Tunceli: Ulukale Camii

Ulukale Camii; Tunceli’nin Çemişgezek İlçesi, Ulukale Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Cami evler arasına sıkışmış moloz taştan bir yapıdır. 1793’te yapılan camiye sonradan eklenmiş son cemaat yerinden girilmektedir. Giriş kapısı orta eksen üzerinden olmayıp yana kaydırılmıştır. Ana mekân ayaklarla, enine dört nef’e bölünmüştür. Düz dam örtülü yapının içi de, dışı da yalındır.

Eski kayıtlardan öğrenildiğine göre, Diyarbakır’da Valilik yapan Yusuf Paşa’nın vakfı olup, Hicri 1208 (1793–1794) yılında yaptırılmıştır. Kesme taştan yapılmış olan camiye XIX. yüzyılda eklenen beş bölümlü, yuvarlak kemerli ve tonoz örtülü son cemaat yerinden girilmektedir. Giriş kapısı eksen üzerinde olmayıp, kısmen yana kaydırılmıştır. İbadet mekânının ortasında üç kalın paye bulunmaktadır.

Yapı enine olarak dört, mihrap yönünde dikey olarak da iki sahna ayrılmıştır. Ortadaki payeler, doğu ve batı duvarlarını kemerlerle bağlamıştır.Cami eğimli bir arazide yapıldığından ibadet mekânını aydınlatan pencereler batı duvarına açılmış, doğu duvarındaki tek pencere ise yukarıya alınmıştır.

İbadet mekânının ortasındaki üç payeden ötürü giriş kapısı gibi mihrap da doğuya kaydırılmıştır. İbadet mekânının üzeri tonozla örtülüdür. Mihraba yakın bölümün üzeri kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür. Yanındaki taş kaideli, çokgen gövdeli ve tek şerefeli minaresi daha geç dönemde yapılmıştır.

Paylaşın

Tunceli: Gölbağı Ermeni Kilisesi

Gölbağı Ermeni Kilisesi; Tunceli’nin Mazgirt İlçe Merkezi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Tunceli tarihte çeşitli uygarlıkların, devletlerin, hatta imparatorlukların egemenliği altında kalmış ve bundan dolayı farklı inanç, kültür ve yaşam biçimlerine ev sahipliği yapmış bir coğrafyaya sahiptir.

Tarihi dini eserler kültürel emanet olmanın dışında, aynı zamanda bu coğrafyanın tarihinin birer maddi kanıtlarını oluşturmakta ve hangi dini inanışların bu coğrafyaya yayıldığını göstermektedirler. Burada yer alan dini eserleri kilise, şapel ve cami adı altında gruplamak mümkündür.

Bu dini yapılardan biride Gölbağı Ermeni Kilisesi’dir. Ermeni Kilisesi kesme ve moloz taş karışımı bir yapı olup, dört yapraklı yonca planındadır. Beşik tonozlu girişten, kubbeli ana mekâna girilir.

Doğudaki apsis yarım kubbeyle örtülüdür. Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen kilisede, 18. yüzyıla ait olduğu sanılan freskler bulunmaktadır. Tescilli olan kilisenin tavanı çökmüş olmakla birlikte duvarları halen sağlamdır.

Paylaşın

Tunceli: Kale Köyü Kalesi

Kale Köyü Kalesi; Tunceli’nin Mazgirt İlçesi, Kale Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Kalenin giriş kapısı üzerindeki kitabeden MÖ. IX. yüzyılda yapıldığı anlaşılmaktadır. Moloz taş ve kayalardan oluşan kalenin sur duvarları kısmen günümüze ulaşabilmiştir. Ancak bu kalıntılardan planını çıkarmak mümkün olamamıştır. Kale içerisinde moloz taştan yapılmış çeşitli yapı temel kalıntıları görülmektedir.

İlçeye 20 km. uzaklıkta olan bir tepe üzerine kurulmuştur. Kaleye büyük bir bölümü aşınmış merdivenlerle çıkılmaktadır. Kalenin giriş kapısının yanında bulunan çivi yazılarının büyük kısmı halen durmaktadır.

Kalenin giriş kapısı ve iç bölümleri kayalar oyularak inşa edilmiştir. Kalenin içinde büyük bir sarnıç vardır. Kalenin üzerinde bulunduğu kayanın tabanına doğru, büyük bölümü taş ve toprakla dolmuş 30-40 metre uzunluğunda bir dehliz mevcuttur.

Paylaşın

Tunceli: Derun-i Hisar (Sağman) Kalesi

Derun-i Hisar (Sağman) Kalesi; Tunceli’nin Pertek İlçesi, Sağman Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Kale, yöreye hakim bir tepe üzerinde kurulmuştur. Kalenin yapım tarihi hakkında kesin bir bilgi yoktur. Evliya Çelebi’nin tarifine göre, Diyarbakır’daki Artukoğulları sülalesinden bir Türk Beyi tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır. Tepenin batı ve güney yamacında bulunan kale surları günümüze kadar kalmıştır.

