Aksaray: Pir Ali Sultan Türbesi
Pir Ali Sultan Türbesi; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Taşpazarı Mahallesinde, Kadıoğlu Medresesinin güneyinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
Kitabesine göre, 935 / 1528 yılında, Pir Ali Sultan vefat etmiştir. Türbe ise muhtemelen aynı tarihte veya daha sonra inşaa edilmiştir.
Oldukça iyi durumda olan türbe yol seviyesinden aşağıda kalmıştır. Türbe son onarım esnasında bir duvarla çevrilmiştir. Dıştan 7.50 X 7.60 m. ölçülerindedir. Kare planlı olup pandantif geçişli bir kubbe ile örtülüdür. Cepheleri genelde sade tutulmuş olmasına karşın kuzeybatıda giriş kapısı doğu ve batıyer alan birer pencere ile hareketlendirilmiştir. Doğu cephesinin anasında dikdörtgen şeklinde hafif bir niş içerisinde düz lentolu ve dikdörtgen şeklinde bir pencere yer almaktadır.
Pencere dıştan ters “U” biçimde iç ve dıştaki düz ortadaki kaval üç silme ile sınırlandırılmıştır. Lentonun yüzeyinde kabartma olarak bir kaş kemer ve bununda her iki yanında soldaki sonsuzluk motifi bulunan iki rozet bulunmaktadır. Güney cephe tamamen sade tutulmuş olup süsleyici herhangi bir unsur bulunmamaktadır. Batı cephenin anasında yine hafif bir niş içine alınmış düz lentolu ve dikdörtgen şeklinde bir pencere yer almaktadır Lento ve pervazları düzgün yekpare kesme taştandır.
Lentonun üzerinde bulunan dikdörtgen pano içinde yanları çok dilimli kabartma halinde dikdörtgen bir kartuş yer almaktadır. Her iki yanında birer palmet motifi dikkati çekmektedir. Pencere dıştan ters “U” biçiminde içbükey iki bordür ile sınırlandırılmıştır. Bu silmenin hemen üstünde sadece üst kenar boyunca devam eden yekpare taştan silme görünümü verilmiş bir kuşak yer almaktadır. Kuzey cephenin ortasında ise dıştan basık içten düz lentolu giriş kapısına yer verilmiştir. Kapı dıştan hafif dikdörtgen bir niş içine alınmıştır.
Dıştaki düz içteki içbükey ortadaki kaval üç silme ile sınırlandırılmıştır. Kapının üstünde de dikdörtgen şeklindeki küçük bir niş içerisinde bulunan mermer kitabe dikkati çekmektedir. İç mekan dışarıya nazaran daha çukurdadır. İçten 5.50 X 5.60 m. ölçülerinde kare bir planlama arz etmektedir. Duvarlar kapı, pencere, mihrap ve açılan nişlerle hareketlendirilmiştir.
Kuzey duvarının ortasında kapı sivri kemerli bir niş içine alınmış olup kemerin alınlığında kabartma halinde bir kaş kemer ortasında ise bir rozet bulunmaktadır. Doğu batı duvarının ortasındaki pencereler iç mekana doğru eyvan şeklinde bakan sivri kemerli dikdörtgen birer niş içine alınmıştır. Alınlıkta ise kabartma kaş kemer içinde bir gül bezek motifine yer verilmiştir.
Güney duvarının ortasında dikdörtgen bir niş içine alınmış olan mihrap, sivri kemerli olup niş yarım altıgen bir düzenlemeye sahiptir. Süsleyici herhangi bir unsur bulunmamaktadır. Kavsarası oldukça tahrip olmuştur. Mihrap, giriş kapısı ye pencerelerinin her iki yanında sivri kemerli dikdörtgen şeklinde ele alınmış toplam sekiz adet niş bulunmaktadır. İç mekanda ahşaptan semer dam çatılı sekiz adet sanduka bulunmaktadır. Bunlardan birisinin baş taşı olup ak mermerdendir ve merkadin kavukludur .
Kubbe içten, pandantifler ye nişlerin kemerleri tamamen tuğla malzemeden pencere ve kapının sivri kemer alınlıkları düzgün yontulmuş yekpare kesme taştan ye diğer kısımlar ise kesme taş ve moloz taş, cepheler ise tamamen düzgün yontulmuş kesme taş, kubbe ise dıştan moloz taş malzemeden yapılmıştır. Pencerelerin parmaklıkları orjinaldir. Eskiden, türbenin etrafında büyük bir hazirenin varlığından bahsedilmektedir. Bugün sadece türbenin kuzeydoğusunda bir kaç adet günümüze gelebilmiştir.
