Kırklareli: Demirköy Dökümhanesi
Demirköy Dökümhanesi; Kırklareli’nin Demirköy İlçesi, Sivriler Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır.
Döneminin en modern dökümhanesi sayılan ve Demirköy Tophane-i Amiriye İşletmeleri olarak anılan Demirköy Dökümhanesi’nde, Osmanlı ordularının bir kısım harp malzemeleri ile gemi, top ve silah yapımında kullanılan demir aksamın bir kısmı üretilmekteydi.
Özellikle Fatih Sultan Mehmet Han’ın 1453 yılında İstanbul’un fethinde kullandığı topların güllelerinin bir kısmını burada döktürdüğü belirtilmektedir. Osmanlı dönemine ait olan bu demir dökümhanesinde enerjinin su ile sağlanıyor olması ise ayrıca dikkate değer bir husus olarak önem taşımaktadır.
Demir Çağı süresince madencilik açısından büyük öneme sahip olduğu anlaşılan Demirköy ve çevresinin, bu önemini Osmanlı Devleti’nin gelişimi sürecinde daha da arttırdığı anlaşılmaktadır. Döneminin en ileri teknolojisi ile demir dökümü gerçekleştirilen bu komplekste 15. y.y. ortalarından 19. y.y. sonlarına değin aralıksız üretim yapıldığı düşünülmektedir.
2000-2001 yıllarında yapılan araştırma ve kazı sonrasında Osmanlı Dönemine ait önemli bir sanayi tesisi kısmen de olsa kurtarılmış ve üzerinde bilimsel çalışmaların yapılabileceği bir alan haline getirilmiştir. Bu aşamadan itibaren “Kırklareli Demirköy Osmanlı Dönemi Demir Dökümhanesi Araştırma-Kazı ve Restorasyon Projesi” adı altında, Türk Bilim Tarihi Kurumu ile Müze Müdürlüğümüzün birlikteliğinde 2003- 2006 yıllarında devam edilmiştir.
Bu kazı çalışmalarında seramik, cam eserlerin yanında top güllelerinin de yer aldığı 34 adet arkeolojik eser ile 14 adet sikke ortaya çıkarılarak Müzeye alınmıştır. 2011, 2012 ve 2013 yılı kazı çalışmaları sırasında Dökümhane’nin işlevine uygun olarak çok sayıda buluntu ele geçirilmiştir. Bunlar arasında kanalda yapılan kazı çalışmaları sonucunda çark sistemine ait olması muhtemel demir parçalar önemli bir yer tutmaktadır.
Osmanlı endüstri arkeolojisini belgeleyen somut veriler olan bu parçalardan bir kısmı iyi durumdadır. Bir kısmı ise tanımlanamayan küçük demir parçalar halindedir. Dökümhane’de bu iki sezonda ele geçen buluntular arasında gülleler, lüle parçaları, porselen ve seramik parçaları, daha önceki yıllarda yapılan kazı çalışmalarında da çok sayıda bulunan cüruf, yerli üretim ve ithal (İngiliz) ateş tuğla örnekleri çıkmıştır.
2011, 2012 ve 2013 sezonu buluntularından Osmanlı Endüstri arkeolojisi açısından önem arz ettiği anlaşılan ve üretimle ilgili donanımlara ait olduğu düşünülen büyük boyutlu, beş demir parça envanterli eser olarak müzeye teslim edilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda açığa çıkarılan tesislerin restorasyonu ve çalışır vaziyette dökümhanenin bir açık hava endüstri müzesi olarak düzenlenerek Kırklareli turizmine kazandırılması ön görülmektedir.