Kalenin yapımında moloz taş kullanılmış, ayrıca çevresindeki kayalardan da yararlanılmıştır. Tam bir planı çıkarılamamakla beraber çevreyi kontrol eden gözetleme kalesi niteliğinde olduğu sanılmaktadır. Yuvarlak burçlarından biri iyi durumda günümüze gelebilmiştir.

Paylaşın

Tunceli: Ambar Kalesi

Ambar Kalesi; Tunceli’nin Merkez İlçesi, Ambar Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Kalenin kitabesi bulunmamaktadır. Ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Bununla ilgili kaynaklarda da yeterli bilgi bulunmamaktadır.

Kale kesme ve moloz taştan yapılmıştır. Giriş kapısı kayaların oyulması ile oluşturulmuş, bunun arkasına da iç içe üç oda yapılmıştır.

Kalenin çevresinde iki minare bulunur. Giriş kapısı taşların oyulmasından yapılmış olup, iç içe üç odası vardır.

Kalenin çevresinde sulama kanallarının kalıntıları vardır. Kalenin üst kısmında taştan oymalarla havuzlar yapılmıştır.

Paylaşın

Tunceli: Mazgirt Kalesi

Mazgirt Kalesi; Tunceli’nin Mazgirt İlçesi, Eltihatun Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

İlçe merkezinin kuzeyinde, ilçeye hakim bir tepe üzerinde kurulmuştur. Büyük ölçüde yıkılmış olan kale surlarının büyük bir kısmı hala ayaktadır. Kalenin yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir.

Kaleye bir mağara yoluyla gidilmekte olup mağaranın önünde kırk basamaklı bir merdiven vardır. Kalenin en yüksek yerinde bir köşk ve yel değirmeni olduğu sanılan kalıntılar bulunmaktadır.

Kale, M.Ö. IX. yüzyılda inşa edilmiştir. Kalenin içinde bulunan Urartu kitabesine göre, Urartu Kralı II. Rusas zamanında yapılmıştır.

Mazgirt Kalesinin yapımı sırasında kayalardan ve moloz taşlardan yararlanıldığı görülmektedir. Mazgirt Kalesinin içine girdiğiniz zaman geç devirlere ait yel değirmenlerinin kalıntılarını göreceksiniz.

Paylaşın

Tunceli: Çelebi Ağa Camii

Çelebi Ağa Camii; Tunceli’nin Pertek İlçesi, İstiklal Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Murat Irmağının kıyısında giriş kapısı üzerinde bulunan kitabeye göre 1569 yılında Ramazan ayında yaptırılmıştır.

Giriş kapısının üstünde Arapça silüs hatla yazılan kitabede “Emera bi’imareti hâzihi’l-mescid’ş-şerife el mubâreke ani’l-ekremi Çelebi Bey bin Ali Koca hacili gafferallâhü zünû beümâ fi tarihî şehr-i Ramazan sitte ve seb’în ve tis’a miete 976”. Türkçesi, “Bu mübarek camii şerifin yapımını koca hacili Ali oğlu Çelebi Bey emretmiştir. Allah onların günahlarını affetsin. Tarih 976 yılı Ramazan ayı (Miladi Şubat-Mart 1560)”

Kesme ve moloz taştan yapılan cami, üç kubbeli son cemaat yeri ve tek kubbeli ana mekândan oluşmaktadır. Ana mekânın batısında yer alan beşik tonozlu mekânın duvarında eyvanlı çeşme ve minare vardır. Çeşme, minare ve son cemaat yeri duvarları, iki renkli kesme taştan yapılmıştır.

Çelebi Ağa Camii, bu bölgenin Keban Baraj Gölü suları altında kalmasıyla, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Restorasyon Bölümü tarafından taşları numaralandırılmak suretiyle Pertek ilçe merkezine taşınmış ve burada yeniden monte edilerek kullanıma açılmıştır.

Paylaşın

Tunceli: Yelmaniye (Medrese) Camii

Yelmaniye (Medrese) Camii; Tunceli’nin Çemişgezek İlçesi, Tepebaşı (Medrese) Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

İlçeye hakim bir tepede bulunan caminin Timur zamanında Emir Taceddin Yelman bin Keykubat bin Halit el-Kürdi tarafından Hicri 800-809 tarihleri arasında medrese olarak yaptırıldığı sanılmaktadır.

Kitabesinde; “Emere-i bi imaret ül medresetü’l mübareketü el Melik-ül Adil Tacüddin Yelman bin Keykubad bin Halid el kürdi fi eyyami Timurhan min Maveraünnehir haledallahu devlet hüma Sene sitte semane. Hicri 806” (Bu mübarek medresenin yapımını adil yönetici Kürd Halid oğlu Keykubad oğlu Tacüddin Yelman, Timurhan -Allah ikisinin de saltanatını daim kılsın- zamanında emretti.)

