Türkiye’nin Döviz Rezervinde Son Bir Yılın En Yüksek Artışı
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) rezervlerinde geçen hafta son 12 ayın en yüksek artışı yaşandı. TCMB toplam döviz rezervleri 5 Ağustos ile biten haftada 7,4 milyar dolar artarak 109 milyar dolara kadar çıktı. Bloomberg’e göre bu, 12 ayın en yüksek artışı oldu.
Merkez Bankası’nın yurt dışı yerleşikler portföy hareketleri haftalık verisine göre, 5 Ağustos ile biten dönemde yabancıların 8 haftalık çıkış serisinin ardından hisselerde ve tahvillerde sınırlı giriş gözlendi. Bloomberg’in haberine göre döviz artışında Rusya’dan Akkuyu nükleer güç santrali inşaatı için gönderilen para etkili oldu.
Ekonomist Haluk Bürümcekçi, piyasa notunda toplam rezerv artışının 4,4 milyar dolarının bankalar döviz mevduatı artışı, 2 milyar dolarının swap artışı ve altın değerleme etkisinin toplamından kaynaklandığını vurguladı.
Bu yüzden Bürümcekçi de döviz rezervlerindeki artışı Rusya’dan gelen paraya bağladı:
“Banka swapları ve bankalar döviz mevduatı artışında, Rusya’nın Akkuyu nükleer santrali yatırımı için Türkiye’ye aktardığı tutar sonrası şirketler mevduatının artmasının etkili olduğunu düşünüyorum. Zira son iki haftada şirketler yabancı para (YP) mevduatı 7 milyar dolara yakın artmış durumda”.
Rosatom’dan santal için para akışı
Geçtiğimiz haftalarda Bloomberg’in üst düzey Türk yetkililere dayandırdığı haberinde, Rusya enerji firması Rosatom’ın toplamda 20 milyar dolar olarak planlanan Akkuyu nükleer santral inşası için Türkiye’ye 15 milyar dolar aktarma sürecinde olduğu belirtilmişti.
Türkiye’de bankalar gerçekleştirilen para transferlerinin bir kısmını Merkez Bankası’nda bırakmak zorunda.
Ticari alım ve satım yapan şirketler de nakitlerinin bir kısmını Merkez Bankası’nda bırakabiliyor.
Bu da direkt olarak bu tarz büyük ticari işlemlerin Merkez Bankası rezervlerine yansımasına sebep oluyor.
Geçtiğimiz günlerde Middle East Eye’ın Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan bir yetkilinin açıklamalarına dayandırılan haberinde Suudi Arabistan’ın Türkiye’ye 20 milyar dolar yatırım yapacağı aktarıldı.
Bloomberg HT’nin dünkü haberine göre ise Birleşik Arap Emirlikleri merkezli enerji firması International Energy Holding’in (IHC) Kalyon Enerji’nin yüzde 50 hissesini 490 milyon dolara satın aldığı açıklandı.
Brüt ve net döviz rezervi nedir?
Ekonomist Mahfi Eğilmez, brüt ve net döviz rezervi arasındaki farkı şu şekilde açıklıyor: Merkez Bankası, döviz rezervlerinin tamamının sahibi değil.
TCMB’nin rezervlerinin bir bölümü bankaların Merkez Bankası’nda tutmak zorunda olduğu zorunlu karşılıklardan oluşuyor. Bunları bir çeşit emanet döviz olarak görmek mümkün.
TCMB’nin son yıllarda rezerv opsiyon mekanizması aracılığıyla, TL mevduatlar karşılığında alması gereken zorunlu karşılıkları dövizle yatırma esnekliği tanımasıyla bu döviz rezervlerindeki emanet tutarda artış oldu.
Döviz rezervlerinin bir bölümünün emanet olması nedeniyle Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin toplamı brüt döviz rezervlerini gösteriyor. Merkez Bankası’nda emanet olarak duran miktarlar düşüldüğünde net döviz rezervine ulaşılıyor.
Net döviz rezervi nasıl hesaplanıyor?
Net döviz rezervi, TCMB verilerinde aktif kısımda yer alan dış varlıklardan, pasif kısımda bulunan toplam döviz yükümlülüklerini çıkardıktan sonra elde edilen rakamın o günün kuruna bölünmesiyle hesaplanıyor.
Formül şu şekilde: Net Rezerv = (Dış Varlıklar – toplam döviz yükümlülükleri) / Dolar-TL kuru
Swap hariç net rezerv ne demek?
Ekonomist Eğilmez’e göre net rezerv miktarı, swap işlemleriyle elde edilmiş (emanet) dövizleri de kapsadığı için bu rakam tam olarak net rezervi ifade etmiyor.
Bu yüzden net döviz rezervini emanet dövizleri çıkararak görebilmek için bu miktardan swap karşılığı elde edilmiş döviz tutarını düşmek gerekiyor. Swap hariç net rezerv ise şu şekilde hesaplanabiliyor:
Swap hariç net rezerv = Net rezerv – Swap işlemleri toplamı
Uluslararası rezerv nedir?
TCMB’nin (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) tanımına göre uluslararası rezervler; ülkelerin para otoriteleri tarafından kontrol edilen, kullanıma hazır, birbirlerine çevrilebilme özelliği bulunan ve uluslararası ödeme aracı olarak kabul edilen varlıklar.
Uluslararası rezerv olarak sayılan varlıklar şunlar:
- Konvertibl (birbirlerine dönüştürülebilir) döviz varlıkları (euro, ABD doları, İngiliz sterlini vb.)
- Uluslararası standartta altın
- Özel Çekme Hakları
- Uluslararası Para Fonu (IMF) Rezerv Pozisyonu
TCMB, rezervleri nasıl saklıyor?
Merkez Bankası, rezervlerin yönetiminde ülke menfaatine öncelik verdiğini aktarıyor. Bu amaçla, uluslararası rezervleri, anaparanın korunması ve gerekli likiditenin sağlanması için düşük riske sahip yatırım araçlarında değerlendiriyor.
Merkez Bankası, rezerv yönetimi sırasında karşılaşılabilecek risklerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve kabul edilebilir sınırlar içinde tutulabilmesi için risk yönetim stratejisi uyguluyor. Ayrıca elindeki rezervlerin seviyesini, düzenli aralıklarla internet sitesinde yayımlıyor.
