Tokat: Kırkkızlar Türbesi
Kırkkızlar Türbesi; Tokat’ın Niksar İlçesi, Kırkkızlar Mahallesi, Albayrak Sokak üzerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Türbenin hangi dönemde, kimin adına yapıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Bir görüşe göre, II.Kılıçarslan’ın oğullarından Nasıreddin Bekyaruk Şah (1186-1197) ya da II. Rükneddin Süleyman Şah (1196-1204) adına inşa edilmiştir. Başka bir görüşe göre de; I.İzeddin Keykavus Döneminde (1211-1220) inşa edilmiştir.
Türbenin güneydoğu cephesindeki pencere alınlığında yer alan usta kitabesinde adı geçen usta, Sivas I. İzzeddin Keykavus Kümbeti’nin de ustasıdır. 1219 tarihli Sivas I. İzzeddin Keykavus Kümbeti, mimari özellikleriyle de Niksar Kırkkızlar Türbesine benzemektedir. Ustalarının aynı kişi olması ve mimari benzerlikleri, Niksar Kırkkızlar Türbesi’nin Sivas I. İzzeddin Keykavus Kümbetiyle yaklaşık aynı tarihlerde inşa edilmiş olabileceğini akla getirmektedir.
Anadolu’nun tuğla ile inşa edilmiş önemli yapı örneklerinden olan türbe, içten ve dıştan sekizgen planlıdır. İçten kubbe, dıştan piramidal külahla örtülmüştür. İki katlı olan türbede altta mezar odası yer almaktadır. Dıştan yedi sıra kesme taşla örgülü subasmanı üzerinde yükselen türbenin girişi kuzeydoğu yönündendir. Ana yönlerdeki dört cephe ile kuzeybatı cephe sağır tutulmuş, güneybatı ve güneydoğu cephelere birer pencere yerleştirilmiştir.
İçten ve dıştan sekizgen planlı mezar odasının, ortadaki ayağa dayanan basık bir tonozla örtülü olduğu düşünülmektedir. Giriş kapısı türbe kapısıyla aynı yönde olan mezar odasının doğu, batı, güney ve güneydoğu yönlerde mazgal pencereleri bulunmaktadır. Mezar odası moloz taşla inşa edilmiş, dıştan düzgün kesme taşla kaplanmıştır.
Türbenin gövdesi ve örtüsü ise tuğladandır. Tuğla gövdede kapı ve pencerelerin dışında kalan cepheler aynı şekilde düzenlenmiştir. Dikdörtgen çerçeve içine alınmış sivri kemerli niş düzenlemeleri içinde düzgün tuğla örgüler yer almaktadır. Güneydoğu ve güneybatı köşelerde aynı çerçeveler içine pencere yerleştirilmiştir.
Güneydoğu cephedeki pencerenin sivri kemeri üzerindeki bölümde yer alan usta kitabesini, firuze renkli çiniler çerçevelemektedir. Pencere alınlığında çini mozaik tekniğinde geometrik süslemeler yapılmıştır. Güneybatı pencere alınlığında beşgen tuğlaların sıralanmasıyla elde edilmiş bir kompozisyon görülmektedir. Kuzeydoğuda yer alan kapı alınlığında ise altıgenlerin kesişmesiyle geometrik bir düzenleme oluşturulmuştur