Sonradan cami olarak kullanıldığından Medrese Camii diye de bilinir. Devamlı onarım ve değişiklik yapıldığı anlaşılan yapının çevresinde bazı ek yapıların izleri bulunmaktadır. Güney kısmında uzanan temel kalıntıları caminin bir yapılar topluluğu içinde kaldığını göstermektedir. Güneydeki ana bölüm, öğretimin yapıldığı medrese, kuzeydeki bölüm ise, öğrenci odaları, aşhane- imaret gibi mekânlardır.

Eğimli bir alanda kesme taştan yapılan caminin batı cephesindeki eyvan biçimindeki taç kapısı, özgünlüğünü koruyabilmiş tek bölümdür. Özenli taş işçiliği ve boyutlarıyla anıtsal bir görünümü olan giriş, geometrik bezemeli kuşaklarla çevrilidir.

Giriş kapısının iki yanındaki sekizgen, geometrik bezekli sütunlar, kapının açılmasıyla, kendi ekseni etrafında dönmektedirler. Cami tek kubbeli olup minaresi yoktur. Mihrabın etrafı yeşil çinilerle süslüdür. Çini ile taşın bir arada kullanıldığı göz alıcı mihrabın yanındaki minber yalındır. Cami, Selçuklu ve Osmanlı mimari tarzları arasında bir geçiş yapısı niteliğindedir.

Paylaşın

Tunceli: İn Delikleri (Derviş Hücreleri)

İn Delikleri (Derviş Hücreleri); Tunceli’nin Çemişgezek İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

İlçe merkezinin batısında Tahar Çayı Vadisinin yukarıya doğru uzanan sarp kalker kayalarına konut amaçlı oyulmuş 20 civarında oda bulunmaktadır. İn deliklerinin kimler tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Üç kat halinde sıralı odalar ve bu odaları aydınlatan büyük pencereler ile uzun koridorlardan oluşmaktadır.

Odalar 2.5 metre genişlik ve 1.7 metre derinlikte yapılmıştır. Ayrıca su gereksinimini karşılamak üzere, kayaların arasından sızan suların toplandığı sarnıçlar, yukarıdaki odalara ulaşmak için kayalardan yapılan merdivenler ve galeriler bulunmaktadır.

İki kısımdan oluşan İn Deliklerinin birinci kısmına dışarıdan merdivenle çıkılmaktadır. İkinci kısım çok dar olup, girişinde bir bekleme yerine rastlanılmaktadır. Bekleme yerinden sonra merdivenle uzun bir koridora çıkılmaktadır.

Koridorun sağında ışık için pencereler, pencerelerin tam karşılarında oda kapıları yer almaktadır. Bu odaların bir kısmı düz tavanlı, bir kısmı ise tonoz biçimindedir. Bu odaların en üstünde daha zor çıkılabilen ve diğerlerine görece daha büyük olan oda, ‘Bey Odası’ olarak adlandırılmaktadır.

Paylaşın

Tunceli: Sungur Bey Camii

Sungur Bey Camii; Tunceli’nin Pertek İlçesi, Soğukpınar Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

“Baysungur Cami” ve “Yukarı Cami” olarak da bilinen bu cami, Murat Irmağının kıyısında 1569 yılında yaptırılmıştır. Yapı üzerinde bugün herhangi bir kitabe mevcut değildir.

Ancak Sungur Bey Camisinden alındığı belirtilen ve Harput Müzesinde bulunan beyaz mermer üzerine sülüs yazılı kitabede “Ve kad, Büniye fî eyyâm’ül-saltanâtı es-Sultânü’l-mufahham vel’hakânü’l-mua’zzam melîk’ül Rum ve’l-Arab’ül ve’l-Acem Sultân Murad Hân bin Selîm Hân halle dellâhu mülkehû benân hâza fahrü’l-enâm Sungur Bey bin Rüstem Bey bin Hüseyin Bey Pertek, ellazi gaferehü zunûbehüm fi 985”. yazmaktadır.

Türkçesi; “Rum, Arap, Acem Sultanı Selimhan Oğlu Sultan Murad zamanında Pir Hüseyin oğlu Rüstem oğlu Sungurbey tarafından yaptırılmış, Allah günahlarını affetsin sene 985. (Miladi 1569)”

Üç kubbeli son cemaat yeri ve tek kubbeli ana mekândan oluşmaktadır. Son cemaat yeri ile minare, iki renkli taştandır. Taç kapı ve mihrabın taş işçiliği çok özenlidir. Pencereler, sütunlara oturmuş sivri kemerlerle çevrelenmiştir.

Cami, çok kuvvetli süsleme tekniği ile Türk mimari tarzı tezyini sanatının ender yapılarından biridir. Sungur Bey Camii, bu bölgenin Keban Baraj Gölü suları altında kalmasıyla, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Restorasyon Bölümü tarafından taşları numaralandırılmak suretiyle Pertek ilçe merkezine taşınmış ve burada yeniden monte edilerek kullanıma açılmıştır.

Paylaşın