Restebaiye (Küçük Çavuşlu) Camii; Kahramanmaraş’ın Dulkadiroğlu İlçesi, Fevzi Paşa Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır.
Camiye, şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür. Cami halk arasında “Küçükçavuşlu Camii” olarak bilinir. 13. yüzyılda yapılmıştır.
Restebaiye Camii ve Medresesi’ni H.1114 / M.1702 tarihinde Osman Ağa, daha sonra da Beyazitoğulları’ndan Veli Bey tarafından onarılmıştır. Camii minaresi Anadolu Selçuklu minare sanatına sadık kalınarak yapılmıştır.
Nuh (Ahmet Efendi) Camii; Kahramanmaraş’ın Dulkadiroğlu İlçesi, Divanlı Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır.
Camiye, şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür. Camii, halk arasında Ahmet Efendi Camii olarak bilinmektedir.
Nuh Camii’nin kitabesine göre 1721’de yapımına başlanmış 1766’da bitirilmiştir. Caminin dış kapı üzerinde yer alan kitabe üzerinde H.1324 / M.1808 tarihi yazılmaktadır.
Bu kitabe bir tamirat kitabesidir. Nuh Camii moloz ve kesme taştan yapılmıştır. Zamanla du- varları sıva ile sıvanarak mimarî özelliklerini yitirmiştir.
Nuh Camii avlusunda medrese, şadırvan ve çeşmesi vardır. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarım kapsamına alınmıştır.
Nakıp Camii ve Medresesi; Kahramanmaraş’ın Dulkadiroğlu İlçesi, Ekmekçi Mahallesi, Nakıp Sokak üzerinde yer almaktadır.
Camiye, şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Nakıp Camii H.1110 / M.1698’de yapılmıştır. Cami taş duvar üzerinde toprak damlı olarak yapılmıştır. Sonradan üzerine tek kubbe oturtulmuştur.
Caminin orijinal kısımları kıble duvarı ile minaresidir. Camii minberi kuzey duvarına gömülü olup ahşap olarak yapılmıştır. Nakıp Medresesi H.1124 / M.1712 tarihinde Nakibu’l Eşraf Kaymakamı Maraşlı Seyyid Mehmet Efendi tarafından yaptırılmıştır.
Ulu Camii; Kahramanmaraş’ın Dulkadiroğlu İlçesi, Kurtuluş Mahallesi, Atatürk Bulvarı üzerinde yer almaktadır. Camiye, şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Dulkadiroğlu Süleyman Bey tarafından inşa ettirilmiştir. Taç kapı üstündeki yazıttan Süleyman Bey’in oğlu Alâüddevle’nin tamir ettirdiği (1496) anlaşılmaktadır. Dikdörtgen planlı ana mekan, mihrap duvarına dikey uzanan yedi nefte ayrılmıştır.
Mukarnas, palmet, lotüs motiflerinden oluşan bordürler özenli işçilikleriyle dikkat çeker. Sonradan onarım gören caminin doğu, batı ve güney dış cephesi sıvalıdır. Camiden bağımsız olan minare özgün yapısını koruyabilmiştir. Ulu Camii değişik tarihlerde onarım görmekle birlikte en son 2007 yılında orijinalliğine sadık kalınarak elden geçirilmiş ve onarılmıştır.
Kezban Hatun (Ulu) Camii; Kahramanmaraş’ın Çağlayancerit İlçesi, İstiklal Mahallesi, Kezban Hatun Caddesi üzerinde yer almaktadır. Camiye, şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Yapının inşa kitabesi günümüze ulaşmadığı için yapım tarihi bilinmiyor. Fakat 16 Cemaziye’l-ahir 1227 Hicri / 28 Mayıs 1812 tarihli arşiv belgesinde caminin imamı hakkında bilgi verilerek yapının hayır sahibi Kezban Hatun tarafından yaptırıldığı belirtilmektedir. Bu belge ışığında caminin 18. yüzyıl sonlarına doğru inşa edildiği düşünülmektedir.
