Batman: Hasankeyf Höyüğü

Hasankeyf Höyüğü; Batman’ın Hasankeyf İlçesinin 1.5 km doğusunda, Dicle Nehri’nin kuzey kıyısında yükselen höyük, 200.00 x 160.00 m2’lik alanı kaplamaktadır.

2009-2014 yılları arasında yapılan kazı çalışmalarında Hasankeyf Höyüğü’nde Çanak Çömleksiz (Akeramik) Neolitik, Demir Çağ ve Hellenistik Çağ’a ait bulgular tespit edilmiştir.

Radyokarbon ölçümleri ile Hasankeyf Höyük Neolitik Dönem tabakaları, MÖ 10. binyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir.

Bu tarihler yerleşmenin, Hallan Çemi, Demirköy Höyük, Körtik Tepe ve Gusir Höyük gibi, Yukarı Dicle Havzası’nda bulunan diğer Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ yerleşmeleri ile hemen hemen çağdaş olduğunu göstermektedir.

Bölgede yapılan çalışmalar sonucunda, söz konusu bu yerleşmeler arasında mimariden ölü gömme geleneklerine, taş aletlerden küçük buluntulara kadar birçok yönde ortak kültürel öğelerin paylaşıldığı tespit edilmiştir.

Höyük; tarih boyunca türlü nedenlerle yıkılıp yok olmuş yerleşme bölgelerinde, yıkıntıların üst üste birikmesi nedeniyle oluşmuş, çoğu kez içinde tarihsel kalıntıların gömülü bulunduğu yayvan toprak tepedir.

Paylaşın

Batman: Kumluca Resimli Kaya Sığınakları

Kumluca Resimli Kaya Sığınakları; Batman’ın Hasankeyf İlçesi sınırları içerisinde kalan Kumluca Köyünün 0.25 km güneybatısındadır.

Kumluca (Mirdese) Köyü, Batman İl Merkezinin 21 km güneydoğusunda, Hasankeyf İlçe Merkezinin 13.55 km batısında bulunmaktadır.

1 Nolu Resimli Kaya Sığınağı; Dicle Nehri’nin güneyinde başlayan resimli kaya sığınakları oldukça geniş bir alana dağılmıştır. Kayalık alanda toplam beş adet resimli kaya sığınağı tespit edilmiştir. Doğal oluşumlu kaya sığınaklarında, tasvirlerin yer aldığı duvarın yüksekliği 1.50 m, genişliği ise 4.70 m’dir.

Kaya sığınağının alt bölümünde kaya sığınağını veya dağı temsil eden (?) motifler ve bu motiflerin üzerinde ise dağ keçileri yoğun şekilde yer almaktadır. Dağ keçisi veya at (?) figürü üzerinde bir binicinin de olduğu düşünülen tasvir de kompozisyon içerisinde mevcuttur. Figürler ve motiflerin tamamı kazıma tekniğiyle yapılmıştır.

2 Nolu Resimli Kaya Sığınağı; Dicle Nehri’nin güneyinde başlayan resimli kaya sığınakları oldukça geniş bir alana dağılmıştır. Bu geniş alanda toplam beş adet resimli kaya sığınağı ile karşılaşılmıştır. Kaya sığınağı, Mirdese köyünün güneybatısında bulunan vadinin batı yamacında yer almaktadır.

Kaya sığınağında daha önceden de görülmüş olan dağ keçisi figürleri gözlenmiştir. Bir adet dağ keçisi figürü, diğer kaya sığınaklarındakinden farklı biçimde, bir zemin üzerine basar şekilde tasvir edilmiştir. Dağ keçilerinin bulunduğu kaya sığınağında yine diğer kaya sığınaklarındaki gibi dağ ya da kaya sığınağı tasvirleri (?) bulunmaktadır. Bunun dışında dağ keçisi figürlerinin alt kısmında bir adet haç tasviri de yer almaktadır.

Olasılıkla bu alan, Hıristiyanlar tarafından da bir süre ikamet yeri olarak kullanılan bir vadi olmalıdır. Ayrıca, figürler arasında insan, altı ayaklı bir hayvan ve bir sürüngene ait olduğu düşünülen figürler de bulunmaktadır. Figürler kazıma tekniğiyle yapılmıştır.

