Kocaeli: Selim Sırrı Paşa Konağı

Selim Sırrı Paşa Konağı; Kocaeli’nin İzmit İlçesi, Hacı Hasan Mahallesi. Sırrı Paşa Caddesi üzerinde yer almaktadır. Şehir merkezine 800 metre mesafede bulunan Sırrı Paşa Konağı’na yaya olarak ya da şehir merkezinden kalkan özel halk otobüsleri ile gitmek mümkündür.

Osmanlı’nın ilk yol ve köprü gezici mühendisi unvanına sahip, 1888-1894 yılında İzmit’te Mutasarrıf (günümüz valisi) olan Selim Sırrı Paşa’nın, çizimini bizzat kendisinin yaptığı Selim Sırrı Paşa Konağı 1892 yılında inşa edilmiştir. 19. yüzyıl sivil mimarlık örneği olan Sırrı Paşa Konağı, 2 katlı ve ahşaptan yapılmış olup konağın iç duvarları antik heykel ve mimari parçaları ile süslenmiştir.

Konağın müştemilatı, Fransa’dan özel olarak getirilen tuğlalarla örülmüştür. Sırrı Paşa Konağı’nın iç mekân duvar bezemelerinin, Dolmabahçe Sarayı’nın restorasyonunu yapan ressamlar tarafından tezyin (süsleme) edildiği rivayet edilir. Mutasarrıf Sırrı Paşa tarafından yaptırılan ve Kocaeli şehrinin en görkemli yapılarından birisi olan konak, zarif mimarisi ve zengin kalem işi süslemeleriyle dikkat çekmektedir.

Selim Sırrı Paşa Kimdir?

Asıl adı Selim olup Sırrı mahlasını kullanmıştır. Vidinli (Bulgaristan) Balcı Kenanoğulları olarak tanınmış bir aileye mensuptur. 1851 yılında Vidin’de doğmuştur. İptidaî ve rüştîye eğitimini Vidin’de yapmış, ardından Rumeli, Anadolu ve Suriye’de yapılan şose yolları denetlemiş, yapımlarını sağlamıştır. Gösterdiği başarı üzerine 1888’de İzmit mutasarrıflığına atanmıştır. Bu sırada yol yapım işlerine hız vermiş, göreve başlar başlamaz Ankara’ya doğru yapılmakta olan yol bitmemiş olduğundan sancak içinde yol seferberliği ilan etmiş ve 35 binden fazla köylüyle yolları sona erdirmiştir.

Demiryolu boyunca sıralanan ve İzmit’in simgesi olan çınar ağaçlarını bu esnada diktirmiştir. İzmit ovası bataklıklarının kurutulması için Tavşantepe yöresinden toprak getirterek kısmen kurutulmasını sağlamıştır. 1894 yılında Fransız Koleji’nin yapımı sırasında kulesine Fransız bayrağı çekildiğinde bayrağı indirtmiş ve inşaata engel olmuştur. Bu olay üzerine Fransız elçisinin şikâyeti ile görevinden açığa alınmıştır; ta ki 1913 yılında Balkan Harbi sırasında yeniden iskân işleriyle görevlendirilmiştir. 1924 yılında vefat etmiş, cenazesi Fevziye Camii yanına defnedilmiştir. 1943’te Belediye Başkanı Kemal Öz’ün çabalarıyla naaşı Namazgâh Şehitliği’ne kaldırılmıştır.

Kocaeli’nin kısa tarihi

Asya ile Avrupa kıtaları arasında önemli kara ve demiryolu güzergâhlarının kesiştiği bir yerde kurulan Kocaeli, bugün Marmara Bölgesi’nin ve yurdumuzun en önemli endüstri ve sanayi yerleşimlerinden biridir. Kocaeli’nin tarihi çok daha eski çağlara uzanır. İlk çağlarda, Bithynia adı verilen bölgede kurulan kentler, sırasıyla, Olbia, Astakos, Nicomedia, İznikmid, İzmid ve Kocaeli adlarını almıştır.

