Batman: Meryem Ana Kilisesi

Meryem Ana Kilisesi; Batman’ın Kozluk İlçesi, Akçalı (Küsket) Köyünün kuzeydoğusunda kalan dağın yamacındaki düzlükte yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Meryem Ana Kilisesi Doğu-batı doğrultulu dikdörtgen planlı ve eğimli bir araziye oturtulmuş, tek nefli olarak inşa edilmiştir. Kilisenin batısında Atrium bulunmaktadır. Atrium bölümü büyük oranda yıkılmış, girişin nerden sağlandığı bilinmemektedir.

Günümüze kalan temel izlerinden yola çıkarak bu bölümün dikdörtgen planlı olduğu görülmektedir. Kilise Atriumun hemen doğusunda yer almaktadır. Kilisenin Narteksi batıda bulunmaktadır. Naos alanı dikdörtgen planlıdır. Naos alanının kuzeyinde bir adet kare planlı ve bir adet yuvarlak kemerli olmak üzere iki adet niş bulunmaktadır.

Naos’un güney duvarında 3 adet yuvarlak kemerli niş bulunmaktadır. Naosun doğu duvarında 1 adet mazgal pencere açıklığı da bulunmaktadır. Naosun duvarlarında ve cephelerinde kazıma tekniğiyle yapılmış haç motifleri bulunmaktadır.

Beşik tonozlu alanın kilisenin üst örtüsü büyük oranda yıkılmıştır. Naos alanının içi cas ile sıvanmış sıvalar da büyük oranda dökülmüştür. Kilisenin yapımında kesme taş, moloz taş ve cas harcı kullanılmıştır. Doğal ve beşeri tahribata maruz kalan kilisenin etrafında yöredeki taşlarla yapılmış mezarlarda tespit edilmiştir.

Paylaşın

Batman: Alıçlı Kilisesi

Alıçlı Kilisesi; Batman’ın Kozluk İlçesi, Aşağı Alıçlı Köyü sınırları içerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Dış cephe izlenimi ile geleneksel Kozluk konut dokusunu birebir yansıtmaktadır. İki katlı ev kuruluşu gösteren yapının, önceden var olan bir kilisenin üzerine inşa edildiği tespit edilmiştir. Mevcut kaynaklar taranmış kilise ile ilgili herhangi bir tanımlamaya rastlanmamıştır.

Bu sebeple arazi çalışması sırasında elde edilen veriler ışığında yapının vaziyet planı okunmuştur. Yapı, dışarıdan bakıldığında iki katlı geleneksel bir konut özelliği göstermektedir. İki katlı olan yapının alt katı ahır ve malzeme deposu olarak, üst katı ise ev olarak tasarlandığı görülmüştür.

Düzgün kesme taş ile kaplanmış duvar örgüsü üzerinde haçvari tasvirleri yoğun bir biçimde tasvir edilmiştir. Ermeni mimarisini yansıtan bu ikonografik bezeme bize bu yapının Geç Dönem (1890-1900) Ermeni mimarisine ait olduğunu düşündürmüştür.

Benzer bir biçimde duvar örgüsü ve haçvari tasvirlerine Bitlis, Bapşin Kilisesi’nde rastlanmıştır. Zemin kat iç mekânı üzerinde rastlayabildiğimiz bir diğer mimari ayrıntı ise duvar altlarında açılan kemer kuruluşlarıdır.

Bugün oldukça harap edilmiş bu kilisenin, evin alt katında oluşturulmuş bir şapel olabileceği ve böylelikle daha küçük bir ibadet mekanı yaratılmak istenmiş olunabileceği tarafımızdan sorgulanmıştır. Fakat ikinci kat üzerinde rastladığımız tonoz geçişlerinin mevcut hatları bu yapının ilk haliyle daha büyük bir kilise olduğunu fakat sonradan bir bölümünün yıkılarak üzerine ev inşa edildiğini düşündürmüştür.

Kaldı ki güneybatı yönündeki dış cephe duvarının, güney yönüne doğru bir duvar uzantısının kesilmeden devam etmesi ve kuzey yönü ikinci kat üzerindeki tonoz geçişleri bu kilisenin daha geniş bir alanı kapladığı ve ilk inşasında iki katlı bir yapı olduğunu düşündürmüştür.

Paylaşın

Batman: Arziving Kilisesi

Arziving Kilisesi; Batman’ın Sason İlçesi, Çakıpınar (Tonisor) Köyü, Dikmetaş (Arziving) Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Dikmetaş (Arziving) Mezrasının 600 m batısında bulunan vadide yer almaktadır. Çakıpınar Köyü, Sason İlçesinin 23 km kuzeydoğusunda bulunmaktadır.

