Aksaray: Aşağı Dikmen Çeşmesi

Aşağı Dikmen Çeşmesi; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Aşağı Dikmen Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Aksaray-Niğde karayolunun 2.2 km. doğusundadır.

Üzerindeki kitabeye göre 1340 / 1922 yılında yaptırılmıştır. Sağlam olan çeşmenin suyu akmaktadır. Çeşme, bağımsız meydan çeşmeleri grubundandır. Kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen bir kütle halindedir. Eserin dıştan yüksekliği 2.38 m., derinliği 0.35 m. dir. Çeşme nişi 1.61 X 0.35 m. ölçülerinde olup doğu-batı doğrultusundaki bir yuvarlak kemerle örtülüdür.

Yuvarlak kemer Rustik tarzda düzenlenmiş kesme taşlardan meydana getirilmiş olup iki yandan yığma ayaklara oturmaktadır. Kemerin kilit taşının yüzeyinde kabartma tekniğinde iki rozet görülmektedir. Niş, kemer ve ayaklar birbirinden profilli bir silme ile ayrılmıştır. Nişin doğu duvarında yerden 0.35 m. yükseklikte ve 0.17 m. uzunluğunda bir lülesi vardır.

Çeşme nişinin doğu duvarında kaş kemerli bir niş görülmektedir. Bu nişin hemen üstünde de 0.27 X 0.25 m. ölçülerinde kitabe yer almaktadır (Çizim: 233). Çeşmenin üst kısmı düzgün kesme taştan eğimli bir çatı şeklinde düzenlenmiştir. Yapının duvarlarında ve kemerinde düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır. Çeşmenin önünde hayvanların su içmesi için yapılmış üçlü su oluğu vardır.

Paylaşın

Aksaray: Molla Çeşmesi

Molla Çeşmesi; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Yukarı Mahalle. Aksaray Caddesi üzerinde yer almaktadır. Yapının üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren herhangi bir kitabe bulunmamaktadır.

Yöredeki benzer çeşmelerden hareketle XIX.-XX. yy’da inşa edilmiş olabilir. Çeşme, teras şeklinde düzenlenmiş karayolunun aşağıda kalan güney yüzünde olup bağımlı çeşmeleri grubundandır. Çeşmede düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır.

Yapı doğu-batı yönünde uzanan yatay dikdörtgen bir kütleden oluşmaktadır. Çeşmenin dıştan yüksekliği 3.20 m., genişliği 4.80 m., derinliği ise 0.70 m.’dir. Çeşme nişi 2.70 X 0.70 m. ölçülerinde olup niş doğu batı yönünde bir sivri kemerle örtülüdür. Eserin güneye bakan ön cephesi sade bir sivri kemerle hareketlendirilmiştir.

Bu kemer iki yandan yığma ayaklara oturmaktadır. Çeşme nişinin kuzey duvarında, su yalağının hemen başlangıcında iki adet lüle ile sivri kemerli iki adet küçük niş yer almaktadır. Çeşmenin önünde doğu-batı yönünde uzanan bir yalak vardır. Sağlam olan çeşmenin suyu hala akmaktadır.

Paylaşın

Aksaray: Sulu Çeşme

Sulu Çeşme; Aksaray’ın Güzelyurt İlçe merkezinin kuzeybatısındaki Göller Mevkiinde bir tarla duvarında yer almaktadır. Yapının üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren herhangi bir kitabe bulunmamaktadır.

Yöredeki benzer çeşmelerden hareketle XIX.-XX. yy’da inşa edilmiş olabilir. Çeşme, bağımlı çeşmeleri grubundandır. Çeşmede düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır. Yapı kuzey-güney yönünde uzanan yatay dikdörtgen bir kütleden oluşmaktadır.

Çeşmenin dıştan yüksekliği 3.04 m., genişliği 4.47 m., derinliği ise 0.58 m.’dir. Çeşme nişi 4.47 X 0.58 m. ölçülerinde olup niş doğu batı yönünde bir sivri kemerle örtülüdür. Eserin batıya bakan ön cephesi sade bir sivri kemerle hareketlendirilmiştir.

