Batman: Mirdese (Kumluca) Kalesi

Mirdese (Kumluca) Kalesi; Batman’ın Hasankeyf’ İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Kaleye, özel araçlarla gidilebilmektedir.

Mirdese Kalesi, Batman İl Merkezinin yaklaşık 20 km güneydoğusunda, Hasankeyf İlçe Merkezinin 14 km batısında, deniz seviyesinden 540 metre yüksekliktedir.

Kale, doğu-batı 57 m, kuzey-güney 110 m’lik alana inşa edilmiştir. Savunmaya yönelik doğal bir kayalık alanın üzerine kurulmuş kalede herhangi bir sur duvarı kalıntısı bulunmamaktadır.

Çok sayıda konut ve sarnıcın yer aldığı kalenin tepe noktasında kayalık alanların elverdiği ölçüde temelleri kaya ile bağlantılı, üst duvarları bağımsız bloklarla oluşturulmuştur.

Kalede, kareye yakın dikdörtgen planlı konutlar ve tepenin yamaçlarında kayaya oyularak şekillendirilmiş tek mekânlı kaya konut örnekleri yer almaktadır.

Paylaşın

Batman: Türbe Mevkii Kalesi

Türbe Mevkii Kalesi; Batman’ın Beşiri İlçe Merkezinin 12 km kuzeydoğusunda bulunan Türbe Mevkii’nde yer almaktadır. 

Deniz seviyesinden 694 metre yükseklikte, doğal bir kayalık alan üzerinde bulunmaktadır. Kalan duvar izlerinden kalenin etrafının horsan harcı ile örülmüş surlarla çevrili olduğu anlaşılmaktadır.

Sur duvarlarıyla çevrili alanda Ortaçağ yapılara ait temel izleri yer almaktadır. Günümüzde büyük oranda tahrip olan kalenin sınırları tespit edilememiştir.

Alanda yapılan yüzey araştırmasında kalenin kuzey ve güney yönlerinde, vadiye doğru inen eski su yatakları ve Ortaçağ’a tarihlenen sırlı ve sırsız seramik buluntular tespit edilmiştir.

Paylaşın

Batman: Kandil Kalesi

Kandil Kalesi; Batman’ın Kozluk İlçesi, Bölükkonak Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe Merkezi’nden Bölükkonak Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu taşıma araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Kandil Kalesi, Bölükkonak Köyünün 830 m. güneyinde yöreye hakim deniz seviyesinden 1328 m. yüksekte sarp bir kayalık üzerine inşa edilmiştir.

Kandil Kalesi ortalama doğu-batı 65.00 m, kuzey-güney 38.00 m ölçülerinde bir alana inşa edilmiştir. Kale ismini yörede Kandil Tepesi olarak bilinen tepede inşa edildiğinden dolayı aldığı düşünülmektedir.

Kandil kalesi günümüzde büyük oranda tahrip olmuş kaleden günümüze kalan kalıntılar arasında savunma yapısı olan sur duvarının bir bölümü bir adet tonozlu mekân ve silindirik burç kalıntısı bulunmaktadır.

Tonozlu Mekân, Kandil Kalesi’nin güneybatısında uç noktada yer almaktadır ve kaleden günümüze sağlam kalan tek yapıdır. Kalenin doğu uç noktasında en iyi korunan sur duvarının genişliği 9.05 m, yüksekliği 3.80 m, kalınlığı 1.85 – 1.95 m ölçülerindedir. Kalenin kuzeyinde uç noktada tam olarak ölçüleri alınamayan muhtemelen silindirik bir burç yer almaktadır.

Kandil Kalesi’nde bulunan yapıların yapımında genel olarak, kırma taş, moloz taş ve cas harcı kullanılmıştır. Kalenin yüzeyinde herhangi bir mimari öğe oluşturmayan dağınık halde taşlar ve seramik parçalarında bulunmaktadır. Kalede yer yer kaçak kazı izlerine rastlanılmış ve kalenin genelinde tahribat söz konusudur.

