Ali Reşad Kimdir? Hayatı, Eserleri
1877 yılında Bulgaristan’ın Lofça kentinde dünyaya gelen Ali Reşad, 1929 yılında İstanbul’da hayatını kaybetti. Ali Reşad, çok küçük yaşta ailesiyle İstanbul’a göç etti ve orada eğitimini tamamladı.
Mektebi Mülkiye-yi Şahane’den 1897 yılında mezun olduktan sonra Nezareti Muhasebe Kalemi Katipliğine atandı. 1908’de atandığı Mercan İdadisi müdürlüğünde ilk kez tarih öğretmenliği yaptı. Bir sene sonra ise İstanbul Leyli İdadisi (İstanbul Lisesi) müdürlüğüne atandı.
Ardından İstanbul Vilayeti Maarif Müdiriyeti’ne tayin olan Ali Reşad, daha sonra 1912 yılında Darülmuallimin-i Âliye (Yüksek Öğretmen Okulu) müdürlüğüne atandı. Fransızca ve Arapça bilen Ali Reşad, 1924 yılında Yeni Matbaa’yı açtı ve ölümüne değin yayın işleri ile de ilgilendi.
Ali Reşad Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan dönemin en üretken tarihçilerinden biriydi. Birçok kurumda üstlendiği idari görevin ve tarih öğretmenliklerinin yanında birbirinden değerli ve önemli eserler meydana getirdi. 1898 ile 1929 yılları arasında –15’i başka yazarlarla ortak olarak– 55 kitap ve birçok dizi yazı ile makaleye imza attı.
Birçok eseri birden fazla baskı yaptı ve bunların bir bölümü ileride Latin kökenli yeni Türk alfabesiyle de yayımlandı. 55 eserinin 25’i ilk ve orta öğretime yazdığı ders kitaplarından oluşuyordu. Tarih ders kitapları bakımından, özellikle de II. Meşrutiyet dönemine –Ahmet Refik ile birlikte– damga vurduğu söylenebilir. Kitaplarının 16’sını mükemmel derecede bildiği Fransızcasıyla tercüme yoluyla oluşturdu.
Tarih öğretimine ilişkin; “Sadece kulaktan dolma bilgilerle tarih yazılamaz.”; “Hislerini ve siyasi fikirlerini eserlerine aksettirenler tarih ulemasından sayılamazlar.”, “Tarih, tedrisinde ezber yapılmaması gereken belki de tek derstir.” vb. ifadeleri tarih bilimine bakışı hakkında fikir vermek için yeterli olsa gerektir. Telif ya da tercüme olarak yayımladığı birçok monografik ve biyografik çalışma Türkçede alanında ilk olma özelliğini taşımaktadır. Bazıları şunlardır :
Bismark; Hayat-ı Hususi ve Siyasisi, Dreyfus Mes’elesi ve Esbab-ı Hafiyyesi, Fransa İhtilâl-i Kebiri, Türkiye ve Tanzimat, Devlet-i Osmaniye’nin Tarih-i Islahatı, “Avrupa ile Münasebat-ı Hariciyyemiz Nokta-i Nazarından Tarih-i Osmani, Kapitülasyonlar, Tarihi, Menşei ve Asılları, Mufassal, Musavver Fransa İhtilâl-i Kebiri Tarihi, Devlet-i Osmaniye-Rusya Siyaseti, Faşizm.
