Aksaray: Yusuf Hakiki Baba Zaviyesi
Yusuf Hakiki Baba Zaviyesi; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Şeyh Hamit Mahallesi, 3302. Sokak üzerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
Yapının hiç bir yerinde yapanı, yaptıranı ye yapıldığı tarihi gösteren bir kitabe mevcut değildir. Evliya Çelebi Aksaray’daki ziyaret yerlerini sayarken Yusuf Hakiki Baba’yı da zikretmektedir. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından tanzim edilen “ Aksaray’da Eski Eserler” adlı listeye göre 935 /1529 tarihi kaynak gösterilmeden verilmektedir.
Cami, türbe, itikafhane, kütüphane veya misafir odası yada dervişhane, ek mekan, avlu ve taç kapı ve 2010 yılındaki restorasyon neticesinde ortan kaldırılan asırlık bir kara kavaktan oluşmaktadır. Cami, türbe ve kütüphane “L” şeklinde bir düzenleme arzetmektedir. Eski resimlerde de görüleceği üzere batıdan gelip kütüphane altındaki kemerli açıklıktan geçip avluya ve oradan da güney istikametinde akan su kanalı günümüzde mevcut değildir.
Avlu, düzgün olmayan dikdörtgen şeklinde olup bugün alçak tutulmuş bir duvarla çevrilmiştir. Bu duvarın ortasında ise, anıtsal bir şekilde yükselen taç kapı dikkati çekmektedir. Restorasyondan önce avlunun güney duvarında muhafaza edilen Melik Mahmut Gazi Hankahı’na ait iki kitabe, restorasyon sonrasında yerlerinden sökülerek dışarı atılmış, sonrasında Belediye’nin marifetiyle Zaviyenin kuzeyindeki bahçe içinde korumaya alınmıştır.
Avlu, düzgün olmayan dikdörtgen şeklinde olup bugün alçak tutulmuş bir duvarla çevrilmiştir. Bu duvarın ortasında ise, anıtsal bir şekilde yükselen taç kapı dikkati çekmektedir. Restorasyondan önce avlunun güney duvarında muhafaza edilen Melik Mahmut Gazi Hankahı’na ait iki kitabe, restorasyon sonrasında yerlerinden sökülerek dışarı atılmış, sonrasında Belediye’nin marifetiyle Zaviyenin kuzeyindeki bahçe içinde korumaya alınmıştır.
Yapıya, ilk revakın batı duvarında yer alan yuvarlak kemerli yüzeyde hafif bir niş içine alınmış dikdörtgen şeklinde ve düz atkı taşlı içten ise yuvarlak kemerli giriş kapısından ulaşılır. Caminin doğusunda ard arda sıralanmış kubbeli iki kare mekan yer almaktadır. Burasının net bir şekilde hangi işlevi yaptığı bilinmemektedir.
Cami, türbenin doğusunda, kütüphanenin batısında bulunmaktadır. Harim 6.50 X 6.25 m. ölçülerinde yaklaşık kare bir planlama arz etmekte olup oldukça sade bir şekilde ele alınmıştır. Harim iri mukarnas dolgulu pandantif geçişli bir kubbe ile örtülüdür. Güneydoğudaki yuvarlak kemerli bir kapıdan beş basamaklı bir merdivenle harime inilmektedir. İç mekan tamamen sade bir şekilde düzenlenmiş olup süsleyici herhangi bir unsur yoktur.
Mihrab, kıble duvarının ortasında yer almaktadır. Orjinalde nasıl olduğu belli değildir, Mevcut olan mihrab son onarım esnasında yapılmıştır. Türbe, caminin batısında bitişik olarak yer almaktadır. Türbeye, caminin batı duvarında bulunan alçak tutulmuş basık kemerli bir kapıyla girilmektedir. Türbe, kare planlı olup pandantif geçişli bir kubbe ile örtülmüştür. Kubbe, camide de olduğu gibi yuvarlak bir kasnağa oturmaktadır. Camiye nazaran daha küçük ebatlarda olup işçilik bakımından da daha özenle ele alınmıştır.
İtikafhane, caminin kuzeyinde ve tamamen toprak altında iken 2010 yılında gerçekleştirilen restorasyon sonucunda toprak altından çıkarılmıştır. Toprağa içinde ve taş malzeme ile doğu-batı yönünde uzanan dikdörtgen planlı olup 1.90 m. uzunluğunda 1.70 m. yüksekliğinde ve tavan kısmı hafif bombeli olarak yapılmıştır. Kaynaklarda Yusuf Hakiki Baba Misafirhanesi veya Yusuf Hakiki Baba Kütüphanesi yada Dervişhane olarak geçen mekan avlunun doğusunda ye giriş revakının güneyinde yer almaktadır. Ne amaçla yapıldığı tartışmalıdır.