Küçük bir tepelik alanda, kayalık bir zemin üzerine oturtulan kilise, doğu-batı doğrultuda 6.01m x 4.40m ölçüsünde, dikdörtgen planlı ve tek nefli olarak düzenlenmiştir. Kilisenin giriş bölümü, günümüzde yıkık vaziyette bulunan batı cephesinde yer almaktadır.

Üzeri beşik tonoz ile örtülü kilisenin üst örtüsü ve cephe duvarları sağlam durumdadır. Doğu-batı doğrultuda dikdörtgen planlı ibadet alanının güney duvarında bir adet pencere açıklığı, doğu duvarında ise apsis yer almaktadır. Apsis içten yarım daire formunda dışa çıkıntılı şekilde yapılmıştır.

Apsisin kuzey ve güney duvarlarında birbirine simetrik iki adet dikdörtgen formlu niş, apsisin doğu duvarında ise dikdörtgen formlu, mazgal pencere açıklığına yer verilmiştir. İbadet alanının kuzey ve güney duvarlarında kazıma tekniğiyle yapılmış çok sayıda haç motifi bulunmaktadır.

Yapı malzemesi olarak kesme taş, moloz taş ve cas harcı kullanılan kilisenin tonoz bölümünde kırmızı tuğla kullanılmıştır. Doğal ve beşeri tahribata maruz kalan kilisenin etrafında çok sayıda yassı taşlardan yapılmış ve şahideleri olmayan mezarlar tespit edilmiştir. Mezar taşlarında herhangi bir yazı ve süslemeye rastlanılmamıştır.

Paylaşın

Batman. Cırtinik Kilisesi

Cırtinik Kilisesi; Batman’ın Sason İlçesi, Dağçatı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Dağçatı köyünün 200 m kuzeydoğusunda yöreye hakim bir tepe üzerindedir. Dağçatı köyü, Batman İl Merkezinin 84 km kuzeydoğusunda, Sason İlçe Merkezinin ise 20 km kuzeyinde yer almaktadır.

Narteksi belli olmayan kilise doğu-batı doğrultusunda tek nefli olarak inşa edilmiştir. Naos alanı dikdörtgen plan özelliği göstermektedir. Kilisenin kuzey ve güney duvarlarında bir birine simetrik olarak yapılmış yuvarlak kemerli dört adet kör niş yer almaktadır. Bu nişler yarısına kadar toprakla dolmuştur.

Kilisenin doğusunda bulunan apsis yarım yuvarlak planlıdır. Apsisin doğu duvarında bir adet pencere açıklığı, kuzey ve güney duvarında birer adet niş yer almaktadır.

Kilise içten beşik tonozlu, dıştan düz dam şeklinde yapılmıştır. Kilisenin tavanında akustik amaçlı ve üst örtünün ağırlığını hafifleten künkler kullanılmıştır. Kilisenin yapımında kesme taş, moloz taş ve cas harcı kullanılmıştır. Kilisede genel olarak tahribat söz konusudur.

Paylaşın

Batman: Çörti Kilisesi

Çörti Kilisesi; Batman’ın Sason İlçesi, Dörtbölük (Cemelan) Köyü, Ambarlı (Kırdamok) Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Ambarlı (Kırdamok) Mezrasının 3km kuzeydoğusunda yöreye hakim bir tepe üzerindedir. Dörtbölük Köyü, Batman İl Merkezinin 95 km kuzeydoğusunda, Sason İlçe Merkezinin ise 30 km kuzeyinde yer almaktadır.

Kilise kayalık alan üzerine doğu-batı yönünde 6.60 m, kuzey-güney yönünde ise 9.60 m ölçülerinde dikdörtgen bir alana inşa edilmiştir. Kilise, kuzey-güney doğrultulu narteks ve naos bölümü olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır.

Girişi batıya bakan narteks bölümü kareye yakın dikdörtgen planlıdır ve üst örtü tamamıyla yıkılmıştır. Narteks bölümünün güney duvarından kazıma tekniğiyle yapılmış haç motifleri mevcuttur.

Narteks bölümünün güney duvarında bulunan giriş açıklığı ile naos alanına geçilmektedir. Naosa giriş bölümünün iç kısmında kazıma tekniğiyle yapılmış haç motifleri yer almaktadır. Naos bölümü dikdörtgen planlıdır. Üst örtüsü tamamen, batı duvarı ise kısmen yıkılmıştır.

