Muş: Surp Garabet Manastırı

Surp Garabet Manastırı (Çanlı Kilise), Muş’un Merkez İlçesi, Çengilli Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Bu kilise bütün çeşitli milletler arasında meşhur olup, yılda bir kere nice yüz bin adam toplanarak yedi gün yedi gece çadır ve otağlar kurulup alış verişler olunur, yük bozulup bağlanılıp kervan Revan tarafına yol alır.

Burada Van Veziri ile Bitlis Hanının ve Atabeyi’nin müsellemleri hazır olup tüccar ve diğer mahlukları muhafaza ederler. Van vilayeti sınırına daha yakın olduğundan Van veziri daha çok asker getirip ziyade baç alır.

Muş sahrasının kuzeyinde sık bir ormanlıkta, bağ ve bostan içinde iki adet göğe baş uzatmış heybetli, kubbeli bir kilisedir. Dört yanlarında yüzlerce patrik ve papaz odaları vardır. İmaretinden günde nice bin sahan yemekler yapılır.

Yortu günlerinde 145 sığır ve 50 somar buğday pişirilip misafirlerine dağıtırlar. Misafire o kadar riayet ederler ki şira ve hurma yedirip her gece nice yüz diba inci ve sırmalı gecelikler serip hizmet ederler.

Ama her sene gelen adamlardan bolca mal tahsil ederler. Ve bütün Kafiristan’a papazları gidip ta Frengistan dan bile adamlar tahsil ederler.

Paylaşın

Muş: Alaeddin Bey (Paşa) Camii

Alaeddin Bey (Paşa) Camii; Muş’un Merkez İlçesi, Minare Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Muş’un Minare mahallesinde bulunan caminin değişik alanlarındaki ki tabelerine göre, inşaata 1 160 (1746/47) tarihinde başlanmış ve 1161 (1747/48) tarihinde tamamlanmıştır.

Cami, Kasım Ağa oğlu Alaaddin Bey tarafından yaptırılmıştır.  Alaaddin Bey caminin yanı sıra hamam, medrese ve türbeden oluşan külliyeyi inşa ettirmiştir.

Vakflar Genel Müdürlüğü tarafından 1978-79 ve 1985 yıllarında iki defa onarılmıştır. Yapının beden duvarı, geçiş elemanları ve kubbede. andezit tüf taşı kullanılmıştır. Cepheler iki renkli taşlarla hareketlendirilmiştir.

Dıştan 18. 60 x 14. 00 m ölçülerdeki cami üç bölümlü son cemaat yeri ve kuzeybatıdaki minareden oluşmaktadır Kuzey batı köşesinde Alaaddin Bey’in türbesi yer almaktadır. Dokuz kubbeyle örtülü olan cami, kare planlı, çok kubbeli bir plan şeması göstermektedir

Paylaşın

Muş: Ulu Camii

Ulu Camii; Muş’un Merkez İlçesi, Kale Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Camii Muş Kalesinin eteğinde ve meyilli bir araziye yapılmıştır. Giriş kapısı üzerindeki kitabeye göre Hicri 979 (Miladi 1571) tarihi yazılıdır. Herkes tarafından Cami’nin Şeyh Muhammed Mağribi tarafından yaptırmış olduğu kabul edilir. Çünkü Cami avlusunda yatan Şeyh Muhammed Mağribi’nin kendisidir.

Camii, enine dikdörtgen planlı olup iki sahından oluşmaktadır. Caminin harım mekanına sivri kemerli basit bir kapıyla girilmektedir. Caminin ortasında büyük bir kubbe ile örtülü olup, altı destekli camiler içine girmektedir. Kubbenin yanları ise beşik tonozla kapatılmıştır.

Kubbenin iç kısımlarında küçük ebatta nişler bırakılmıştır. Camii mihrabı kapının hemen karşısında yer almakta olup, sivri kemerli bir şekilde yapılmıştır. Mihrap kısmının üst kısmına iki sıra halinde mukarnas kavsara yapılmıştır.

