Aksaray: Ali Bey Türbesi
Ali Bey Türbesi; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Kılıç Aslan Mahallesi, Ali Baba Tekkes Sokak üzerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
Halk arasında Külhani Ali Baba Türbesi, Ali Baba Tekkesi olarak da anılmaktadır. Türbenin üzerinde ne zaman ve kim tarafından yaptırıldığın gösteren bir kitabe bulunmamaktadır. Türbe, Ervah Mezarlığı’na giden sokağın kenarında olup yol seviyesinden oldukça aşağıda kalmıştır. Sağlam olan yapı halkın ziyaret ettiği türbelerdendir. Doğusunda orjinalliğinden uzak mescid yer almaktadır. 12.53 X 6.12 m. ölçülerindedir.
Doğusunda ise dikdörtgen planlı ve üzeri açık mescid görülmektedir. Türbe, kare planlı olup 6.12 X 6.12 m. öçülerindedir. Yapı sağır tutulmuş sekizgen bir kasnağın taşıdığı tromp geçişli bir kubbe ile örtülmüştür. Yapının her bir cephesinde, fazla derin olmayan dikdörtgen bir niş içerisine alınmış yuvarlak kemerli, dıştan içeriye doğru genişleyen toplam dört adet pencere bulunmaktadır.
Dikdörtgen nişlerin keskin kenarları yarım kaval silmeler halinde yumuşatılmıştır. Güney cephede pencerenin üst hizasında dikdörtgen şeklinde küçük bir niş bulunmaktadır. Burası muhtemelen kitabenin yerleştirilmesi için yapılmış olabilir. Cephelerin üst kısmında ve kasnağa geçmeden evvel, kısa tutulmuş bir saçak dikkat çekmektedir. Kubbenin tepesinde taş malzemeden daire şeklinde yapılmış oldukça kaba bir alem yer almaktadır.
Türbeye güney cephede yer alan kapıdan girilmektedir. Dikdörtgen şeklindeki kapı, pencerelerde de olduğu gibi fazla derin olmayan dikdörtgen bir niş içine yerleştirilmiştir. Kapı açıklığının üzerinde yarım yuvarlak bir pencere daha bulunmaktadır. Yapılan pencere ve yüzeysel nişlerle tüm cephelerde bir hareketlilik görülmektedir. 4.52 X 4.52 m. ölçülerindeki kare planlı oldukça sade tutulmuş olan iç mekanda süsleyici herhangi bir unsur görülmemektedir. iç mekan tromp geçişli bir kubbe ile örtülüdür.
Kubbe, kasnak, tromplar ve duvarlar tamamen beyaz badanalı iken son restorasyon ile badanalar kaldırılmıştır. Tromplarda ahşap gergiler bulunmaktadır. İç mekanın tam ortasında doğu-batı doğrultusunda yerleştirilmiş, adi çamurla sıvalı ve üzeri semer çatı şeklinde ahşap bir sanduka görülmektedir. Sandukanın hiç bir yerinde yapıldığı tarihi, yatırın ölüm yılını ve adını gösteren bir kitabe yoktur. Sandukanın baş kısmına kumaştan bir sarık yerleştirilmiştir.
İç mekanın güneybatı köşesinde nereden ve ne zaman getirildiği belli olmayan, üzerinde antik dönem motiflerinden olan asma dalı ve yaprağı motifleriyle süslü içerisi oyuk, mermerden bir devşirme malzeme görülmektedir. Üzerine konulan post ve seccadeler sayesinde hırsızların dikkatini çekmeden günümüze kadar gelebilmiştir.
Türbenin doğusunda moloz taş malzemeden inşa edilmiş mescid görülmektedir. 6.41 X 5.60 m. ölçülerinde olup, doğu-batı yönünde uzanan dikdörtgen bir plana sahiptir. Yapının üzeri açıktır. Güneybatı köşedeki düz lentolu kapı açıklığı ile iç mekana girilmektedir. Kuzey ve doğu cephelerinde düz lentolu birer pencere vardır. Türbenin beden duvarıyla aynı yükseklikteki mescid duvarlarında ahşap hatıllar görülmektedir.
Harim, 5.65 X 4.40 m. ölçülerindedir. Kıble duvarının ortasında yarım daire formunda mihrap nişi yer almaktadır. Ancak son yapılan restorasyonlarda mescid asli unsurunu yitirmiş ve avluya dönüştürülmüştür. Mihrap ortadan kaldırılmış, beden duvarları alçaltılarak avlu/bahçe duvarı gibi olmuş, pencereler, kuzey beden duvarları tamamen ortadan kaldırılmıştır.