Kilisenin apsis kısmı tahribattan dolayı yok olmuştur. Kilisenin yapımında moloz taş, kesme taş ve cas harcı kullanılmıştır. Kilisenin batısında bulunan kayalık alanda kazıma tekniğiyle yapılmış haç motifleri bulunmaktadır. Günümüzde kilisede büyük oranda tahribat söz konusudur.

Paylaşın

Batman: Kistağ Kilisesi

Kistağ Kilisesi; Batman’ın Sason İlçesi, Dörtbölük (Cemelan) Köyü, Yağlıca (Kistağ) Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Dörtbölük Köyü, Batman İl Merkezinin 95 km kuzeydoğusunda, Sason İlçe Merkezinin ise 30 km kuzeyinde yer almaktadır.

Kilise kuzey-güney yönünde 4.70 m, doğu-batı yönünde 9.60 m ölçülerinde dikdörtgen bir alana oturtulmuştur. Tek nefli olan kilisenin girişi batıda bulunmaktadır.

Zeminden yüksekte yer alan giriş kapısı, yuvarlak kemerli, dikdörtgen formludur. Beşik tonozlu olan kilise günümüzde samanlık olarak kullanıldığından incelenememiştir. Tahribata maruz kalan kilisenin yapımında kesme taş, moloz taş ve cas harcı kullanılmıştır.

Günümüzde üzeri modern işçilikte yapılmış çatı ile kapatılmış kilisenin doğusunda ve güneyinde kiliseye bitişik şekilde yapılmış, ahır olarak kullanılan mekânlar yer almaktadır.

Paylaşın

Batman: Mereto Kilisesi

Mereto Kilisesi; Batman’ın Sason İlçesi, Örenağıl (Versenge) Köyü, Kayadibi (Purşeng) Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. Kayadibi (Purşeng) Mezrasının 5 km güneydoğusunda, 2967 m yükseklikteki Mereto Dağının zirvesindedir.

Örenağıl köyü, Batman il merkezinin 87km, Sason ilçe merkezinin 21km kuzeydoğusunda bulunmaktadır.
Kilise, doğu-batı yönünde 6.65 m, kuzey-güney yönünde 9.40 m ölçülerinde dikdörtgen bir alana oturtulmuştur. Narteks bölümü ve naos alanından oluşan kilisenin narteksi (giriş) güneybatı köşesinde bulunmaktadır.

Narteks bölümü dikdörtgen planlıdır. Bu bölümün üst örtüsü tamamen yıkılmıştır. Narteks bölümünün kuzeydoğusunda bulunan açıklıktan naos alanına geçilmektedir. Doğu-batı doğrultulu uzanan naos alanı kareye yakın dikdörtgen planlıdır.

Naos alanının kuzey duvarında kare planlı niş bulunmaktadır. Naos alanının doğusunda birbirinden paye ile ayrılmış iki bölüm bulunmaktadır. Bu bölümler yuvarlak kemerli olup muhtemelen apsis olarak kullanıldığı düşünülmektedir.

Üst örtüsü kısmen yıkılmış olan kilisenin kalıntıdan anlaşıldığı kadarıyla beşik tonozlu olarak inşa edilmiştir. Kilisenin etrafında kesme taşların üzerinde kazıma tekniğiyle yapılmış haç motiflerine rastlanılmıştır. Tahribata maruz kalan kilisenin yapımında kesme taş, moloz taş ve cas harcı kullanılmıştır.

Paylaşın

Batman: Surp Kevork Kilisesi

Surp Kevork Kilisesi; Batman’ın Sason İlçesi, Sarıyayla Köyü, Elagöz (Rışnik) Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Yöre halkı tarafından ‘Surp Keverk Kilisesi’ olarak adlandırılan kilisenin tarihi ile ilgili herhangi bir kitabe bulunmamaktadır.

Kilise, doğu-batı yönünde 8.50 m, kuzey-güney yönünde 4.50 m ölçülerinde düzgün olmayan bir alana oturtulmuştur. Kilise tek nefli ve dikdörtgen planlıdır. Apsis kısmı büyük oranda tahrip olmuştur ve yarım yuvarlak formludur.

Kilisenin narteksi güneyde bulunmaktadır ve tahribata maruz kalmıştır. Kilisenin üst örtüsü günümüzde tamamen yıkık durumdadır.

Yapım malzemesi olarak blok taş, moloz taş, tuğla ve cas harcı kullanılmıştır. Kilise günümüzde harabe durumda olup, genel olarak tahribat söz konusudur.