3 Nolu Resimli Kaya Sığınağı; Dicle Nehri’nin güneyinde başlayan resimli kaya sığınakları oldukça geniş bir alana dağılmıştır. Bu geniş alanda toplam beş adet resimli kaya sığınağı ile karşılaşılmıştır. Kayalık alana kazıma ile yapılmış olan tasvirler, dağ keçileri ve insan figürleridir.

Kaya sığınağına figürlerin kazınmasını kolaylaştıran kayaç türü olan kabuklu jips, aynı zamanda kazıma figürlerin iyi korunamamasına da neden olmaktadır. Bu kabuklu jipsin soyulması doğal bir şekilde devam edeceğinden resimlerin tamamı yok olma tehlikesi altındadır.

Paylaşın

Batman: Mirdese Resimli Kaya Sığınakları

Mirdese Resimli Kaya Sığınakları;  Batman’ın Hasankeyf İlçe sınırlarında kalan, Kumluca (Mirdese) Köyünün 0.40 km batısında, Dicle Nehri’nin güneyinde yer almaktadır.

Kumluca Köyü, Batman İl Merkezinin 21 km güneydoğusunda, Hasankeyf İlçe Merkezinin 13.55 km batısında bulunmaktadır.

İlçe Merkezi’nden Mirdese (Kumluca) Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu ulaşım araçlarıyla ulaşım sağlanmaktadır.

1 Nolu Kaya Sığınağı’nda kazıma yöntemiyle yapılmış dağ keçisi, ata benzer uzun gövdeli ve kuyruklu hayvanlar figürleri bulunmaktadır. Figürlerin bulunduğu kabuklu jips kayacının aşırı deforme olmasından dolayı figürlerde aşınmalar söz konusudur.

2 Nolu Kaya Sığınağı, tabanı tektonik hareketler sonucu çökmüş olup, resimlerin tasvir edildiği bölüm kimyasal ayrışmaya uğramıştır. Resimler, karstik kabuk üzerine işlenmiştir.

Karstik kabuğun zamanla soyulması resimlerin yok olması riskini arttırmıştır. Tasvir edilen figürler arasında yoğun olarak dağ keçisi figürleri ve bir adet daire motifi yer almaktadır.

Paylaşın

Batman: Nis Tepesi Resimli Kaya Sığınakları

Nis Tepesi Resimli Kaya Sığınakları; Batman’ın Hasankeyf İlçesi sınırları içerisinde kalan, Kumluca (Mirdese) Köyünün 2.00 km batısında bulunan ve Dicle Nehrinin güneyinde yer alan Nis Tepesi etrafında yer almaktadır.

Kumluca Köyü, Batman İl Merkezinin 21 km güneydoğusunda, Hasankeyf İlçe Merkezinin 13.55 km batısında bulunmaktadır. İlçe Merkezi’nden Kumluca Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Alanda toplam iki adet resimli kaya sığınağına rastlanılmıştır. 1 Nolu Resimli Kaya Sığınağı’nda yer alan figür ve motifler, boyalı örneklerdir. Kaya sığınağında tasvirlerin muhtemelen inorganik oksitlerle veya bitki kökünden elde edilmiş boyalar ile boyandığı düşünülmektedir. Tasvir edilen motif ve figürler arasında dağ keçisi figürleri ile iç içe geçmiş konsantrik daireler bulunmaktadır.

2 Nolu Resimli Kaya Sığınağı’nda tasvir edilen resimli bölüm, ortalama 12.00 m genişliğinde ve 2.50 m yüksekliğindedir. Bu kaya sığınağındaki tasvirler özellikle bir av sahnesine aittir. Tasvirler arasında ok atan, mızrak tutan ve bir hayvanı yakalamaya çalışan insan figürleri görülmektedir. İnsan figürlerinin bu şekilde tasvir edilmesi kendi aralarında iş bölümü yaptıklarının bir göstergesidir.