İlçeye hakim bir tepenin eteğinde eğimli bir arazi üzerine inşa edilen cami, günümüze bazı onarım ve ilavelerle gelmiştir. Yapı, orijinal özelliklerini kısmen yitirmiştir. Tespit edilebildiği kadarıyla ilk tamir, harimdeki ahşap kirişin üzerine yazılan kitabeye göre, Muharrem 1277 Hicri / Temmuz 1860 yılında yapılmıştır.
Bu onarım sırasında ahşap tavanın yenilendiği ve örtü sisteminde yer alan bitkisel bezemeler ile kitabelerin yazıldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca, harimin güney tarafına yerleştirilen ön mekanın da bu tamir sırasında ilave edildiği düşünülmektedir. Güney cephenin batı tarafında 1960 tarihli ikinci tamir kitabesi bulunmaktadır. Bu onarım sırasında harim kısmı batı ve güney taraflardan 5 m genişletilerek, batı cephenin alt katına dört dükkan yapılmıştır.
Böylece cami, batı cepheden iki katlı bir görünüş sergilemektedir. Yapının güneydoğu köşesinde yer alan tek şerefeli kesme taş minare ise 1967 yılında yapılmış olup, bu tarihte caminin de tamir gördüğü anlaşılmaktadır. Yapı en son 1998 yılında tamir edilmiştir. Onarımlar sırasında duvarlar içten sıvanarak badana edilmiş, ahşap kirişlemeli düz toprak dam, üstten kırma sac çatı ile kapatılmıştır.
Himmet (Ümmet) Baba Camii; Kahramanmaraş’ın Elbistan İlçesi, Ceyhan Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Camiye, şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Camii 1500 yılında Dulkadiroğlu beylerinden Alaüddevle tarafından yaptırılmıştır. Mescit, orijinal yapısını büyük ölçüde korumaktadır. Caminin adı Ümmet Baba olması gerekirken, 1889-1890 yıllarında gördüğü tamirattan sonra kapı üstüne yerleştirilen tamir kitabesine,büyük ihtimal halkın ifadesine uyarak, “Himmet Baba” olarak yazılmıştır.
Bundan dolayı halkın bir kısmı Ümmet Baba Camii, bir kısmı da Himmet Baba Camii demektedir. Eski Vakıf Kayıtlarının tamamında, 1526 tarihli ve 1563 tarihli Maraş Tahrir Defterlerinde, Alaüddevle”nin 1501 tarihli vakfiyesinde ve en önemlisi Prof. Dr. Mükrimin Halil Yinanç tarafından Tekke’nin (zaviye, ribat) temelinde bulunan inşaat kitabesinde adı “Ümmet Baba” olarak yazılmaktadır.
Haznedarlı Camii; Kahramanmaraş’ın Dulkadiroğlu İlçesi, Duraklı Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır.
Camiye, şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Camide bulunan çok sayıdaki yazıt yapımla ilişkili değildir. Mimari özellikleri ve bezemesinden XVI. yüzyıl yapısı olduğu sanılmaktadır.
Haznedarlı Camii, Dulkadiroğlu Alâüddevle Bey’in hazinedarı tarafından yaptırılmıştır. Son cemaat yeri ortadadır. Camiin minaresi orijinal olup basit kübik bir kaide üzerine oturtulmuştur ve silindirik gövdelidir.
Hacı Veli Bey Camii; Kahramanmaraş’ın Dulkadiroğlu İlçesi, Yürükselim Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Beyazıtoğulları’ndan Hacı Abdullah Bey’in oğlu Hacı Veli Bey tarafından 17. yüzyıl başlarında yapılmıştır. Kitabesi yoktur. Hacı Veli Bey Camii, Kahramanmaraş’ta orijinal özelliğini yitirmeyen ender camilerin başında gelmektedir. Camii, dikdörtgen planlı taş ve kısmen kesme taştan yapılmıştır.
