Kars: Borluk Vadisi
Borluk Vadisi; Kars İl Merkezi’nin yaklaşık 17-18 km güneydoğusundaki Borluk Köyü’nden başlayan ve Kars’ın hemen güneybatısında Kars Çayı’na karışan Borluk Deresi’nin oluşturduğu vadidir.
Borluk Vadisi’ndeki buluntu yerleri arkeoloji yazınına Borluk; Mağaracık ve Azatköy buluntu yerleri olarak geçmiştir.
Borluk vadisi boyunca yer alan tüm bu buluntu yerleri birbirlerine çok yakın ve ilişkili olduğu için Borluk Deresi’nden çıkarak Borluk Deresi Vadisi adıyla bu çalışmaya alınmıştır.
Vadide sıra halinde kaya sığınaklarının ve mağaraların olduğu bildirilmektedir. Vadi tabanında oluşan çukurların kesitinde kalın kum ve çakıl döküntülerinin görülebildiği anlaşılmaktadır.
1942 yılında Kılıç Kökten, Kars il sınırları içinde gerçekleştirdiği yüzey araştırmasında Borluk Deresi Vadisi boyunca üç yerde yontma taş aletler toplamıştır. Bunlardan birincisi derenin üst kısmında; Borluk Köyü yakınlarında yer alan kaya sığınaklarının önü ve derenin tabanındaki kum ve çakıl döküntüleri; ikincisi ise Mağaracık Köyü’nün yakınındaki kaya sığınaklarının önlerindeki alandır. Daha batıda Azatköy diye anılan üçüncü alan ile beraber Borluk Deresi’nde Kökten’in yoğun bir araştırma yaptığı anlaşılmaktadır.
Kökten, Mağaracık Deresi olarak bir dereden bahsetmektedir. Bu dere Borluk Deresi’ne bağlanan küçük Koyunbasan Deresi olabilir. Her üç köy de birbirinden 4 ile 7 km uzaklıktadır. Kökten bu üç ayrı yeri ayrı buluntu yeri olarak tanımlamaktadır.
Kökten’in araştırmasında; Borluk Deresi vadisinin üst kısmında; Borluk Köyü yakınında; ikisi bazalttan; bir tanesi andezitten olduğunu söylediği tipik kazıyıcı uç ve yan kazıyıcılar bulunmuştur. Araştırmacı bunların Moustérien tipinde olduklarını anlatmaktadır. Bu yonga aletlerde oluklu kopma yüzeyi taşırlar. İkinci yer yaklaşık olarak birincisinden 7 km uzakta olan Mağaracık Köyü’dür. Bu köyün yakınında da gene Moustérien tipinde obsidien aletler bulunmuştur.
Sonuncusu ise Azatköy ya da Dündartepe adlı köyün yakınında; Borluk Vadisi’nin Azat Köyü’ne doğru olan uzantısında ele geçirilen obsidienden yapılma alettir. Bu alet Kökten’in vadinin yukarısında bulduğu diğer aletlere çok benzemektedir. Tümü Orta Paleolitik Çağ’a tarihlenmektedir. Yaz aylarında karların eridiği dönemlerde gezilebilir, ulaşımı 4×4 arazi araçları ile sağlanmaktadır.