Bu kemer iki yandan yığma ayaklara oturmaktadır. Ayaklar ve kemer birbirinden profilli silmelerle ayrılmaktadır. Çeşme nişinin kuzey duvarında, bir adet lüle, önünde ise bir yalak yer almaktadır. Sağlam olan çeşmenin suyu akmamaktadır.

Paylaşın

Aksaray: Koçpınar Çeşmesi

Koçpınar Çeşmesi; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Koçpınar (Sinasa) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Çeşme üzerindeki kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren herhangi bir kitabe bulunmamaktadır.

Yapım tekniği ve yörede benzer örneklerin olması sebebiyle XIX.-XX. yy yapılmış olmalıdır. Çeşme köyün içine devam eden yol ile metruk çamaşırhane arasındadır. Çevresindeki yapılaşmadan dolayı yarısına kadar çukurda kalmıştır. Bağımsız meydan çeşmeleri grubundadır. Doğu-batı yönünde uzanan yatay dikdörtgen bir kütleden ibarettir.

Eserin dıştan yüksekliği 2.24 m., genişliği 1.50 m. ve derinliği 0.82 m. dir. Çeşme nişi 2.06 X 0.82 m. ölçülerinde olup kuzey-güney bir sivri kemerle örtülüdür. Eserin güneye bakan ön cephesi bir sivri kemerle hareketlendirilmiştir. Bu kemer iki yandan yığma ayaklara oturmaktadır. Kemer ve niş dışarı taşıntılı bir silmeyle birbirinden ayrılmıştır. Çeşme nişinin kuzey duvarında ve silmenin 0.36 m. aşağısında 0.20 m. uzunluğunda demir malzemeden yapılmış iki adet lüle vardır.

Nişin içinde doğu-batı yönünde uzanan bir yalak yer almaktadır. Çeşmenin doğudaki ayağının güneyine bitişik halde su taşıyanların yüklerini koymak ya da yüklerini sırtlarına almak için iki kademe yapan 0.67 m. yüksekliğinde bir platform görülmektedir. Suyu akan çeşme köylüler tarafından kullanılmaktadır.

Paylaşın

Aksaray: Çukur Çeşme

Çukur Çeşme; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Taşpınar Beldesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Çeşme üzerindeki kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren herhangi bir kitabe bulunmamaktadır.

Arazinin eğimli olması nedeniyle sokak yolunun alt seviyesinde kalmıştır. Çukurda kalmış olması ve üst tarafından yol geçmesinden dolayı bağımlı çeşmeler grubuna girmektedir. Çeşme kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen bir kütleden ibarettir. Yapının dıştan yüksekliği 3.52 m., genişliği 0.39 m., derinliği de 0.64 m. dir.

Çeşme nişi 2.07 X 0.64 m. ölçülerinde olup doğu-batı yönünde bir sivri kemerle örtülüdür. Kemer iki yandan yığma ayaklara oturmaktadır. Kemer, niş ve ayaklar birbirinden profilli ve dışa taşıntılı bir silme ile ayrılmıştır. Nişin batı duvarının ortasında zeminden 0.14 m. yüksekliğinde demir malzemeden bir lüle vardır. Çeşme nişinin batı duvarında kaş kemerli bir niş bulunmaktadır.

Nişin 0.23 m. yukarısından 0.27 X 0.25 m. ölçülerinde içi boş kitabelik vardır. Çeşme nişinin içine kuzey-güney doğrultusunda uzanan dikdörtgen formunda bir yalak yerleştirilmiştir. Çeşmenin üstü taş malzemeden iki yöne eğimli bir çatı şeklinde örtülü olup cephesi yine silmeyle vurgulanmıştır. Kesme taş malzemeden inşa edilmiş olup suyu akar vaziyettedir. Köylüler tarafından kullanılmaktadır.

Paylaşın

Aksaray: Hacı Mehmed Çeşmesi

Hacı Mehmed Çeşmesi; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Karataş Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Çeşme üzerindeki kitabeye göre köyün ileri gelenlerinden Hacı Mehmed tarafından 1315/1897-98 yılında yaptırılmıştır.