Paylaşın

Batman: Rabat Kalesi

Rabat Kalesi; Batman’ın Kozluk İlçesi, Yanıkkaya Köyü, Rabat Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe Merkezi’nden Yanıkkaya Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu taşıma araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Kale, bölgeye hakim deniz seviyesinden 1.285 m bir kayalık üzerine kuzey-güney doğrultulu inşa edilmiştir. Kale, kuzey-güney 40 m, doğu-batı 83 m’lik bir alana yayılmıştır.

Kalesi yıkılmış halde ve kalenin çok az bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Günümüze ulaşan kalıntılar, kalenin kuzeydoğu ve kuzeybatı yamacında ana kaya üzerine oturtulmuş muhtemelen savunma amaçlı yapılmış olan sur duvarları, dairesel planlı silolar ve mekan izleri bulunmaktadır.

Kalenin takip edilen duvar izleri kopuk bir biçimde coğrafi koşulların elverdiği ölçüde inşa edilmiştir. Bu özellikleri ile kalenin topografik bir planda inşa edildiği düşünülmektedir. Kalenin yapımında düzgün kesme taşlar, moloz taşlar ve yörede sıkça örneğini gördüğümüz cas harcı kullanılmıştır.

Rabat Kalesi’nde ve alanın genelinde yapılan incelemelerde koyu yeşil sırlı, az sayıda mavi sırlı seramikler, ağız ve kaide parçaları, sgraffito tekniğinde (bir vazo süs tekniğidir. Kabın yüzeyi üzerine bir renk sürülür, istenilen figürler sivri bir uçla kazanır ve kabın kendi esas rengi çıkar.

Bunun üzerine sır sürülür ve kap tekrar pişirilir) bezenmiş seramik parçaları, çizi bezemeli gövde parçaları gibi çeşitli çanak çömlek grupları gözlemlenmiştir. Alanda kaçak kazı izlerine rastlanılmış ve kale oldukça tahrip olmuştur.

Paylaşın

Batman: Yıldızlı Kalesi

Yıldızlı Kalesi; Batman’ın Kozluk İlçesi, Yıldızlı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe Merkezi’nden Yıldızlı Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu taşıma araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Yıldızlı Köyü, Kozluk İlçe Merkezinin kuş uçumu 10 km güneyinde bulunmaktadır. Yıldızlı Kalesi muhtemelen ismini bu köyden almıştır ve kale Kozluk İlçesinin 12 km güneyinde yer almaktadır. Yıldızlı Kalesi, deniz seviyesinden 745 m. yüksekte Garzan Çay’ına hakim coğrafi olarak “mesa” oluşumlu yüksek tepe üzerine konumlanmıştır.

Üç tarafı doğal kayalıklarla çevrili olan bir tepe üzerine kurulan kale ortalama doğu – batı yönünde 275 m, kuzey – güney yönünde 288 m ölçülerinde bir alana topografik bir plan anlayışıyla bulunduğu tepenin etrafını çevreleyerek inşa edilmiştir. Batı yönünden karayolu ile kaleye ulaşılmakta, güneyin doğusunda nehir geçmektedir.

Olası bir saldırı batı yönünde gelebileceği için bu yönde sur duvarlarının daha yüksek ve duvar kalınlıklarının daha kalın tutulduğu görülmüştür. Kalenin doğu, kuzey ve güneyi sarp ve yüksek olduğundan sur duvarları bu yönlerde tahkimat daha zayıf tutularak inşa edilmiştir.

Kaleye girişin batı yönünden oldukça anıtsal bir giriş açıklığı ile yapıldığı tespit edilmiştir. Kapının üst örtü sistemi tamamıyla yıkılmış olmakla birlikte bu giriş açıklığı, her iki yönden kapı yüksekliğinin yarı seviyesine kadar olan bölümde destek duvarları ile kuvvetlendirilmiştir.

Kaleye ait günümüze kalan yapılar arasında kalenin batı yönünde kopuk bir şekilde devam eden surlara bitişik olarak inşa edilmiş 3 adet burç ve burçlarla bağlantılı mekanlar bulunmaktadır. Kaleye ait bir diğer yapı ise kalenin güneydoğusunda kuzey-güney doğrultulu duvar kalıntısı mevcuttur.

