Yozgat: Çerkez Bey Türbesi
Çerkez Bey Türbesi; Yozgat’ın Çayıralan İlçesi, Çayıralan Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
Türbe Bozok’ta 1542 yılında tımar sahibi, 1557–1558 yılında Kırşehir Sancak Beyi olan Çerkez Bey’e aittir. Kaynaklardan XVI. yüzyılın ikinci yarısında bugünkü Çayıralan’ın Çerkez Bey’in çiftliği olduğu öğrenilmektedir. Kümbetli Cami ismi ile tanınan caminin güneydoğusunda ve aynı avlu içerisinde bulunan türbe, kare kaide üzerine sekizgen planlı içten kubbeli, dıştan sivri külahlı bir yapıdır.
Bu türbenin önündeki eyvanı ile Şah Sultan Hatun Türbesi’ne benzerlik göstermektedir. Eyvanın doğu duvarında bulunan kitabeye göre türbe h.996 (1587–1588) yılında yapılmıştır. Kümbetin kuzeyinde eyvan şeklinde olan yuvarlağımsı, sivri kemerli ve beşik tonozlu, iki yan duvarında sivri kemerli nişler yer alan girişi vardır. İki yan tarafta birer taş merdivenli sanduka katının önündeki podyuma çıkılmaktadır. İki kademeli podyumla profilli ve kemerli girişi olan mezar odasına inilir.
Mezar odası kare planlı iken kümbetin gövdesi sekizgen formdadır. Yuvarlak yüksek bir kubbe ile örtülüdür. Tamamı düzgün kesme taştan yapılmış olup, mezar odası ve gövde üzerinde farklı renkte taşlarla albeni oluşturulmuştur. Türbenin ön kısmı eyvana tamamen açıktır. Lahdin bulunduğu oda dıştan sivri kemer silmeli üç dikdörtgen pencere ile aydınlatılmıştır. Buradan mezar odasına dört basamaklı bir merdivenle inilmektedir. Kare planlı esas mezar odasının üzeri aynalı tonoz örtülüdür ve üç mazgal pencere ile aydınlatılmıştır.
Mezar odası aşağıdan yukarıya doğru dışa taşkın iki silmeli, kümbed gövdesinin oturduğu podyum kademeli, profillidir. Taş lentolu ve dikdörtgen formlu pencereler profilli podyumla çerçevelenmiştir. Üzerlerinde sivri sağır kemerler yer alır. Mezar odası giriş kapısı profilli dikdörtgen panolar içinde yer almaktadır. Sandık odasının basık kemerli giriş kapısı sivri kemerli, iç içe ve profilli bir pano ortasında yer alır.
İçe girintili olan kapının üstünde duvar cephesine doğru kademeli olarak pandül, üçgen, sarkaç, rozet, bitkisel süsleme gibi taş oyma işçilikleri görülür. Mezar odasında her yönde birer küçük, gövde üzerinde ise üç yanda birer pencere bulunmaktadır. Gövde den kubbeye geçiş dışa taşkın profillidir. Söz konusu kümbet, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kayseri Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunca 2005 yılında tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Türbe benzerlerinden günümüze kadar gelen sayılı yapılardandır.
