Samsun: Tarihi Gökgöl Camii
Gökgöl Camii; Samsun’un Asarcık İlçesi, Akyazı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür. Gökgöl Camii, 1180 yılında ahşap olarak yapılmıştır.
M. 1870 H. 1291 yılında ilk kez, M. 1970 yılında ise son kez tamir görmüştür. Tarihi 300 yıl öncesine dayanan Gökgöl Camii’nin çevresinde bulunan yerli taştan yapılmış mezar taşlarıda dikkat çekicidir. Eski Cuma Camii olarak kullanılan Camiye giriş kuzey yönde yer alan çift kanatlı ahşap bir kapı ile sağlanır. Giriş “U” şeklinde, önceleri ahşap yakın zamanki onarımlarda tuğla malzemeden yapılan son cemaat yeri şeklindedir. Aynı durum ikinci katta da tekrarlanmıştır.
Caminin iç mekanından doğu batı doğrultusunda ahşap çerçeveli dikdörtgen şeklinde, iki küçük pencere son cemaat yerine açılmaktadır. İkinci bir kapı ile caminin ana bölümüne girilir. Duvarlar tamamen ahşap malzemeden olup, sonraki onarımlarda değiştirilerek verniklenmiştir. Birinci kat tavanını mihrap eksenindeki iki direğe oturan iki kalas taşımaktadır. Bu kalaslar caminin güney yönünde dış cepheye kadar uzanmaktadır. Ahşap taşıyıcı direkler altta yivli, üstte geometrik şekiller ile şekillendirilerek sütun görevi verilmiştir.
Taşıyıcı direklerin iki yanında oyma teknikli bir rozet olup, doğudaki direğin yanına denk gelen kalasın doğu yönün de H.1291 (M.1870) tarihi ve Hacı Sofu Hasan Usta ismi oyularak Osmanlıca yazılmış onarım kitabesi mevcuttur. Batı yöndeki kirişte de H. 1181 tarihi yazılıdır. Mihrabın sağında minber solunda kürsü yer almaktadır. Mihrap önü tek bir mekan görünümünde olup, yüksek, ferah bir mekan elde edilmiştir. İkinci kata, birinci kat son cemaat yerinin solunda bulunan ahşap merdivenlerden çıkılır.
Çift kanatlı ahşap kapı ile yonca şeklinde, mahfil özelliği gösteren ikinci kat mekanına girilir. Caminin en önemli özellikleri çift kanatlı ahşap kapılarındaki sanat özelliği taşıyan el işçiliğidir. Her iki katın girişindeki çift kanatlı ahşap kapılar özenle işlenmiştir. Birinci kattaki taşıyıcı direklerdeki oyma ahşap işçiliği Türk ahşap oymacılığının tüm özellik ve güzelliklerini yansıtmaktadır. Yonca biçiminde 2. Kat şeklindeki mahfilde değişik bir mimari olgu vardır ve bu özellikleriyle yöredeki diğer camiler içerisinde farklı bir güzellik sergiler.
Kırma çatılı olup alaturka kiremitlidir. Caminin etrafında 3 – 4 yüzyıllık mezarlarında içinde olduğu söylenen kalabalık bir mezarlık vardır. Çok geniş bir alana yayılmış olan mezarlığın yanında olan caminin ön kısmında 1 – 2 dönümlük boş bir çim arazinin üzerine şadırvan ve ekli tesisler köylüler tarafından yapılmıştır. Söz konusu bu çim alanda her yıl Kurban Bayramının 2. gününde yapılan Ziiret Günü olarak bilinen bir şenlik yapılır.
Geniş bir alana yayılan Gökgöl sırasıyla Akyazı, Kuyumcuoğlu ve Gündoğdu (Tığmaç) Köylerinin ayrılmasıyla Gökgöl Camii Akyazı Köyü hudutları içerisinde kalmıştır. Cami ve etrafındaki mezarlık bu köylerin sınırı olan bir konumdadır. Caminin etrafındaki mezarlıkta söz konusu köylerin mezarları olup; bu köyler eski Gökgöl köyünü oluşturmaktadır. Caminin bakımı için belli bir arazinin vakfedildiği, bu arazileri halen amacına uygun olarak kullanıldığı, ayrıca bahçe içerisinde bulunan otlarına satılarak elde edilen gelirle vakfın desteklenmesi Türk Vakıf geleneğinin güzel bir örneğini sergilemektedir. Halen Müze Müdürü olan Emine YILMAZ ‘ dan alınan bilgilere göre; Gökgöl Köyü Camii’nin mimari ve üslup açısından 16. yy. ahşap camileri özelliğini taşıdığı anlaşılmaktadır.