Camiye sonradan eklenmiş olduğu tahmin edilen, batı yönündeki ana mekana iki kemerle açılan ve üzeri beşik tonozla kapatılmıştır. Bu bölümde sade yuvarlak kemerli bir mihrap nişi de bulunmaktadır. Yapıda düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır.

Caminin iç duvarları yerden 1,50 cm. yüksekliğinde beyaz fayanslarla çevrelenmiştir. Caminin üç gözlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Caminin orijinal minaresi günümüze ulaşamamıştır. Ancak orijinaline sadık kalındığı söylenilen minareyi Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1968 yılında yaptırılmıştır.

Minare son cemaat yerinden göğe yükselmektedir. Minare dikdörtgen bir kaide üzerine silindirik gövdeli ve tek şerefeli bir şekilde yapılmıştır. Minarenin silindirik gövdesi üzerinde zigzak motifleriyle hareketlendirilmiştir. Depremden zarar gören minareyi 1972 yılında bir kez daha onarılmıştır.

Paylaşın

Muş: Abdulvahap Gazi Türbesi

Abdulvahap Gazi Türbesi ve Çat Başı Şehitliği; Muş’un Merkez İlçesi, Çatbaşı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Türbeye bitişik olarak geniş bir salon ve salonun hemen doğusunda ise ibadet ve dinlenme amacıyla yapılmış olan bir camii bulunmaktadır. Camiinin kıble duvarına basit bir mihrap nişi yapılmıştır. Türbe kısmı moloz taştan yapılmış ve üzeri betonla sıvanmıştır. Türbenin ana mekanı dikdörtgen planlı olup, üzeri beşik tonazla örtülmüştür.

Türbenin Kuzey ve Güney beden duvarlarına üç’er adet küçük ebatta nişler bırakılmış. Günümüzde bu nişler Kuran-ı Kerim ve Mushaf-ı Şerifler bırakılmak için kullanılmaktadır. Türbenin içinde üç adet mezar yer almaktadır. Girişin hemen sol kısmında Sahabe-i Kiramlardan Abdülvahap Gazi (r.a) hemen sağında ise Tarışlı (Silvan) Şeyh Şeref ve Muş ulemasından Hacı Tayyip Efendi yatmaktadır.

Türbe ile Camii arasında kalan bölüme ise sonradan gömüler yapılmıştır. Bu bölüm daha önceleri ahşap destekli direklerle ayakta kalabilmişken daha sonraları ise üst örtü ile birlikte ahşap direkler ortadan kaldırılıp sadece orta kısmına bir adet paye yerleştirilmiştir. Bu bölümün üst örtüsü de değiştirilerek betonarme düz dam ile kapatılmıştır. Bu kısımda ise üç adet gömü yer almaktadır. Bunlardan sadece üç adet gömünün kimlere ait olduğu bellidir.

Bunlar; Hoca İbrahim Efendi, Muş alimlerinden Faik Aykal ve Hacı Tayip Efendinin oğlun Molla Fethi Rahman Efendiye aittir. Sonuç olarak; kabristanla bütünleşen bir Türbe konumundadır. Etrafında en az 40-50 civarında mezarın olduğu bir kabristanla birlikte etrafı surla çevrelenmiştir. kültürel değerlerimizden biri konumunda olan bu yapımızı daha ileriki bir döneme en iyi bir şekilde bırakabilmek için, türbeye daha köklü ve sağlam bir restorasyon çalışması yapıldıktan sonra koruma amacıyla bir bekçi bırakılmalıdır. Türbe ziyarete açıktır.

Paylaşın

Muş: Haspet (Mongok) Kalesi

Haspet (Mongok) Kalesi; Muş’un Merkez İlçesi, Soğucak (Mongok) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Kaleden günümüze sadece iki adet gözetleme kulesi ile bazı sur duvarları sağlam kalabilmiştir. Kalenin geri kalan kısımları gerek doğal afetlerden gerekse yerel halktan gelen tahribatlar sonucunda yok olmuştur. Kalenin kesin yapım tarihi bilinmemektedir.

