Selim Nüzhet Gerçek Kimdir? Hayatı, Eserleri
1891 yılında İstanbul Rumelihisarı’nda dünyaya gelen Selim Nüzhet Gerçek, 12 Aralık 1945 yılında Abdullah Cevdet’in Cağaloğlu’ndaki İçtihad Evi’nde beyin kanaması geçirdi. Kaldırıldığı Yerebatan Sağlık Yurdu’nda öldü. Cenazesi Topkapı semtindeki Merkezefendi Kabristanı’na defnedildi.
İstanbul Belediyesince yaptırılan mezartaşında şu yazar: “Bütün ömrünü ve irfanını Türk medeniyetinin tarihine ve onun muhtelif sayfalarını eserlerinde tespite vakfetmiş olan Selim Nüzhet Gerçek burada mefhundur. Ruhuna el fatiha. 1891-1945”
Önce Rumelihisarı’ndaki Gaziosmanpaşa İbtidâî Mektebi’nde, ardından Galatasaray Mekteb-i Sultanisinde eğitim aldı; 1910 yılında Sultani’nin Türkçe bölümünden mezun oldu. Yüksek tahsilini İsviçre’de, Cenevre Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde yaptı.
İsviçre’deki öğrenimini 1914’te tamamladı ancak I. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine, savaş koşulları nedeniyle 1921’e kadar Türkiye’ye dönemedi. Bu süre içinde Fransa, İngiltere ve İtalya’dan sınır dışı edilerek İsviçre’ye gelen Cenevre, Lozan ve Neuchatel kentlerindeki Türkler ile ilgilendi, aynı zamanda edebiyat ve tiyatro çevrelerine girdi.
Türkiye’ye döndükten sonra Yarın mecmuası (1921-1922) ve İleri gazetesinde (1922) yazılar yazmaya başladı. Kısa bir süre Darülbedayi’de tarihî oyunları sahneye koydu (1923). Cumhuriyet’in ilânından sonra gazetecilikten ayrıldı ve öğretmenliğe başladı. Robert College’de on yıl Türkçe ve tarih öğretmenliği yaptı.
Bu yıllarda öğretmenlik dışında tiyatro sanatı, matbaacılık, Türk el sanatları üzerine araştırmalar da yaptı ve çalışmalarını çeşitli yayın organlarında yayımladı. Örneğin 1928 yılında, Türk matbaacılığının 200. yıldönümü dolayısıyla, Tanzimat’a değin Türkiye’de açılan basımevleri üzerine bir sergi düzenledi ve Türk Matbaacılığı 200. Sene-i Devriyesi Münasebetiyle adlı kitabı yayınladı.
1938’de genişletilmiş ikinci baskısı yayınlanan bu kitap, Türkiye’de matbaacılığın tarihine ilişkin ilk eserdir. 1931’de, Takvim-i Vekayi’nin çıkarılışının 100. yılı vesilesiyle, kişisel koleksiyonundan oluşan bir sergiyi Galatasaray Lisesi’nde açıp ilk 50 yıla ait gazetelerin tümü ile, ikinci 50 yıla ait gazetelerin bir kısmını sergiledi ve Türk Gazeteciliği 1831-1931 adlı bir kitap yayınladı.
Galatasaray Lisesi’ndeki öğrencilik yıllarından itibaren geleneksel tiyatro ile ilgilenmiş, 1930’lardan itibaren bu çalışmalarını yayılamıştır. Geleneksel Türk tiyatrosunu tanıtan Türk Temaşası (1930) isimli eseri bu alandaki ilk çalışmalardandır.
1933’te, Maarif Vekâleti tarafından Cumhuriyet’in onuncu yıldönümü için Ankara’da açılması planlanan Neşriyat Sergisi’ni düzenlemekle görevlendirildi. Ankara Lisesi’nde açılan bu sergide son beş yılda yeni Türk alfabesi ile basılan kitaplar sergilendi. Selim Nüzhat Bey, sergilenen eserlerin bibliyografyasını hazırlamak işiyle de görevlendirildi. Türkiye bibliyografyası, Türk harflerinin kabulünden Cumhuriyetin onuncu yılına kadar, 1928-1933 adlı eseri meydana getirdi ve Milli Eğitim Bakanlığı bu eseri İstanbul Devlet Matbaasında bastı.
1934’te Basma Yazı ve Resimleri Derleme Müdürlüğü’ne atandı ve uzun yıllar bu kurumda yöneticilik yaptı. Türkiye’de yayımlanan kitap, nota, süreli yayın, harita gibi basılı ürünlerin düzenli bir biçimde derlenmesi için “Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu”nun çıkarılmasına öncülük etti.
Soyadı Kanunu çıktığında, ağabeyinin soyadı olan Hisar soyadını almak yerine, İstanbul’da ilk itfaiye teşkilâtını kuran Gerçek Davud Ağa’ya sempati duyduğundan ve onun yaptığı gibi memlekette herhangi bir işin Gerçek Davud’u (ilk kurucusu) olmak idealini taşıdığından, “Gerçek” soyadını aldı.
Derleme Müdürlüğü görevini sürdürmekteyken, kendisine İstanbul Belediyesi Şehir Müze ve Kitaplığını düzenleme ve yönetme görevi de verildi. Bu görev kapsamında, Atatürk’ten anılar taşıyan eşyaların depolandığı, Halaskargazi Caddesi’ndeki Atatürk Evi’ni İstanbul Şehri Atatürk Müzesi’ne dönüştürerek ziyarete açtı.
Selim Nüzhet’in yazıları şu gazete ve dergilerde çıkmıştır: Milliyet (1932), Yeni Türk Mecmuası (1932), Cumhuriyet (1937-1938), Yedigün (1940-1942), Yücel (1941), Perde ve Sahne (1941-1942), Akşam (1941-1945), Tarihten Sesler (1943), Tasvir-i Efkar (1943), İstanbul (1943), Ulus (1944).
Selim Nüzhet Gerçek’in eserleri: Can Vermezler Tekkesi (1922 Roman), Unutulan Adam (1923 Hikaye), Hadikat ül-Cevami Nam Eserin Elifbai Fihristidir (1928 Diğer), Türk Matbaacılığı, İki Yüzüncü Sene-i Devriyesi Münasebetiyle (1928 Araştırma), Türk Temaşası (1930 Araştırma), Gülme Komşuna (1931 Tiyatro), Salıncak Safası (1931 Tiyatro), Türk Gazeteciliği, 1831-1931 (1931 Araştırma),
Türklerde Tiyatro (1932 Araştırma), Almanak 1933 (1933 Derleme), Türk Harfleri, Kabulünün Onuncu Yıldönümü Vesilesiyle İstanbul Belediyesi Festival Komitesi (1938 İnceleme), Türk Taş Basmacılığı Maarif Vekâleti; İstanbul (1939 Araştırma), Atalar Sözü (1939 Derleme), Türk Temaşası: Meddah, Karagöz, Ortaoyunu (1942 Araştırma), Tiyatro Bilgisi (1944 Araştırma), Tiyatro Tarihi (Yunan ve Latin Tiyatrosu) (1944 Araştırma), Çifte Nikah (1944 Tiyatro).
