Irak’ta aylardır süre giden siyasal kriz yeni bir evreye girdi. Mukteda es-Sadr liderliğindeki Tahran karşıtı Şiilerin Sadr Hareketinin çağrısıyla binlerce gösterici Bağdat’ta Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı işgal etti.

Ordunun göstericileri Cumhurbaşkanlığı Sarayı’ndan çıkartmaya yönelik müdahalesinde 15 kişi öldürüldü, en az 300 kişi de yaralandı. Çatışmaların şiddetlenmesiyle İran, komşusu Irak ile sınır geçişlerini durdurdu.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, Irak’taki olayların bir an önce yatıştırılması ve tarafların diyalog kurması çağrısında bulundu.

Kirby, Beyaz Saray muhabirlerine verdiği çevrimiçi brifingde Bağdat’taki çatışmalarla ilgili bir soruya karşılık yaşanan çatışmaları “rahatsız edici” olarak niteledi. Kirby, “Şimdi gerginlik değil, diyalog zamanı. Bu şiddet olaylarının yatıştırılması ve barışçıl göstericilere saygı duyulması çağrısı yapıyoruz.” dedi.

ABD Bağdat Büyükelçiliğinin boşaltıldığı söylentilerini de yalanlayan Kirby, bu aşamada böyle bir şeye gerek olmadığını söyledi.

Dışişleri’nden seyahat uyarısı

Sadr siyasi işlerden çekildiğini duyurdu

Sadr yanlıları, liderlerinin  “Dünyanın siyasi işlerine müdahaleden nihai olarak istifa ettiğini ve kendisini kapattığını” ilan ettiği Twitter mesajından sonra sokaklara döküldüler.  Sadr mesajında “Babamın mezarı, tarihi eser kurumuyla Sadr ailesinin müzesi hariç tüm kurumları (da) kapatma (ya) karar verdiğini” duyurdu.

Sadr açıklamasında, İran’da yaşayan Iraklı Şii dini mercilerden Ayetullah Kazım Hairi’yi de dün “mercilik görevine son verdiğini” duyurması nedeniyle eleştirdi ve bu kararını kendi iradesiyle almadığını savundu.

Irak’ta halen hareketin şahsen Sadr’a bağlı politbürosu ve birçok siyasi, ekonomik ve askeri kurum var.

Çatışmalar

Sadr yanlıları, başkent Bağdat’ta hükümet binaları ve yabancı misyon temsilciliklerinin yer aldığı yüksek güvenlikli “Yeşil Bölge”de Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı işgal ederken, bir başka Sadr yanlısı grup da aynı alandaki Başbakanlık Binası’na girdi. Daha sonra göstericileri Hükümet Sarayı’ndan dışarı çıkaran güvenlik güçleri, kapıları kapatarak binayı koruma altına aldı.

Yüzlerce gösterici Hükümet Sarayı’nın  bahçesinde eylemlerini sürdürüyor.

Güvenlik güçleri, Yeşil Bölge’nin farklı noktalarında havaya ateş açarak eylemcileri dağıtmaya çalışıyor.

Sadr’ın destekçileri, ülkenin güneyindeki Basra, Necef, Abadan gibi kentlerde de kitleler sokaklara dökülmeye başladı ve hükümet binalarına yöneldi.

“Yeşil Bölge”de güvenlik güçleri, Sadr yanlılarına ateş açarak  bölgeden uzaklaştırmaya çalışıyor. Bağdat’ta silah sesleri duyulduğu, Sadr yanlılarıyla İran destekli gruplar arasında çatışmalar çıktığı ve yaralıların olduğu bildirildi. Askeri güçler, eylemcileri dağıtmak için göz yaşartıcı bombalar da kullanıyor.

Bağdat’ta sokağa çıkma yasağı 

Protestolar nedeniyle Bağdat’ta sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Irak Ortak Operasyonlar Komutanlığı’ndan yapılan açıklamada, Bağdat’ta bugün saat 15.30 itibarıyla sokağa çıkma yasağı kararı alındığı bildirildi. Komutanlık daha sonra, Bağdat için ilan edilen sokağa çıkma yasağının ülkenin tamamında 19.00’dan itibaren süresiz biçimde uygulanacağını duyurdu.