Kale yol güvenliği açısından baktığımız zaman şehri koruyan iç kale konumundadır. Kalede yapı malzemesi olarak kesme ve moluz taş kullanılmıştır. Taşları birbirine tutturmak için ise horasan harcı ile taşlar üst üste bırakılmıştır. Kalenin iç kısmına dökülen ve zamanla doğal afetlerden dolayı sürüklenerek gelen topraklar büyük ölçüde kalenin iç kısmını doldurmuştur.

Paylaşın

Muş: Hacı Şeref Camii

Hacı Şeref Camii; Muş’un Merkez İlçesi, Minare Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Camiye sonradan eklenen üç gözlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Harem mekanı kare planlı ve üzeri dokuz kubbe ile örtülüdür. Camide fazla süsleme unsuru kullanılmamıştır. Taç kapısı dıştan çift silmeli ve her silme ayrı ayrı tırtırlanmış ve içten sade tutulmuştur.

Caminin mihrap üzeri kubbe ile örtülü olup, mihrap kısmı oldukça sade tutulmuştur. Caminin batısında yer alan bir adet minaresi bulunmaktadır. Minarenin kare kaidesinin üzerindeki kitabeye göre 1902 yılında yapıldığı yazılmaktadır. Minare kaidesi düzgün kesme taştan yapılmış ve tek şerefeli silindirik gövdelidir.

Minarede iki renkli taşlarla zikzak ve geometrik motiflerle zenginleştirilmiştir. Caminin ana mekanına kuzey ve doğu yününde iki ayrı giriş kapısı bulunmaktadır. Caminin tamamı düzgün kesme taş ile yapılmıştır.

Paylaşın

Muş: Esenlik Camii

Esenlik Camii; Muş’un Bulanık İlçesi, Esenlik Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Camii, enine dikdörtgen planlı ve iki sahın şekilde yapılmıştır. Camiinin güney beden duvarında dört adet destekleme payandası yapılmıştır. İki tanesi üst kısmı meyilli diğer iki tanesi ise çatıyla aynı hizada tutulmuştur. Mihrabın hemen hizasında yarım daire şeklinde ve üzeri külahla kapatılmış bir mihrap çıkıntısı bulunmaktadır. Batı beden duvarına da bir adet payanda bırakılmıştır.

Caminin kuzey beden duvarı ise farklı üç adet payanda kullanılmıştır. Burada kullanılan payandalar, zeminden başlanılarak yukarıya doğru kademeli bir şekilde taşlar üst üste konulmuştur. Caminin girişi kuzey sağ köşeden sağlanılmakta olup, üzeri sonradan yapılmış bir camekânla kapatılmıştır. Camii kapısı ters “U” şeklinde bir silme yapılmış ondan sonra birbirine düğümlü şekilde yapılmış bir bordürle çevrelenmiştir.

Caminin giriş kısmında basık kemerli ve dört sıra şeklinde mukarnaslı yapılmıştır. Basık kemerin üstünde ve mukarnas kavsaranın her iki yanında birer rozet yerleştirilmiştir. En üst kısmında ise iki satırlık bir kitabe yerleştirilmiştir. Girişin her iki köşesine birer adet burmalı sütunceler yapılmıştır. Harem mekanına girişi sağlayan kapıdan üç adet merdivenle inilerek ulaşılır.

Harem mekânın üzerine oturduğu sütünler tek silmeli, sivri kemerli ve alınlık kısımlarında birer damla motifi yapılmıştır. Mihrabın üzerinde kullanılan kubbeye geçişler pandantiflerle sağlanılmış, kubbenin üstüne sonrada dört adet aydınlatma amaçlı mazgal pencere bırakılmıştır. Mihrap kısmı, ters “U” şeklinde iki adet silme ile çevrelenmiştir.

Silmelerin en üst kısmında mezar taşı olduğu söylenilen farklı ölçülerde üç adet süslemeli taş bırakılmıştır. Yarım daire şeklinde yapılan mihrabın üst kısmı istiridye motifiyle hareketlendirilmiştir. Üst kısmında ise bitkisel motiflerden oluşan dikdörtgen bir bordur yapılıp her iki yanına bire rozet yapılmıştır. Caminin kuzey duvarına iki adet farklı ölçülerde kapı nişi bırakılmıştır. Ancak bu nişlerin dışarıyla bağlantıları yoktur.