Kilisenin yaklaşık 50 m doğusunda bulunan kayalık alanda, kaya kütleleri üzerinde kazıma tekniğiyle yapılmış haç motifleri yer almaktadır.

Paylaşın

Batman: Topluca Kilisesi

Topluca Kilisesi; Batman’ın Sason İlçesi, Gürgenli Köyü, Topluca Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Yöre halkı tarafından ‘Dera Mıtenk’ olarak adlandırılan kilisenin tarihi ile ilgili herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Kilise, doğu – batı yönünde 9.80 m, kuzey – güney yönünde 4.80 m ölçülerinde dikdörtgen bir alana oturtulmuştur.

Kilise tek nefli ve dikdörtgen planlıdır. Kilisenin narteksi güneyde olup dikdörtgen formludur. Kilisenin doğusunda apsis bölümü bulunmaktadır. Bu bölüm kilisenin naos alanından yüksek tutulmuştur. Bemanın doğusunda dışa çıkıntı yapmamış apsis yer almaktadır.

Apsisin kuzey ve güneyinde 2 adet niş bulunmaktadır. Apsisin üst kısmında yuvarlak kemerli pencere açıklığı bulunmaktadır. Naos’un kuzey duvarında yuvarlak kemerli bir niş bulunmaktadır. Naos’un batı ve güney duvarında 2 adet mazgal pencere açıklığı bulunmaktadır.

Ayrıca kilisenin doğu cephesinde kazıma tekniği ile yapılmış haç motifleri bulunmaktadır. Üst örtüsü içten tonozlu dıştan toprakla düz damlı olarak yapılan kilisenin içi ise ‘cas’ harcı ile sıvanmıştır.

Kilisenin yapımında kesme taş, moloz taş ve cas harcı kullanılmıştır. Kilise günümüzde iyi korunmuş olup ahır olarak kullanılmaktadır. Kilisede genel olarak kısmi tahribat söz konusudur.

,

Paylaşın

Batman: Mor Aho Manastırı

Mor Aho Manastırı; Batman’ın Gercüş İlçesi, Arıca (Kafro) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Mor Aho Manastırı, yüksek bir tepede bulunmaktadır. Kilise, kuzey-güney kareye yakın dikdörtgen bir alana oturtulmuştur. Naos, bema ve pastoforion hücrelerinden oluşan kilisenin narteksi batıda bulunup, dikdörtgen formludur. Yerden yüksek tutulmuş olan narteks 4 sıra bordürle çevrelenmiş ve alınlıkta haç motifine yer verilmiştir.

Kilisenin naos alanı dikdörtgen planlı ve düz damlıdır. Doğuda bulunan apsis bölümünün kuzeyinde ve güneyinde beşik tonozlu pastoforion hücreleri bulunmaktadır. Beşik tonozlu apsis bölümünün zemini naostan yüksek tutulmuştur.

Apsise taş lentolu dikdörtgen formlu giriş ile geçilmekte bu lentonun üzerinde kilit taşına yer verilmiştir. Bu giriş 5 sıra bordürle çevrelenmiştir. Apsis bölümü kareye yakın bir plandadır. Apsis bölümünün kuzey, güney ve doğu duvarlarında muhtemelen bölümü genişletmek için duvarlara bindirilmiş derin olarak yapılmış yuvarlak kemerli nişlere yer verilmiştir.

Apsis bölümü dışa çıkıntı yapmayıp, hemen üstünde aydınlatma açıklığına yer verilmiştir. Apsisin hemen batısında kare planlı altar yer almaktadır. Altarın ön yüzünde kabartma şeklinde bir haç motifi bulunmaktadır. Haç motifinin iki yanında sütunceler ve hemen üzerinde ise stilize şekilde yapılmış bitkisel motifler görülmektedir.

Kilisenin güneybatı köşesinde sonradan eklenen günümüze uygun bir malzeme ile inşaa edilen çan kulesine yer verilmiştir. Bu kule kubbeli olup, kule kasnaklara oturtulmuş ve kasnağı 4 adet sütun taşımaktadır. Kulede bitkisel motifli süslemeler mevcuttur.

Yapımında kesme taş, düzgün kesme taş ve cas harcı kullanılan kilisenin doğu cephesi üzerinde orijinal duvar örgüsünün izlenebildiği bölümler mevcuttur. Kilise yakın zamanda restore edildiğinden orijinalliğini yitirmiştir. Kilisenin kuzey ve üst bölümünde sonradan eklenen 2 katlı konaklama yeri bulunmaktadır.

 

Paylaşın