Kronik Granülomatöz Hastalık Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Teşhisi, Tedavisi

Kronik granülomatöz hastalık (CGD), belirli beyaz kan hücrelerini (nötrofiller, monositler, makrofajlar, eozinofiller) etkileyen, nadir görülen, kalıtsal bir birincil immün yetmezlik bozukluğudur. Bozukluk, belirli bakteri ve mantar türlerinin neden olduğu enfeksiyonlara karşı koyamama ve kronik enflamasyon geliştirme eğilimi ile karakterize edilir. 

Haber Merkezi / Deriyi, akciğerleri, karaciğeri ve kemikleri etkileyen, hayatı tehdit eden tekrarlayan mantar ve bakteri enfeksiyonları oluşabilir. Ek olarak, hastalar, geniş çapta dağılabilen granülomlar olarak bilinen iltihaplı dokuların şişmiş alanlarını ve ayrıca gastrointestinal sistemi içerenler de dahil olmak üzere diğer enflamatuar durumları geliştirebilirler.

Semptomlar genellikle bebeklik veya çocukluk döneminde başlar. Bozukluğun hafif formlarına sahip bireyler, ergenlik çağına veya yetişkinliğe kadar semptom geliştirmeyebilir. Kronik granülomatöz hastalık, beyaz kan hücrelerinde önemli bir enzimin üretilmesinden sorumlu genlerdeki değişikliklerin (varyantlar veya mutasyonlar) neden olduğu genetik bir hastalıktır.

Bazı beyaz kan hücreleri, bu enzimi, bu hücrelerin belirli bakteri ve mantarları öldürmesi ve beyaz kan hücrelerinin enflamasyona verdiği yanıtları uygun şekilde düzenlemesi için ihtiyaç duyduğu hidrojen peroksiti üretmek için kullanır. Bu oksidanlar ayrıca enfeksiyon olmasa bile bağışıklık tepkisi ve iltihaplanmada yer alan beyaz kan hücresi yollarını düzenler. Böylece, CGD’li hastalar hem enfeksiyonlarla hem de artmış inflamasyonla ilgili sorunlar yaşarlar.

Kronik granülomatöz hastalık, tekrarlayan bakteriyel ve fungal enfeksiyonlara yatkınlık ile karakterizedir. CGD aynı zamanda deri, akciğerler, kemikler ve inflamatuar beyaz kan hücrelerinin oluşturduğu lenf düğümlerinin granülomatöz lezyonlarının gelişimi ile ilişkilendirilebilir. Kanda aşırı gama globulin (hipergamaglobulinemi), dolaşımdaki kırmızı kan hücrelerinin düşük seviyeleri (anemi), beyaz kan hücrelerinde artış (lökositoz), tekrarlayan enfeksiyonlar veya kronik iltihaplanma sonucu oluşabilir. Kronik enfeksiyon belirtileri karaciğer, gastrointestinal sistem, beyin ve gözlerde görülebilir.

Genellikle lenf bezlerinin iltihaplanması (süpüratif lenfadenit), cilt enfeksiyonları ve zatürree dahil olmak üzere tekrarlanan enfeksiyon öyküsü vardır. Kan testleri kronik enfeksiyon kanıtı gösterebilir. Ayrıca kalıcı bir burun akıntısı (rinit), deri iltihabı (dermatit) ve ağız mukozasında iltihaplanma (stomatit) olabilir. İshal, karın ağrısı, kolit ve perianal apseler dahil olmak üzere gastrointestinal problemler de ortaya çıkabilir.

Kemiklerin enfeksiyonu (osteomiyelit), beyin apseleri, granülomatöz doku oluşumu ve gecikmiş büyüme nedeniyle genitoüriner sistem ve/veya gastrointestinal sistemin tıkanması da kronik granülomatöz hastalığın belirtileridir. Karaciğer ve dalakta anormal büyüme (hepatosplenomegali) de oluşabilir. CGD’li genç erişkinlerde kronik akciğer iltihabı gelişebilir.

Kronik granülomatöz hastalık genetik bir hastalıktır. Beş farklı genin herhangi birindeki değişiklikler (varyantlar veya mutasyonlar), fagosit NADPH oksidaz adı verilen bir enzimde kusura neden olabilir. Bazı beyaz kan hücreleri bu enzimi, bu hücrelerin belirli bakteri ve mantarları öldürmesi ve beyaz kan hücrelerinin iltihaplanmaya verdiği yanıtları uygun şekilde düzenlemesi için ihtiyaç duyduğu hidrojen peroksiti üretmek için kullanır.

Öncelikle erkekleri etkileyen bir CGD formu (X’e bağlı resesif) vardır. Geri kalan CGD vakaları, hem erkekleri hem de kadınları etkileyebilen otozomal resesif bir modelde kalıtılır.