Yeşil Bölge üzerinde de Irak Hava Kuvvetleri’ne bağlı savaş uçakları uçuşa  başladı. Başbakan Mustafa el-Kazımi, Bakanlar Kurulu’nun haftalık toplantılarını askıya aldığını duyurdu.

Sadr’ın sertleşen iktidar mücadelesi 

Sadr hareketi, Ekim 2021’de yapılan federal seçimlerde Ulusal Meclis’in en büyük grubu olmuştu. Şii imam, Kürt ve Sünni müttefikleriyle birlikte, Çerçeve’yi dışlayacak bir çoğunluk hükümeti oluşturma çağrısıyla yola çıktı.

Ancak sistemin kilidini açacak olan cumhurbaşkanı seçimini başlatmak üzere milletvekillerinin 2/3’ünü Meclis’te toplamayı başaramadı. Irak Anayasası’na göre, hükümetin kurularak işe başlayabilmesi, Meclis’in Başbakana hükümeti kurma görevini verecek olan Cumhurbaşkanı’nı seçmesine bağlı.

Haziran’da, Sadr ve 73 milletvekili, tıkanıklığı kırmak amacıyla istifa etti. Bu, rakip Şii bloku İran yanlısı Koordinasyon Çerçevesi’nin yasama meclisindeki en büyük siyasi grup haline gelmesine yol açtı.

Koordinasyon Çerçevesi’nin eski kabine bakanı Muhammed Şii el-Sudani’yi başbakan olarak aday göstermesi Sadr blokunu kızdırdı ve destekçileri tarafından parlamentonun işgalini tetikledi.

Irak’taki çeşitli siyasi gruplarla bağlantılı silahlı gruplarla Birleşmiş Milletler, gerilimlerin tırmanabileceği konusunda uyardı.

5 Ağustos Çarşamba günü Sadr, parlamentonun feshedilmesi ve yeni seçimlerin yapılması çağrısında bulundu.

6 Ağustos Perşembe günü geç saatlerde yapılan Koordinasyon Çerçevesi, bu fikre açık olduklarını ve potansiyel bir gerilimi düşürmeye işaret ettiğini söyledi. Ancak bu tür müzakereler için “soru üzerinde ulusal bir konsensüs ve güvenli bir ortam sağlanması” ön koşul olduğunu belirterek, parlamento işgalinin sona ermesi gerektiğini de öne sürdü.

Koordinasyon Çerçevesi, Sadr’ın uzun süredir düşmanı olan eski başbakan Nuri el Maliki’nin partisinden ve şimdi güvenlik güçlerine entegre edilmiş İran yanlısı eski bir paramiliter ağ olan Haşdi Şabi’den milletvekillerini içeriyor.

Şii kanaat önderi ve siyasal lider Mukteda es-Sadr’ın binlerce yandaşı 12 Ağustos’ta Cuma namazında lidere bağlılıklarını ve Irak Yüksek Mahkemesi’nin önümüzdeki hafta sonuna kadar parlamentoyu feshetmesi çağrısına desteklerini göstermek için Bağdat’ta parlamento önünde bir araya geldi.

Genel seçimlerden bu yana hükümetin kurulamadığı Irak’taki siyasi liderler, 18 Ağustos’ta ülkedeki siyasi krizi görüşmek üzere bir araya geldi. Meclisin feshi ve erken seçim çağrısı yapan Şii lider Mukteda es-Sadr’ın hareketinden toplantıya katılan olmadı. Yeniden erken seçim yapılabileceği konusunda anlaşmaya varan siyasi liderler, bu sürecin anayasal çerçeveye uygun şekilde olmasını istedi. Toplantıda, anayasal çerçevede bir yol haritası çizilmesi için ulusal diyalog toplantılarına devam kararı da alındı.

23 Ağustos’ta Mukteda es-Sadr yanlılarının Irak Yüksek Yargı Konseyi önünde oturma eylemi başlatmasının ardından Konsey, yargı işlemlerini askıya aldı. Başbakan Kazımi de Mısır ziyaretini yarıda kesip ülkeye dönmeye karar verdi.