Kale yüzeyinde çok sayıda seramik buluntusu gözlemlenmiştir. Seramikler arasında yeşil sarı sırlı seramikler, turkuaz mavi renkli sırlı seramikler, koyu yeşil renkli seramik ve kazıma bezemeleri seramikler yer almaktadır.

Kalenin yapımında tuğla, moloz taş, kırma taş malzeme kullanılmış olup yörede sıkça kullanılan cas ile sıvanmıştır. Yıldızlı kalesinde çok sayıda kaçak izlerine rastlanılmış ve günümüze uluşan yapılar büyük tahrip edilmiştir.

Paylaşın

Batman: Dezge Kalesi

Dezge Kalesi; Batman İl Merkezi sınırları içerisindeki Kantar Köprüsü’nün 400 m kadar kuzeydoğusunda yer alan ve deniz seviyesinden 591 metre yükseklikteki Dezge Tepe olarak adlandırılan alandadır.

Dezge Kalesi, ovaya hakim, yüksek dağ zirvesinde konumlanmış bir Ortaçağ Kalesi’dir. Kale kuzey-güney 95 metre, doğu-batı 105 metrelik bir alana inşa edilmiştir.

Tepenin zirvesinde ve kalenin etrafında çok sayıda Ortaçağ seramikleri görülmektedir. Kalenin giriş kapısı güneye bakmakta ve kapının söve deliği ile giriş kapısının hemen kuzeyinde (olasılıkla) ocak olarak kullanılmış bir çukur gözlemlenmiştir.

Kalenin güneybatı ve batı uç noktalarında büyükçe sarnıçlar yer almaktadır. Zirvenin etrafında yer yer sur kalıntıları görülebilmektedir.

Kale de yer alan temel kalıntılarından mekanların kare ve kareye yakın dikdörtgen planlı mekanlar olduğu görülebilmektedir. Zirvenin doğu yamacında kalenin sur ve mekan duvarları için kullanılmış olan blokların çıkarıldığı taş ocağı olarak kullanılmış bir alan da mevcuttur.

Paylaşın

Batman: Bozıkan Kalesi

Bozıkan Kalesi; Batman’ın Sason İlçesi, Kaleyolu (Bozıkan) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe Merkezi’nden Kaleyolu (Bozıkan) Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu taşıma araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Kaleyolu Köyü, Batman İl Merkezinin 90 km kuzeydoğusunda, Sason İlçe Merkezinin 24 km kuzeyinde bulunmaktadır. Eski Sason Kalesi olarak da adlandırılan Bozıkan Kalesi, Zavasar Dağının güney kısmında Kapıs ve Kus Nehirlerinin birleştiği bölgede oluşan üçgen alandaki yüksek bir kayalığın tepesinde stratejik önemi olan bir yere konumlanmıştır.

Ana kaya üzerine inşa edilen kale düzenli bir plan özelliği göstermemek ile birlikte inşa edildiği tepenin etrafını saran surlar, kalenin kurulduğu topografyanın sunduğu imkanlar dahilinde yapılmıştır. Kalenin deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık olarak 1300 m, kapladığı yüz ölçümü ise kuzey-güney yönünde 176 m, doğu-batı yönünde 134 m’dir. İç kale ve iç kaleye iliştirilmiş dış surlardan oluşan kale bulunduğu bölgeye hakim bir savunma mimarisi örneğidir.

İç kale ve dış surları oldukça tahribata uğramış olup günümüzde sadece kalıntıları kalabilmiştir. İç kaleye kuzey yönünden karayolu ulaşmaktadır. Diğer yönlerden sarp bir uçurum ve nehir hattı geçtiği için iç kalenin tahkimat duvarları daha zayıf inşa edilmiştir. Kuzey yönünde tespit ettiğimiz sur duvarı kalınlıkları ve burç kalıntıları karayolundan gelebilecek olası bir saldırı için çift kademeli sur anlayışı ile inşa edildiği göstermektedir.

Kuzey yönünde tespit edilen burçların gözetleme kulesi niteliğinde dairesel burçlar olduğu gözlemlenmiştir. Kalenin kuzeyinde iki adet tonozlu mekan bulunmaktadır. Bunlardan birinin sarnıç diğerinin ise gözetleme kulesi niteliğinde burç olduğu düşünülmektedir.

