siklosporin yerine diğer kalsinörin inhibitörleri (takrolimus) veya bir mTOR inhibitörü (sirolimus) seçilebilir. GVHD’nin yukarıdaki tedavilere dirençli olduğu bazı durumlarda antitimosit globulin (ATG) kullanılabilir. GVHD’nin önlenmesi, kemik iliği nakli öncesinde çoğunlukla siklosporin ve greftin T hücresi tükenmesi kullanılarak yapılan profilaktik tedaviden oluşur. Donörün lenfositlerini baskılamak için kan, alıcıya verilmeden önce radyasyonla tedavi edilebilir. Bu profilaktik önlemler sıklıkla GVHD’nin gelişmesini engeller.
2017 yılında ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), bir veya daha fazla tedavinin başarısız olmasının ardından kronik graft-versushost hastalığı (cGVHD) olan yetişkin hastaların tedavisi için Imbruvica’yı (ibrutinib) onayladı. Imbruvica, Pharmacycls LLC tarafından üretilmektedir. 2021’de Orencia (abatacept), akut graft-versushost hastalığının (aGVHD) önlenmesi için onaylandı. Bu, aGVHD’nin önlenmesine yönelik ilk FDA ilaç onayıdır.