X’e bağlı genetik bozukluklar, X kromozomundaki mutasyona uğramış bir genin neden olduğu ve çoğunlukla erkekleri etkileyen durumlardır. X kromozomlarından birinde mutasyona uğramış bir geni olan dişiler, bu bozukluğun taşıyıcılarıdır. Taşıyıcı dişilerde genellikle semptom görülmez çünkü dişilerde iki X kromozomu bulunur ve yalnızca biri mutasyona uğramış geni taşır. Erkeklerin annelerinden miras kalan bir X kromozomu vardır ve eğer bir erkek mutasyona uğramış bir gen içeren bir X kromozomunu miras alırsa, hastalığa yakalanır.

X’e bağlı bir bozukluğun kadın taşıyıcıları, her hamilelikte kendileri gibi taşıyıcı bir kız çocuğuna sahip olma şansı %25, taşıyıcı olmayan bir kız çocuğuna sahip olma şansı %25, hastalıktan etkilenen bir erkek çocuk sahibi olma şansı ve %25’tir. Etkilenmemiş bir erkek çocuğa sahip olma şansı %25.

X’e bağlı bozukluğu olan bir erkek üreyebilirse, mutasyona uğramış geni taşıyıcı olacak tüm kızlarına geçirecektir. Bir erkek, X’e bağlı bir geni oğullarına geçiremez çünkü erkekler, erkek çocuklara her zaman X kromozomu yerine Y kromozomunu aktarır.

Resesif genetik bozukluklar, bir birey her bir ebeveynden mutasyona uğramış bir gen miras aldığında ortaya çıkar. Bir birey, hastalık için bir normal gen ve bir mutasyona uğramış gen alırsa, kişi hastalığın taşıyıcısı olacaktır, ancak genellikle semptom göstermeyecektir. İki taşıyıcı ebeveynin hem mutasyona uğramış geni geçirme hem de etkilenen bir çocuğa sahip olma riski her hamilelikte %25’tir. Anne baba gibi taşıyıcı olan bir çocuğa sahip olma riski her gebelikte %50’dir. Bir çocuğun her iki ebeveynden de normal gen alma şansı %25’tir. Risk erkekler ve kadınlar için aynıdır.

Kronik granülomatöz hastalık tanısı, kapsamlı bir klinik değerlendirme, ayrıntılı bir hasta öyküsü ve beyaz kan hücreleri tarafından oksidan üretimini ölçmek için özel prosedürler temel alınarak yapılır. Sağlıklı bireylerde beyaz kan hücreleri, bakterileri yok eden kimyasal bir oksidan üretir. CGD teşhisi için bir kan testi, beyaz kan hücrelerinin bu oksidanları normal şekilde yapıp yapmadığını belirlemek için dihidrorhodamin 123 (DHR) adı verilen bir molekül kullanır. Oksidanlar, DHR’nin CGD beyaz kan hücrelerinde belirgin şekilde azalan veya bulunmayan floresan ışığına neden olur.

Bu test, bu testi gerçekleştirmek için onaylanmış klinik laboratuvarlara gönderilen kan numuneleri üzerinde yapılabilir. CGD için başka bir kan testine nitroblue tetrazolium (NBT) slayt testi denir. Bu testte NBT, beyaz kan hücreleri ile karıştırılır, bunlar daha sonra NBT ile reaksiyona giren ve onu koyu mavi bir renge dönüştüren oksidanlar üretmek için etkinleştirilir. Bu reaksiyon oluşmazsa, bu önemli oksidanlar kişinin beyaz kan hücreleri tarafından üretilmiyor demektir. CGD, kan hücresi oksidan üretimindeki kusurlara dayalı olarak teşhis edilirse, spesifik CGD tipini belirlemek için tipik olarak genetik test önerilir.

Kronik granülomatöz hastalığın tedavisi, bakteriyel enfeksiyonlara karşı koruma için trimetoprim ve sülfametoksazol ve mantar önleyici koruma için itrakonazol gibi enfeksiyonları önlemeye yardımcı olan sürekli antibiyotik tedavisinden oluşur. Enfeksiyonlar genellikle ek antibiyotik gerektirir. Kortikosteroid ilaçlar ayrıca granülomatöz komplikasyonların tedavisinde de faydalıdır. Kemik iliği naklinin, özellikle daha genç yaşta uyumlu donörlerle yapıldığında mükemmel sonuçlarla, CGD’den etkilenen birçok kişide başarılı olduğu kanıtlanmıştır.

Yetim ilaç interferon gamma-1b (Actimmune), kronik granülomatöz hastalığın tedavisi için USFood and Drug Administration (FDA) tarafından onaylanmıştır. Etkilenen bireyler ve aileleri için genetik danışmanlık önerilir. Diğer tedavi semptomatik ve destekleyicidir.

Not: Sunulan bilgilerin amacı herhangi bir hastalığı teşhis veya tedavi etmek, iyileştirmek veya önlemek değildir. Tüm bilgiler yalnızca genel bilginize yöneliktir, tıbbi tavsiye veya belirli tıbbi durumların tedavisinin yerine geçmez. Uygulamadan önce bu bilgileri doktorunuzla görüşün.