Aksaray: A’raçzade Camii
A’raçzade Camii; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Taşpazarı Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
Cami üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Yapıyı inceleyenler farklı dönemlere tarihlendirirken farklı isimlerini de zikretmektedirler.
Batıdan ev ve bir bahçeyle komşudur. Harap olan caminin üst örtüsü yıkılmış ve içi dolmuştur. Hemen yanındaki evin kümesi ve deposu olarak kullanılmaktadır.
Kare planlı ve kubbeli olduğu anlaşılan yapı 9.64 X 9.46 m. ölçülerindedir. Düzgün kesme taş ve moloz taş malzemeden inşa edilen camide yer yer ahşap malzeme de kullanılmıştır.
Caminin cepheleri sadedir. Tek hareketlilik pencereler ve kapı açıklıklarıyla sağlanmıştır. Bu açıklıklar da sonradan moloz taş malzeme doldurularak kapatılmıştır. Günümüzde batı cephedeki pencereden iç mekana girilmektedir.
Süsleme unsuru bulunmamaktadır. Caminin doğu ve batı cephelerinin ortasında birer adet, güney cephesinde ise iki adet düz lentolu pencere açıklığı görülmektedir.
Kuzey cephenin tam ortasında ise cepheden 0.61 m. kadar dışarı taşıntı yapan taç kapının kalıntısı görülmektedir. Portalin tam ortasında ise pencerelerde olduğu gibi düz lentolu bir kapı açıklığı yer almaktadır. Gerek pencereler gerekse kapının lentoları ahşap hatılla oluşturulmuştur.
Kuzeydoğu köşenin kaplama taşları sökülmüştür. Camiye ait herhangi bir minare mevcut değildir. Harime giriş günümüzde moloz taş malzeme örülerek kapatılmış kuzey cephedeki düz lentolu kapıdan sağlanmaktadır. İç mekan 7.50 X 7.48 m. ölçülerinde olup kare planlı ve pandantif geçişlidir.
Kubbe günümüzde mevcut değildir. Yıkıntıları harimi doldurmuştur. Güneybatı köşede kanatlı hayvanlar için yapılmış bir kümes dikkati çekmektedir. Harimin, doğu ve batı duvarlarında birer adet, güney duvarında ise iki adet düz lentolu pencere vardır. Pencereler sonradan moloz taş malzeme doldurularak mihrabında da bulunmaktadır.
Pencereler ve giriş kapısı cephelerde olduğu gibi iç mekanda da ahşap hatıllıdır. İç mekanda gerek duvarların gerekse üst örtünün sıvalı olduğu mevcut kalıntılardan anlaşılmaktadır. Mihrap, kıble duvarının ortasındaki mihrap giriş ekseninde yer almaktadır. Üç dilimli kemerli ve dikdörtgen planlıdır.
Kavsarası üç bölümden oluşmaktadır. Alttaki iki bölümün tavan kısmımda günümüze mevcut olmayan bir süslemeye ait altıgen şeklinde bir boşluk gözükmektedir. Üstteki üçüncü bölümün alt kısmı da yan yana dizilmiş oyma tekniğindeki küçük üçgenlerle hareketlendirilmiştir.
Her üç bölümde kırmızı renkte sıvalar vardır. Mihrabın en önemli kısmı ise günümüzde mevcut olmayan kalıplama tekniğinde yapılmış alçı süslemeleridir. Süsleme iki bordürden oluşmaktadır ve mihrabı üç yönden kuşatmaktadır.
En dıştaki bordürde kırık çizgilerin birbirine geçmesiyle oluşturulmuş geçme motifinden geometrik bir süsleme yer almaktadır. İkinci geniş bordürde ise kıvrık dal, palmet ve rumilerden meydana getirilmiş bitkisel süslemeler vardır. Günümüze ulaş herhangi bir minber bulunmamaktadır.