Kalenin batı yönünde bir adet burç, doğu yönünde ise tonozlu bir mekan bulunmaktadır. Bu mekanda düzgün bir künk sistemi tespit edilmiş olup buradan hareketle bu mekanın sarnıç olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca kalenin güneybatı yönünde ana kayanın oyularak yapılmış ve günümüzde içi toprakla dolu bir geçit bulunmaktadır.

Bu geçit muhtemelen kalenin batısında geçen dereye kadar indiği düşünülmektedir. Günümüzde kaleden kalan kalıntılardan anlaşıldığı kadarıyla iç kale ve dış sur duvarlarının kalınlığının yaklaşık olarak 2.00 m olduğu ve moloz taşlardan inşa edilen sur örgüsünün düzgün kesme taş ile kaplandığı tespit edilmiştir. Sur duvarlarında cas harcı kullanılmıştır. Kale yüzeyinde çok az seramik buluntusuna rastlanmıştır.

Paylaşın

Batman: Pirtukan Kalesi

Pirtukan Kalesi; Batman’ın Sason İlçesi, Tekevler (Gunde Nu) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe Merkezi’nden Tekevler (Gunde Nu) Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu taşıma araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Kale, Tekevler Köyünün 1.2 km güneydoğusunda yöreye hakim deniz seviyesinden 1529 m yüksekte sarp kayalık üzerine kuzey- güney doğrultulu inşa edilmiştir.

Sason bölgesi tarih boyunca birçok medeniyet arasında (Asur-Urartu, Pers-Romalılar, Sasaniler-Bizanslılar, İslam orduları-Ermeniler vb.) tampon bölge görevi görmüştür.

Ancak kalenin yapımı ve tarihi ile ilgili herhangi bir kitabe bulunmamakla birlikte yörede ‘‘Mıle Kellê’’ olarak adlandırılan Pirtukan Kalesi ismini güneybatısında bulunan ve yörede Pirtukan Çeşmesi olarak bilinen doğal kaynak suyundan almıştır.

Pirtukan Kalesi günümüzde tamamıyla tahrip olmuş ve kaleden günümüze kalan herhangi, bir mimari kalıntı bulunmamaktadır. Ayrıca kale alanın yüzeyinde mimari öğelere ait olduğu düşünülen çok sayıda taş yığını bulunmaktadır.

Paylaşın

Batman: Saklı Şapeli

Saklı Şapeli; Batman’ın Hasankeyf İlçesi, Saklı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe Merkezi’nden Saklı Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu taşıma araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Şapel, Saklı Köy’ün güneydoğusundaki vadinin doğu yamacındadır. Ana kayaya oyulmuş doğu – batı doğrultulu yapıda iki bölüm yer almaktadır.

Ana girişi batı yönünde bulunan şapelin doğusunda yer alan ana ibadet mekanına geçiş ön mekandan sağlanmaktadır.

İbadet mekanının doğusunda zeminden 1.0m yüksekliğinde, 0.90m genişliğinde ve 0.20m derinliğinde bir apsis yer almaktadır. Ayrıca her iki mekanın kuzey duvarlarında iki adet niş bulunmaktadır.

Paylaşın

Batman: Gavur Vadisi Kaya Mescidi

Gavur Vadisi Kaya Mescidi; Batman’ın Hasankeyf İlçe Merkezinin güneydoğusunda, Tabya Tepesi’nin 225 metre kuzeybatısında bulunan Gavur Vadisi’nin batı yamacında yer almaktadır.

Mescit, ana ibadet mekanı ve giriş mekanından oluşmaktadır. Doğu bölümünde yer alan ana ibadet mekanı, kare plan özelliğinde olup mekanın güney duvarında, mihrap nişi ve mihrabın doğusunda bir adet mihrabiye nişi yer almaktadır.

İbadet mekanının batısında yer alan kare planlı yan mekana geçiş iki basamaklı merdivenle sağlanmaktadır. Zemin kodu daha yüksek olan mekanın iç cephe duvarlarında farklı form ve büyüklüklerde nişler yer alır. Mescidin genelinde tahribat söz konusudur.

Paylaşın