Cami bahçesinde küçük bir şadırvan mevcuttur. Cami’nin kemerleri, kasnak, şadırvan, mihrap, minber ve minaresi orijinaldir. Camii içinde kullanılan sütun başları Roma döneminden kalmadır. Büyük ihtimalle bu sütun başları bir Roma sarayı veya kilisesine aittir. Hacı Veli Bey Camii Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 2008’de orijinal yapısına sadık kalınarak restorasyon yapılmıştır.
Eshab-ı Kehf Külliyesi ve Camii; Kahramanmaraş’ın Afşin İlçesi, Beyceğiz Mahallesi, Pınar Sokak üzerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Selçuklu Sultan I. İzzeddin Keykavus (1211-1220) ve I. Alaeddin Keykubad (1220- 1237) zamanlarında Maraş Valisi Nusretüddin Hasan Bey tarafından yaptırılmıştır. Külliye 1216-1230 yılları arasında inşa edilmiştir. Afşin’in 8 km. batısında, yüksek bir tepenin yamacında kurulmuştur. Cami, kervansaray, ribat ve planı saptanamayan birçok küçük yapıdan oluşmaktadır. Külliye’ye Dulkadir Beyliği ve Osmanlı devleti zamanında da eklemeler yapılmıştır.
Eshab-ı Kehf Camii, Eshab-ı Kehf mağarasının girişinde bulunmaktadır. Kayaya oyulmuş, geniş kemerle birbirine bağlı, iki tonozlu mağara bölümünün önünde üç bölümlü yapı yer almaktadır. Caminin doğusunda, ikisi tonozlu, biri küçük kubbe ile örtülü üç bölümlü son cemaat yeri vardır. Cami, Selçuklu Ulu Camileri geleneğine uygundur.
Bir bölümü kayalara oyulmuş olan ribat, iki katlı bir yapıdır. Alt katı kesme taştan, üstü tuğladandır. Güneydeki yapıya görkemli bir taç kapıdan girilir. Taç kapı iç içe bordürlerle bezelidir. Mukarnaslı, yıldız geçmeli bordürlerin ortasında bitkisel ve geometrik rozetler yer alır.
Taç kapıdan girilen uzun koridorun sağında, üç kemerle açılan başka bir salon, salonda ise kemerle bağlanan tonozlu mescit ile buna dikey eyvan yer alır. Kervan yolları üstünde olmayan kervansaray binasının ise, külliyenin ziyaretçilerini barındırdığı sanılmaktadır. Kervansaray açık avlu çevresinde sıralanmış odalardan oluşmaktadır. Avlunun köşelerindeki eyvanlar; çapraz, öbür mekânlar ise sivri tonozla örtülüdür.
Ulu Camii; Kahramanmaraş’ın Elbistan İlçesi, Güneşli Mahallesi, Marifler Sokağı üzerinde yer almaktadır. Camiye, şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Osmanlılar 16. yüzyılda yaptırmışlardır. Dört paye üzerine oturan orta kubbe ile yanlarda dört yarım kubbe, köşelerde ise küçük kubbelerle desteklenmiştir. Caminin kuzeybatısında yer alan minare ise sekizgen tabanlı ve silindirik gövdeli olarak yapılmıştır. Camide “Hünkâr Mahfili” bulunmaktadır. Bu mahfil, Anadolu’daki en eski ve orijinal mahfil olması bakımından önemlidir.
Ulu Camiin yapımı hakkında değişik görüşler mevcuttur. Bu görüşlere göre; Ulu Camii ilk olarak Anadolu Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in emriyle Elbistan Emiri Hüsameddin Çavlı tarafından 1240 yılında yapılmıştır. Osmanlılar zamanında Şah İsmail’in Elbistan’ı tahrip ederken, camiyi de 1507’de tahrip etmiştir.
Dulkadiroğlu Şehsuvar Bey tarafından eski planına sadık kalınarak yeniden yapıldığını ve eski kitabeyi tekrar yerine koyduğunu ileri sürenler de vardır. Değişik dönemlerde tamir gören cami minaresiyle birlikte günümüze kadar gelmeyi başarmıştır.