Paylaşın

Muş: Haçlı (Bulanık) Gölü

Haçlı (Bulanık) Gölü; Muş’un Bulanık İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Bulanık İlçesinin güneybatısında bulunan gölde ince sazlık alanlar uzanır. Su seviyesi aynıdır ancak düştüğünde adacıklar oluşur. Gölün yakınlarında bulunan Bulanık Ovasında bulunan irili ufaklı göller kuşların gün içerisinde iki alan arasında yer değiştirmelerine olanak sağlar.

Gölün ana su girişi Şeyhtokum Deresi, çıktısı murat Nehrine dökülen Körsu Çayı’dır. Haçlı Gölü Bulanık Ovasının devamında bulunan ve su kuşları açısından kritik öneme sahip bir tatlı su gölüdür.

Alan tatlı su gölü olmasına rağmen etrafında sazlık alan gelişmemiştir. Göl etrafı tarımsal araziler, çayırlar ve mera olarak hayvan otlatmada kullanılmaktadır. Bu alan mahalli öneme haiz sulak alandır. 2768 hektarlık alanı kapsamaktadır.

Haçlı Gölü kıyısında belirgin bir bataklık, sazlık alan görülmemektedir. Gölün kıyı kısmı taşlık ve çok iri olmayan kayalıklardan oluşmaktadır. Kıyı kuşları kıyıdaki bu yapı üzerinde dinlenmektedirler.

Alanda bulunan kuşlar üreme alanları olarak daha çok bulanık ovasını kullanmaktadırlar. Göl etrafının vejetasyon bakımından çıplak olması, hayvanlar için barınma ve korunma imkânlarını kısıtlamaktadır.

Paylaşın

Muş: Arak Kilisesi

Arak Kilisesi; Muş’un Merkez İlçesi’ne bağlı Arak (Kepenek) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İl merkezine 12 kilometre mesafededir.

Arak Kilisesi Karaçavuş Dağları’nın doğu doğrultusunda yayla olarak kullanılan zirvenin üzerinde kuruludur. Kiliseye ismini veren Arak (Kepenek) Köyü ise zirvenin eteklerindedir. Arak Farsça’da şarap anlamına gelmektedir.

Köyün eskiden üzüm ambarının olduğu ve üzüm şırası çıkarılan bir yer olduğu bilinmektedir. Kilise dağ üzerinde geniş bir düzlük üzerine kuruludur. 200 – 250 metre ilerisinde büyük bir Çan Kulesi mevcuttur.

Arak Kilisesi’nin işçilik ve malzemesinde Roma üslubu göze çarpar. Bir rivayete göre Roma- Sasani mücadelesine sahne olan ve 400 yıl boyunca Sasani hakimiyeti altında kalan (MS.226-624) bölgede, Sasanilerin iyi niyet ve güç gösterisi olarak bu manastırı Romalı mimar ve ustalara yaptırıp hediye ettiği yönündedir.

Paylaşın

Muş: Malazgirt Kalesi

Malazgirt Kalesi; Muş’un Malazgirt İlçesi, Mengüçgazi Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Malazgirt Kalesi, kaynaklara göre İslamiyet’in ilk dönemlerinde ve Bizanslar döneminde pek çok savaştan etkilenmiştir. Kale bu dönemlerde tahribat almış, farklı dönemlerde onarım görmüştür. Eski ismi “’Berber Kalesi”’ olan kale, Malazgirt Savaşı sonrası şimdiki adını almıştır.

Kale doğal afetler ve savaşlar nedeniyle tahribata uğramasına rağmen hala oldukça etkileyici bir görünüme sahiptir. Kalenin yapımında Horasan Harcı ve siyah taşlar kullanılmıştır. Malazgirt Kalesi, Fatih Sultan Mehmet döneminde Akkoyunlulara karşı işgal edilmiş ve kalede yaşayan halk Osmanlı idaresine geçmiştir.

 

Paylaşın