Trakya’dan gelen Megaralılar M.Ö. 712’de İzmit Körfezi’nin güneyindeki Başiskele yöresine yerleşerek Astakos adı verilen bir kent kurdular. Astakos halkı M.Ö. 262 yılında, bugünkü İzmit’in bulunduğu alanda kurulan bölgeye yerleşmiştir. Bitinya Krallığı’nın yıkılıncaya kadar başkenti kalacak bu kente, kurucusundan dolayı Nicomedia adı verilir.

Roma İmparatoru Diocletian, 284 yılında Nicomedia’yı işgal ederek Roma İmparatorluğu’nun başkenti yaptı. Bu dönemde şehir, Roma, Antakya ve İskenderiye’den sonra dünyanın dördüncü büyük kenti haline geldi. Fakat Büyük Konstantin tarafından İstanbul’un imparatorluğun merkezi yapılması ve İmparator Jüstinyen’in de Kadıköy-İzmit arasındaki yolu askeri nedenlerle kapatarak ulaşımı İznik üzerinden sağlamasıyla Nicomedia, eski önemini kaybetti.

Kocaeli Türk egemenliğine ilk olarak 11. yüzyılın sonlarında Selçuklular zamanında (1078) geçti. İznik’in Anadolu Selçuklu Devleti’nin başkenti olmasıyla birlikte kentin önemi iyice arttı. Ancak Haçlı Seferleri sırasında kısa bir süre Haçlı Ordusu komutanı Aleksios Komnenos tarafından işgal edilen kentin, Türk egemenliğine kesin olarak geçişi ise Orhan Bey döneminde oldu.Selçuklu döneminden günümüze Haçlı Seferleri’nde yağmalanması nedeniyle kalan eser sayısı oldukça azdır.

Kocaeli, Osman Bey ve oğlu Orhan Bey’in uç beylerinden Akçakoca tarafından 1337 yılında Osmanlı topraklarına katıldı. Nikomedya Osmanlı egemenliğine geçtikten sonra, önce İznikmid, daha sonra İzmid (İzmit) adını almıştır. Şehir en parlak dönemine Kanuni Sultan Süleyman zamanında ulaştı.

19. yüzyılda İstanbul-İzmit arasında işleyen ve 1873 yılından itibaren de Haydarpaşa-Ankara güzergâhında faaliyet gösteren demiryolunun kente ulaşmasından sonra Kocaeli’nin ticari ve sosyal yaşamı canlanmaya başladı. Kent, 1888 yılında bağımsız sancak oldu ve ismi İzmit olarak değiştirildi. Daha sonra bölgeye fatihi Akçakoca’dan dolayı Akçakoca’nın yurdu manâsına gelen ‘Kocaeli’ adı verildi.

I. Dünya Savaşı’nın getirdiği yıkımlar sonucu önemini bir süre yitiren ve sırasıyla önce İngilizler (6 Temmuz 1920) ardından Yunanlılar (28 Nisan 1921) tarafından işgal edilen Kocaeli, 28 Haziran 1921 de Türk Orduları tarafından işgalden kurtarıldı.

Kocaeli’nin Başiskele, Darıca, Dilovası, Çayırova, İzmit, Derince, Gebze, Gölcük, Karamürsel, Kandıra, Kartepe ve Körfez olmak üzere toplam on iki ilçesi bulunmaktadır. Kocaeli, Cumhuriyetle birlikte özellikle sanayileşme alanında en hızlı gelişen illerimizden birisi olmuştur. Bunun başlıca nedeni İstanbul’a yakınlığı ve ulaşım imkânlarının çeşitliliğidir. 1934 yılında İzmit’te ilk kağıt üretim tesisi olan İzmit Kağıt Fabrikası açılırken, bunu 1944’te ikinci selüloz ve Kağıt Fabrikası takip etmiş, SEKA tesisleri 1954, 1957 ve 1959’da genişletilmiştir.

Böylece günümüze kadar devam eden hızlı bir sanayileşme ile Kocaeli, Türkiye’nin ileri düzeyde sanayi bölgesi durumuna gelmiştir. Ayrıca Kocaeli ile ilgili önemli bir bilgi de, 30 derece meridyeni Köseköy’deki otoyol kavşağı köprüsünün bulunduğu yerde olduğundan tüm Türkiye saatlerini Kocaeli’ne göre ayarlamaktadır.