Kaya sığınağında tasvir edilen hayvanlar arasında, dağ keçisi, boğa (?), at (?), altı ayaklı bir hayvan türü, akrep (?), köpek (?) ve domuz figürleri yer almaktadır. Hayvanlar, kompozisyonda kaçar şekilde tasvir edildiği için kompozisyona bir hareket ve gerçekçilik kazandırmıştır. Bunun dışında doğa ile ilgili iki adet güneş motifi (?) de görülmektedir. Muhtemelen av sahnesinin gündüz gerçekleştiğini göstermektedir. Ayrıca, daire motifler ve nokta bezemeler de kompozisyonda mevcuttur.

Paylaşın

Batman: Zevruney Resimli Kaya Konutu

Zevruney Resimli Kaya Konutu; Batman’ın Hasankeyf İlçesi sınırlarında bulunan Zevruney Vadisi’nde yer almaktadır.

Batman İl Merkezinin kuş uçumu 33.45 km güneydoğusunda bulunan Zevruney Vadisi, Hasankeyf merkezin 1.75 km güneydoğusunda yer almaktadır.

Kayaya oyularak yapılmış, girişi doğuya bakan, 6.00×5.00m ölçülerinde kareye yakın dikdörtgen planlı, 2.85 m yüksekliğindeki, tek mekânlı kaya konutun batı duvarında resimler mevcuttur.

Burada yer alan resimlerin kompozisyonu insan, kuş, köpek ve eşek ya da katır figürleridir. Ayrıca, bitkisel motiflere de yer verilmiştir. Figür ve motifler duvarın üzerine kazıma yöntemiyle yapılmıştır. Kuş figürleri karşı karşıya (antitetik) yerleştirilmiştir.

Paylaşın

Batman: Mirdese (Kumluca) Kalesi Sarnıçları

Mirdese (Kumluca) Kalesi Sarnıçları; Batman’ın Hasankeyf İlçesi sınırları içerisinde yer alan Kumluca (Mirdese) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. 

Kumluca (Mirdese) Köyü, Batman İl Merkezinin kuş uçumu 20.73 km güneydoğusunda, Hasankeyf İlçe Merkezinin ise 14.57 km batısındadır. Kumluca (Mirdese) Köyünün 2.50 km güneybatısında ise Mirdese Kalesi bulunmaktadır.

Hasankeyf İlçe Merkezi’nden Kumluca (Mirdese) Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Mirdese Kalesi’nde bulunan konutlarla bağlantılı çok sayıda sarnıç mevcuttur. Alanda bulunan sarnıçlar oldukça derin olup, 10.00 m derinliği geçen örnekler vardır. Sarnıçların hiçbirisi günümüzde kullanım görmemektedir.

Paylaşın

Batman: Tabya Tepesi Sarnıçları

Tabya Tepesi Sarnıçları; Batman’ın Hasankeyf İlçesi sınırları içerisindedirler. Tabya Tepesi’nde 9 adet sarnıç bulunmaktadır.

Zevruney Vadisi’nin batısında yer alan Tabya Tepesi yöreye hakim yüksek bir kayalık alan üzerinde yer almaktadır.

Tabya Tepesi, Hasankeyf merkezinin kuş uçumu 1.30 km güneydoğusundadır. Tabya Tepesi’nde kayalık alanda yapılan çalışmalarda 9 adet sarnıç yapısı gözlenmiştir.

Sarnıçlar, Tabya Tepesi’nde bulunan konutların çevrelerine konumlanmıştır. Alanda bulunan sarnıçlarla bağlantılı olarak kayaya oyulmuş su kanalları mevcuttur.

Ayrıca bazı sarnıçlar ağız kısmından başlayarak dibe doğru genişlemektedirler. Sarnıçların tümü günümüzde herhangi bir kullanım görmemektedir ve işlevlerini yitirmişlerdir.

Paylaşın

Batman: Zevruney Sarnıcı

Zevruney Sarnıcı; Batman’ın Hasankeyf İlçesi sınırları içerisinde Zevruney Vadisi’nde yer almaktadır.

