Trabzon: Fatih Camii
Fatih Camii; Trabzon’un Ortahisar İlçesi, Ortahisar Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Yapı, Panagia Chrysocephalos Kilisesi iken daha sonra camiye çevrildiğinde Cami-i Atik olarak adlandırılmıştır. Yapı, yazılı kaynaklara göre, M.S. 914 yılında İmparator Constantin’in bölgeyi yönetimine verdiği yeğeni Hannibalianus tarafından yaptırılmıştır. Ortahisar Mahallesi’nde, eski surlar içerisinde yer almaktadır. 1461 yılında Osmanlı’nın Trabzon’un fethinden hemen sonra camiye çevrilmiştir. Yığma yapım sistemiyle inşa edilen yapıda kesme taş ve moloz taş malzeme kullanılmıştır.
Yapı, üç neflidir. Yazılı kaynaklarda camiye çevrildikten sonra yapıya birçok ekleme yapıldığı belirtilmektedir. Camiye çevrildikten hemen sonra yapıya bir mihrap ve minber eklenmiştir. Yapıda, nefler, narteks, ana apsis ve dış narteks bütünüyle caminin kapalı ibadet mekânına dönüştürülmüştür. Osmanlıdan önce eklendiği söylenen güney apsisi Hicri 1256 (Miladi 1840/1841) tarihinde Dar’ül Huffaz (Hafız Yetiştirme Okulu) olarak kullanılmıştır. Galeri katları ise kadınlar mahfiline dönüştürülmüştür.
Kuzey cephede, beşik kemerli narteks kapısı yanındaki beşik kemerli pencere ile zemin kat mihrap duvarındaki ve batı (dış narteks) zemin katın söveli, basık kemerli pencereleri ise cephelerdeki Osmanlı dönemi ekleri olarak tanımlanmaktadır.
Ayrıca, yine cephelerde bazı düzenlemeler yapılmış ve orta nef apsisindeki sövesiz, beşik kemerli geniş pencereler aynı formda küçültülmüş, ortadaki pencere ise hem küçültülmüş hem de zemin hizasına kadar indirilmiştir. Kuzey portalinin batı ucuna minare eklenmiştir. Minare tek şerefelidir. Bugün mevcut olmamakla birlikte, yapının içerisinde yer alan odanın Trabzon Valisi Hazinedarzade Abdullah Paşa’nın kardeşi tarafından kütüphaneye dönüştürüldüğü kitabesinden anlaşılmaktadır.
Yine caminin kuzey cephesinde bir medrese ile son cemaat mahfilinin doğusunda bir odanın önceleri sıbyan mektebi olarak kullanıldığı daha sonra su deposu yapıldığı anlaşılmaktadır. Günümüzdeki giriş kuzey cephesinde bulunmaktadır. Giriş ortada geniş yanlarda dar üç yuvarlak kemerli açıklıktan sağlanmaktadır. Yapı cephelerinde yuvarlak kemerli ve dikdörtgen formlu farklı boyutta pencereler bulunmaktadır. Yapının dıştan üst örtüsü kırma çatıdır. Çatı malzemesi Alaturka kiremittir.