Çeşme, iki evin bahçesi arasında olup iki evi birbirinden ayıran bahçe duvarının arasında kalmıştır. Bağımsız meydan çeşmeleri grubundandır. Eserin üst kısmındaki düzgün kesme taşların bir kısmı dökülmüştür. Yapı kuzey-güney yönünde uzanan yatay dikdörtgen bir kütleden oluşmaktadır. Çeşmenin dıştan yüksekliği 2.14 m., genişliği 1.23 m., derinliği ise 0.66 m.’dir.

Çeşme nişi 1.29 X 0.66 m. ölçülerinde olup niş doğu batı yönünde bir sivri kemerle örtülüdür. Eserin batıya bakan ön cephesi profilli bir sivri kemerle hareketlendirilmiştir. Bu kemer iki yandan yığma ayaklara oturmaktadır. Kemer, niş ve ayaklar dışarı taşıntılı iki kaval silmeyle birbirinden ayrılmıştır. Bahçe zemininin doldurulması nedeniyle çeşmenin lülesi ile yalağının yeri ve özellikleri belli değildir.

Çeşme nişinin doğu duvarı sivri kemerli bir nişle hareketlendirilmiştir. Nişin hemen üst kısmında inşa kitabesi; kitabenin de üst kısmında yanları kulplu ve üç iple asılmış oyma tekniğinde bir kandil motifi dikkati çekmektedir. Bu motifin alt kısmında “١٣١٤“ tarihi okunmaktadır. Yapıda düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır.

Paylaşın

Aksaray: Karkın Eski Çeşme

Karkın Eski Çeşme; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Karkın Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Köy Merkezi’nde ve Aksaray istikametindeki yolun hemen kenarındadır.

Gerek köylülerin gerekse yapı üzerindeki kitabelere göre çeşme 1312/1894-95 yılında yapılmış ve 1955 yılında mevcut yerine taşınmıştır. Sağlam olan çeşmenin suyu akmamaktadır.

Bağımsız meydan çeşmeleri grubundandır. Yapı, doğu-batı yönünde uzanan yatay dikdörtgen bir kütleden ibarettir. Dıştan yüksekliği 2.40 m. yüksekliğinde, 1.26 m. genişliğinde ve 0.77 m. derinliğindedir.

Çeşmenin nişi 2.36 X 0.77 m. ölçülerinde olup kuzey-güney doğrultusunda uzanan bir yuvarlak kemerle örtülüdür. Kemer iki yanda yığma ayaklara oturmaktadır. Çeşmenin nişi, ayakları ve kemeri profilli bir silme ile birbirinden ayrılmıştır.

Kemer mevcut ayağın 0.16 m. gerisine oturtularak bir kademelenme yapılmıştır. Lülenin orjinalde nerde oldu belli değildir. Çeşme nişinin güney duvarında üç tane niş vardır. Bunlardan yanlardaki dikdörtgen formda olup ortadaki sepet kulplu kemerlidir.

Nişin içine doğu-batı yönünde uzanan bir yalak yerleştirilmiştir. Yapının duvarlarında düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır. Yapının en üstünde dışa hafif taşıntılı ince bir saçak eklenmiştir.

Paylaşın

Aksaray: Uzartık Çeşmesi

Uzartık Çeşmesi; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Taşpınar Beldesi’nin doğusundaki Erenler Tepesi’nin eteğinde yer almaktadır. Günümüzde mevcut olmayan kitabesine göre Hacı Bey tarafından 1251/1835-36 yılında yaptırılmıştır. Sağlam olan çeşmenin suyu akmaktadır.

Kısmen harap olan yapı bağımsız meydan çeşmeleri grubuna girmektedir. Çeşme kuzey-güney yönünde uzanan yatay dikdörtgen bir kütleden ibarettir. Eserin dıştan yüksekliği 2.50 m., genişliği 1.20 m., derinliği de 0.49 m. dir. Çeşmenin nişi 2.01 X 0.49 m ölçülerinde olup doğu-batı yönünde uzanan bir sivri kemerle örtülüdür.

