Yelmaniye (Medrese) Camii; Tunceli’nin Çemişgezek İlçesi, Tepebaşı (Medrese) Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
İlçeye hakim bir tepede bulunan caminin Timur zamanında Emir Taceddin Yelman bin Keykubat bin Halit el-Kürdi tarafından Hicri 800-809 tarihleri arasında medrese olarak yaptırıldığı sanılmaktadır.
Kitabesinde; “Emere-i bi imaret ül medresetü’l mübareketü el Melik-ül Adil Tacüddin Yelman bin Keykubad bin Halid el kürdi fi eyyami Timurhan min Maveraünnehir haledallahu devlet hüma Sene sitte semane. Hicri 806” (Bu mübarek medresenin yapımını adil yönetici Kürd Halid oğlu Keykubad oğlu Tacüddin Yelman, Timurhan -Allah ikisinin de saltanatını daim kılsın- zamanında emretti.)
Sonradan cami olarak kullanıldığından Medrese Camii diye de bilinir. Devamlı onarım ve değişiklik yapıldığı anlaşılan yapının çevresinde bazı ek yapıların izleri bulunmaktadır. Güney kısmında uzanan temel kalıntıları caminin bir yapılar topluluğu içinde kaldığını göstermektedir. Güneydeki ana bölüm, öğretimin yapıldığı medrese, kuzeydeki bölüm ise, öğrenci odaları, aşhane- imaret gibi mekânlardır.
Eğimli bir alanda kesme taştan yapılan caminin batı cephesindeki eyvan biçimindeki taç kapısı, özgünlüğünü koruyabilmiş tek bölümdür. Özenli taş işçiliği ve boyutlarıyla anıtsal bir görünümü olan giriş, geometrik bezemeli kuşaklarla çevrilidir.
Giriş kapısının iki yanındaki sekizgen, geometrik bezekli sütunlar, kapının açılmasıyla, kendi ekseni etrafında dönmektedirler. Cami tek kubbeli olup minaresi yoktur. Mihrabın etrafı yeşil çinilerle süslüdür. Çini ile taşın bir arada kullanıldığı göz alıcı mihrabın yanındaki minber yalındır. Cami, Selçuklu ve Osmanlı mimari tarzları arasında bir geçiş yapısı niteliğindedir.
