Aksaray: Hasan Dede Zaviyesi
Hasan Dede Zaviyesi; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Taşpınar Bucağı, Sümrü Yaylası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
Turasan Zaviyesi, Şeyh Turasan Cami, Zaviyesi ve Türbesi şeklinde kaynaklarda geçmektedir. Üzerinde kim tarafından ye ne zaman yapıldığını gösteren bir kitabesi bulunmamaktadır.
Zaviye kısmen harap bir haldedir. Türbe ise tamamen yıkılmıştır. Yapı, çobanlar tarafından ağıl, hırsızlar tarafından da define yeri, yakınındaki köyler içinde iyi bir taş ocağı olarak kullanılmıştır. Hemen önünden de stabilize bir yol geçmektedir. Tabhanelerden birinin büyük bir kısmı, son cemaat yerinin yanları, zaviyenin cepheleri, kubbelerin üst kısımları kısmen veya tamamen yıkık bir haldedir.
Zaviyenin güney cephesi tamamen, diğer cepheleri ise kısmen yıkılmış, ayrıca düzgün keme taş kaplamaları da sökülmüş olduğundan orjinalde nasıl bir özelliğe sahip olduğu belli değildir. Kalan izlerden ve önceden çıkarılmış plan ve krokisine göre pencere ve açılan kapılardan başka süsleyici herhangi bir unsur görülmemektedir. Yapının güneydoğusunda türbe yer almaktadır. Tabhanelerden doğudakinin güney cephesinde türbeye bakan bir mazgal pencere, sağlam haldedir. En sağlam halde kuzey cephede ki son cemaat yeri gelebilmiştir. Diğer cephelerin durumları belli değildir.
Zaviyenin kuzeyinde kısmen sağlam kalabilmiş bir halde son cemaat yeri bulunmaktadır. Köşelerden “L” şeklinde iki tane, ortada ise kare kesitli iki, toplam dört tane payenin taşıdığı beş gözden ibarettir. Gözlerden, ortadakilerden üç tanesi ortadaki daha derin olmak üzere pandantif geçişli üç kubbe yanlar ise birer yarım kubbe/tonoz ile örtülmüştür.
Zaviyenin tabhanelerin ve revakın tamamen pandantif geçişli kubbelerle örtülüdür. Sadece harim kubbesi sekizgen bir kasnağa oturmaktadır. Ana kubbede dıştan muntazam bir şekilde yerleştirilmiş taştan çıkıntılar görülmektedir.
Zaviye, ters “T” planlı olarak yapılmıştır. Ortada kare planlı 5.40 X 5.50 m. ölçülerinde bir harim ile her iki yanında yer alan 3.00 X 3.40 m. ölçülerindeki dikdörtgen planlı iki tabhaneden oluşmaktadır. Harim ve tabhanelere, son cemaat yerinin kubbeli üç gözüne açılan üç tane kapı ile girilmektedir. Kapılar yuvarlak kemerli olup alçak ve dar tutulmuştur.
Harimin içi tamamen sade olup mihrab dışında süsleyici herhangi bir süsleme görülmemektedir ve tamamen beyaz sıvalıdır. Kıble duvarını ortasında yer alan mihrab tamamen yıkılmıştır. Nişi güneye açılan bir kapı şekline dönüşürken günümüzde ise tamamen ortadan kalkmıştır. Yapının güneydoğusunda, doğudaki tabhanenin güney duvarı ile harimin doğu duvarına sonradan eklenmiş 3.50 X 3.50 m. ölçülerinde kare planlı ve pandantif geçişli kubbeli türbenin izleri görülmektedir.
(Görseller: haberaksaray.com)
