Aksaray: Sultan Hanı
Sultan Hanı; Aksaray’ın Sultan Hanı İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Han, Aksaray- Konya güzergahındadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
Kaynaklarda Alaiye Kervansarayı, Ribat-ı Alaiye, Alaüddin Kervansarayı, Alai Hanı, Alaiye Hanı isimleriyle de
anılmaktadır. Han, 1229 yılında kervanların emniyetli olarak konaklamaları maksadıyla Selçuklu sultanı Aleaddin Keykubat tarafından yaptırılmıştır.
Bugün oldukça iyi durumda olan yapı, kuzeydoğu-güneybatı istikametinde uzanmaktadır. Han, açık ve kapalı kısmı ile avlu ortasındaki köşk mescit düzenlemesi ile “Sultan Hanları” tipinde olup Anadolu Selçuk hanlarının en
büyüğüdür. Kapalı kısım dıştan 54.73 X 36.95 m. avlu ise, 64.60 X 53.35 m. ölçülerindedir. Avlu taç kapısı, köşk mescit ve kapalı kısım taç kapısı aynı eksen üzerindedir. Avlu taç kapısında mermer, diğer kısımların tamamında ise kesme taş malzeme kullanılmıştır.
Hanın cepheleri köşelerdeki daha büyük olan kare, yarım daire, dikdörtgen, beşgen ve yedigen kesitli toplam 24 tane takviye kulesi ile desteklenmiştir. Kuzeydoğu cephenin ortasında anıtsal bir şekilde yükselen taç kapı ve bunun her iki yanında diğerlerinden farklı şekilde ele alınmış üç dilimli birer takviye kulesi dikkati çekmektedir.
Taç kapıdan üzeri çapraz tonoz örtülü giriş eyvanından avluya ulaşılmaktadır. Avlunun zemini düzgün taşlarla kaplanmıştır. Giriş eyvanının her iki yanında avluya birer kapıyla açılan enine dikdörtgen planlı ve beşik tonoz örtülü birer oda bulunmaktadır.
Avlunun batısında iki sıra kare payelere oturan sivri kemerlerin taşıdığı enine beşik tonoz örtülü boydan boya uzanan iki sıra halinde düzenlenmiş revaklar dikkati çekmektedir. Revakların avluya bakan kemerlerinde iki kademe halinde dıştakiler girift geometrik örgü bunun altında ise bir revak kemerinde yarım yıldız diğerinde ise çift sıra örgülü geometrik düzenleme münavebeli bir şekilde devam etmektedir.
Avlunun ortasında 6.00 X 6.00 m. ölçülerinde kare planlı bir düzenleme gösteren köşk mescit yer almaktadır. Birbirine sivri kemerlerle bağlı dört “L” şeklindeki payeye oturan çapraz tonozun üzerindedir. Mescidin kıble cephesi hariç diğer cephelerinde birer pencereye yer almaktadır.
Kapalı kısmın avluya bakan cephesinin tam ortasında cepheden ve yukarıdan taşıntı yapan anıtsal taç kapı dikkati çekmektedir. Avlu taç kapısına nazaran daha küçük ve sadedir. Dıştan içeriye doğru kademelenme yapan bordürlerle
çerçevelenmiş olup basık kemer açık1ıklı, mukarnaskavsaralı ve mihrabiyelidir.
Hanın kapalı kısmı dıştan 54.73 X 36.95 m. ölçülerinde kuzeydoğu-güneybatı istikametinde uzanan dikdörtgen planlı bir düzenleme göstermektedir. Kapalı kısım dörderden sekiz sıra halinde 32 kare ayağa oturan sivri kemerlerle doğu-batı doğrultusunda uzanan ve beşik tonoz örtülü birbirine paralel dokuz sahın ve bunları; taç kapının ekseninde, kuzey-güney doğrultusunda uzanan ve beşik tonoz örtülü daha geniş ve yüksek tutulmuş olan dikine sahından oluşmaktadır.