Sivri kemer iki yandan yığma ayaklara oturmaktadır. Niş, ayaklar ve kemer dışarı taşıntılı bir silme ile birbirinden ayrılmıştır. Nişin doğu duvarının ortasında silmeden 0.22 m. aşağıda metal malzemeli lüle vardır. Nişin doğu duvarının ortasında su taslarını koymak için yapılmış kaş kemerli bir niş bulunmaktadır. Bu nişin 0.34 m. yukarısında içi boş kitabelik görülmektedir.

Kemerin kilit taşının olduğu kısım çeşmenin üst kısmında taşıntı yaparak vurgulanmıştır. Çeşme nişinin önünde kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen formlu bir yalak yerleştirilmiştir. Çeşmede düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır. Önünde arazinin eğimine uygun bir şekilde peş peşe düzenlenmiş beş tane hatıl yer almaktadır.

Paylaşın

Aksaray: Ilısu Köprüsü

Ilısu Köprüsü; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Ilısu Kasabası sınırları içerisinde yer almaktadır. Köprü, Ulu Irmak üzerinde inşaa edilmiştir.

Köprü üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren bir kitabe bulunmamaktadır. Roma döneminin ihtişamlı eserleri özellikle köprüleri göz önüne alındığında Roma mimarisine yakışmayacak derecede kaba bir eser olduğu gayet açıktır.

Ayrıca, yöredeki, dini, sivil ve su mimarisinde atkı kemeri, sevilerek uygulanmış bir gelenektir. Kemer gözünün atkı kemeri ile desteklendiği, yöredeki tek örnek olması açısından da önemlidir. Köprü, inşa tekniği göz önüne alındığında Roma döneminden ziyade Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde XIX.-XX. yy’da yapılmış olmalıdır.

Sağlam olan köprü ulaşıma kapatılmıştır. Yörede bol bulunan ve “cingi taş” olarak adlandırılan volkanik taş malzeme ile köylünün “kuru kayma” dediği yığma tarzında inşa edilmiştir. Yapıda hiç harç kullanılmamıştır. Yapı, yolu düz olan köprüler grubuna girmektedir.

Doğu-batı yönünde uzanan köprü yaklaşık 30 m. uzunluğunda olup üç gözlüdür. Gözler yuvarlak kemerli olup her birisi içten dörder adet atkı kemeri ile desteklenmiş beşik tonoz şeklinde örtüye sahiptir. Gözlerden batıdaki en büyüğü olup 5.90 m. genişliğinde; doğudaki kemer gözü ise 4.10 m. genişliğinde olup kısmen toprak dolmuştur.

Köprünün selyaranları yoktur. Ancak doğudaki iki göz arasındaki ayak doğrudan kaya üzerine oturtulmuş olup “L” şeklinde bir kademe yapmaktadır. Köprünün mansab cephesi düzgün bir görünüm arz etmesine karşın, menba cephesi ayakların oturduğu kayalık zeminler nedeniyle doğudan batıya doğru kademeli bir şekilde düzenlenmiştir.

Paylaşın

Aksaray: Karasu Köprüsü

Karasu Köprüsü; Aksaray’ın Merkez İlçesi’nin 5 km. güneybatısında Aksaray-Konya-Niğde yol ayrımında Karasu Deresi üzerindedir.

Köprü üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren bir kitabe bulunmamaktadır. 5 Muharrem 1280 / 22 Haziran 1863 yılında Aksaray’da meydana gelen taşkın nedeniyle tamamen yıkılan eserlerden birisi de Karasu Köprüsü’dür. Mevcut köprü 1863 yılından sonrasına aittir.

Kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanmaktadır. Yolu düz olan köprüler grubuna girmektedir Harap haldeki köprü iki gözlüdür. Ancak kaynaklarda yapının üç gözlü olduğu belirtilmektedir.

Yaklaşık olarak 13.50 m. uzunluğundaki köprünün büyük kemer açıklığı 3.80 metre, küçük kemer açıklığı ise yaklaşık 2.40 metredir. Köprü genişliği ise 4.26 m.’dir. Kesme taş ve moloz taş malzemeden inşa edilmiştir. Yapının kaplama taşları sökülmüştür. Köprüde selyaran olup olmadığı belli değildir.

Paylaşın