Batman İl Merkezinin kuş uçumu 33.45 km güneydoğusunda bulunan Zevruney Vadisi, Hasankeyf Merkezin 1.75 km güneydoğusunda yer almaktadır.

Vadinin İçerisinde yapılan çalışmalarda kaya konutlarla bağlantılı sarnıçlarla karşılaşılmıştır. Sarnıçlar yuvarlak planlı üstten başlayıp en dibe kadar aynı şekilde devam etmektedir.

Ayrıca sarnıçların içinde basamak benzeri delikler söz konusudur. Olasılıkla bu deliklerin sarnıçların içine girip temizlemek amacıyla yapılmış olduğu düşünülmektedir. Ana kayaya oyulmuş sarnıçlar günümüzde işlevini yitirmiştir.

Paylaşın

Batman: Yolüstü Sarnıcı

Yolüstü Sarnıcı; Batman’ın Hasankeyf İlçesi, Yolüstü (Kedile) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe Merkezi’nden Yolüstü (Kedile) Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu taşıma araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Yolüstü (Kedile) Köyü, Batman İl Merkezinin 46 km güneydoğusunda, Hasankeyf İlçe Merkezinin 17 km doğusundadır.

Sarnıç, Yolüstü (Kedile) Köyünün güneydoğusundaki tepenin güney yamacında yer almaktadır. Sarnıç ilk yapıldığında küçük olması nedeniyle su ihtiyacını karşılayamadığı için sonraki dönemlerde sarnıcın iç kısmı genişleterek büyük bir sarnıca dönüştürülmüş olabileceği düşünülmektedir.

Sarnıcın hemen yanında sarnıçla ilişkili su toplama haznesi yer almaktadır. Bu haznede toplanan suyun geçişi büyük sarnıca açılan 1 m çapındaki açıklıktan sağlanmaktadır. Duvarlarda aydınlatma nişleri yer almaktadır. Günümüzde kullanılmayan sarnıçta tahribat söz konusudur.

Paylaşın

Batman: Hasankeyf Köprüsü

Hasankeyf Köprüsü; Batman’ın Hasankeyf İlçe Merkezi sınırları içerisinde yer almaktadır. Köprünün üzerinde herhangi bir kitabe olmadığından kesin yapılış tarihi bilinmemektedir.

Köprüdeki taşçı işaretleri ve ayakları üzerine yerleştirilen figürlerden hareketle, eserin Artuklular’a ait olabileceği genel olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle Artuklu Köprüsü olarak da bilinmektedir.

Kemer açıklığı itibarıyla Ortaçağ’da yapılan köprülerinin en büyüğüdür. Ortadaki büyük kemeri taşıyan iki orta ayağın arasındaki açıklık 40.32 metredir. Ayakların dış kaplamaları bazalt, kemer yayları ve tempan duvarları kalker kesme taş ve tuğladan yapılmış, kaplama taşlar birbirine kurşunla kenetlenmiştir.

İki yana meyilli dik açılı köprülerin plan şemasını sergileyen eserin kalan izlerinden 6 kemer gözlü olduğu anlaşılmaktadır. Bazı kaynaklarda, en büyük kemerinin orta kısmının ahşap olduğu ve açılıp kapanabildiği kaydedilmektedir.

Köprü yalnızca geçiş elemanı olarak değil, kemer aralarındaki farklı biçim ve büyüklükteki odalarıyla, aynı zamanda geçici barınma mekânı (han) olarak da planlanmıştır. Köprüyü önemli kılan ikinci özelliği de orta ayakları üzerindeki figürlerdir. Kısmen tahrip olan ayakta betimlenmiş bu figürler, Ortaasya Uygur resim geleneğini sürdürmekte ve Selçuklu Çağı hükümdar sembolü olan duruşları sergilemektedir.

Eyyûbiler Dönemi’nde 1349 tarihinde köprü, Melik Adil tarafından onarılmıştır. Ayrıca XV.yüzyılın sonlarında Akkoyunlular zamanında da onarım gördüğü tarihî kayıtlardan anlaşılmaktadır. Ne zaman yıkıldığı ise bilinmemektedir.

Paylaşın