Aksaray: Ağzıkara Han
Ağzıkara Han; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Ağzıkara Han Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Aksaray İl Merkezi’ne 15 km. mesafededir. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
Hoca Mesud Hanı, Hoca Mesud Kervansarayı olarak da isimlendirilmektedir. Kitabesine göre 628-637 / 1231-39-40 yılları arasında Anadolu Selçuklu Sultanları I. Alaeddin Keykubad ile oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde (Karaevli) Abdullah oğlu Hoca Mesud tarafından yaptırılmıştır. 1967 yılında da vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından kısmen onarılmıştır.
Tamamen düzgün kesme taş malzemeden yapılan hanın çok az kısmı yıkık olmasına karşın ayaktadır. İlgisizlik yüzünden yer yer harap olmalar başlamıştır. Kapalı kısımda bulunan kubbeli aydınlık feneri mukarnaslı kasnağa kadar yıkılmıştır. Han avlu ve kapalı kısmı, avlu ortasındaki köşk mescidi ile “Sultan Hanı” tipine girmektedir. Kapalı kısım dıştan 31.10 X 33.15 m avlu ise dıştan 40.35 X 42.75 m. ebatlarındadır. Yapıdan bağımsız hamamı ile avlu cephesinde çeşmesi vardır.
Kuzeybatı- güneydoğu doğrultusunda yerleştirilmiştir. Yapının güneybatı cephesi hariç diğer tüm cephelerde ve köşelerde kare, dikdörtgen ve çokgen şeklinde toplam 14 tane takviye kulesi görülmektedir. Avlu portalı güneybatı cephede olup köşk mescit ve kapalı kısım portalıyla aynı eksen üzerinde değildir.
Ayrıca hanın güneybatı cephesinde avlu taç kapısının güneyinde bir çeşme, kuzeybatıda yapıdan bağımsız şekilde bir hamam bulunmaktadır. Avlu taç kapısı, güneybatı cephenin tam ortasında anıtsal bir şekilde yükselen taç kapı dikkati çekmektedir. Dıştan içeriye doğru daralan bordürlerle kuşatılan portal mukarnas kavsaralı ve mihrabiyelidir.
Avlu, kapalı kısma nazaran daha geniş ve büyüktür. Ortadaki avlu etrafına yerleştirilmiş revak ve odalarla kuşatılmış ve avlu ortasındaki bir köşk mescitten oluşmaktadır. Taç kapıdan üzeri beşik tonoz örtülü giriş eyvanına, oradan da avluya geçilmektedir.
Köşk Mescit, avlunun ortasında 6.65 X 6.65 m. ölçülerinde “L” şeklindeki dört payeye oturan sivri kemerlere dayanan köşk mescit bulunmaktadır. Mescide giriş kuzeybatı yönden olup buraya çifte merdivenle ulaşılmaktadır. Mescit alttan çapraz tonoz örtülüdür. Merdiven basamaklarının alt kısımlan ise mukarnaslıdır.
Hanın kapalı kısmı, avluya nazaran daha küçüktür. Kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Bu kısma güney cephede avluya açılan eyvan şeklindeki bir taç kapıyla ulaşılmaktadır.
Çeşme, avlu portalı ile güneybatı köşedeki kule arasında yer almaktadır. Hanın yola bakan cephesinde, zemine yakın duvar kaplaması arasına yerleştirilmiştir. “İçten içe 0.20 X1.01 m. ölçülerinde ve 0.23 m. derinliğinde taştan oyma bir su haznesi ile bunun altında bir kenarı kaplamaya giren, yekpare taştan bir yalak kalıntısından ibarettir. Su haznesinin sağ köşesinde 0.20 X 0.20 m. ölçülerinde bir oyuk açılmış ve çeşmeye duvar içinden su getiren çift cidarlı pöhrenkle yapılmış su kanalı bağlanmıştır.
Hamam, Hanın yaklaşık 20 m. güneybatısındadır. Çok harap olduğundan yanındaki evlerin kümes ve saman1ığı olarak kullanılmaktadır. Tek hamam olan yapı, kuzeydoğu-güneybatı istikametinde uzanan dikdörtgen bir planlama arz etmektedir. Kuzeydoğudaki soyunmalık kısmı dikdörtgen planlı olup, kuzeydoğu cephenin köşesine açılmış dikdörtgen çerçeveli bir kapıdan girilmektedir.
