Aksaray: Somuncu Baba Zaviyesi
Somuncu Baba Zaviyesi; Aksaray’ın Merkez İlçesi içinde, Kılıç Aslan Tepesi eteğinde bulunan Ervah Mezarlığı’nın içinde ve mezarlığa girişten itibaren yolun 300 m. ilerisinde sağ tarafta yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
Zaviyenin kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren bir kitabesi bulunmamaktadır. Kaynaklarda da belirtildiği üzere, Somuncu Baba, 802 / 1399-1400 yılında tamamlanan Bursa Ulu Cami’nde verdiği hutbeden sonra zuhur eden kerametinden dolayı halkın teveccühünden hoşnut olmayarak, Bursa’dan ayrılarak Aksaray’a gelmiş ve öldüğü 815 / 1412 yılına dek burada ikamet etmiştir.
Külliye bu süre zarfında, yani 802-815 / 1400-1412 yılları arasında inşa edilmiş olmaktadır. 1960 yılında Aksaray belediyesi tarafından ve 1994 yılında da vatandaşların katkısıyla tamir ettirilmiştir. En son 2013 yılında restore görmüştür. İbadete ziyarete açıktır.
Zaviye, iki küçük mekandan oluşan türbedar odası. toprak altına oyulmuş çilehane ile önünde, içinde Somuncu Baba’nın mezarının bulunduğu bir haziresi bulunmaktadır. Zaviye, genel form itibariyle sağlam olup külliyenin en önemli kısmını teşkil etmektedir 9.30 X 4.30 m. ölçülerinde düzgün dikdörtgen şeklinde bir plana sahiptir.
Zaviye, genel form itibariyle sağlam olup külliyenin en önemli kısmını teşkil etmektedir 9.30 X 4.30 m. ölçülerinde düzgün dikdörtgen şeklinde bir plana sahiptir. Zaviye, pandantif geçişli, yan yana düzenlenmiş kasnaksız iki kubbe ile örtülmüştür. Kubbeler, dört yönden doğrudan beden duvarlarına otururken, ortada birbirine büyük bir yuvarlak kemerle bağlanmıştır.
Zaviye, doğu-batı doğrultusunda uzanan düzgün dikdörtgen bir plan arz etmektedir. İç mekan, ortada büyük bir kemerle birbirine bağlanan kubbeli iki kare mekanın birleşmesinden meydana gelmektedir. İç mekan, iki kare mekandan meydana geldiğinden dolayı, her bir kare bölüme denk gelecek bir şekilde kıble duvarının ortasına iki tane mihraba yer verilmiştir. Niş, dikdörtgen şeklinde ve yuvarlak kemerlidir. Tamamen sade olup nişleri iki kaval silme sınırlandırmaktadır.
Türbedar Odası; Zaviyenin, kuzeydoğusunda ve onun bitişiğinde yer almaktadır. Doğu-batı doğrultusunda uzanan yapı, iki kare mekandan oluşur ve sağlam bir durumdadır. Çilehane; Caminin kuzeydoğusunda, türbedar odasının kuzeyinde yer almaktadır. Tamamen yer altında bulunmaktadır. Türbe; Caminin kuzeydoğusunda, türbedar odası ve çilehanenin kuzeybatısında yer almaktadır. Türbe tamamen orijinalliğini yitirmiş olup son zamanlarda Aksaray
Belediyesi’nin yaptığı onarımlarla günümüzdeki şeklini almıştır.
