Trabzon: Yenicuma Camii
Yenicuma Camii; Trabzon’un Ortahisar İlçesi, Yenicuma Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Kilise olarak inşa edilen yapı, St. Eugenios Kilisesi adıyla anılmaktayken camiye çevrildikten sonraki dönemde Cami-i Cedid olarak adlandırılmıştır. Yapı 1. Alexios tarafından 13. yüzyılın başlarında kilise olarak inşa edilmiştir. Cami-i Cedid, Trabzon kentinin Cami-i Atik’ten (Fatih Camii) sonraki ikinci, sur dışındaki ilk camisidir. Yapının 1486-1523 tarihleri arasında camiye çevrildiği yazılı kaynaklardan kesin olarak anlaşılmaktadır.
Yığma yapım sistemiyle inşa edilen yapıda kesme ve ince yonu taş malzeme kullanılmıştır. Yapı, harim, son cemaat yeri ve kadınlar mahfilinden oluşmaktadır. Yapı, üç nefli ve üç apsislidir. Camiye çevrildikten sonra bir mihrap ve minber eklenmiştir. Günümüzdeki girişi kuzey cephesinde olup, yazılı kaynaklara göre, kilisenin asıl girişi olan batı kapısının pencereye çevrildiği, binanın yanında günümüze ulaşamamış bir medrese olduğu, güney cephesinde büyük değişiklikler yapıldığı, küçük apsisin dar Bizans pencereleri yerine geniş pencereler yapılarak değiştirildiği, mihrap duvarında da bu tip değişikliklerin yapıldığı bilinmektedir.
Yapının giriş kapısı çift kanatlı, ahşap ve çerçevesi basık kemerlidir. Yapı cephelerinde basık ve yuvarlak kemerli farklı boyutta pencereler bulunmaktadır. Kuzey portalinin duvarla birleştiği batı kenarına minare eklenmiştir. Minare tek şerefelidir. Kuzey nefin tümü, Osmanlı Dönemi’nde eklenen ahşap galeri katıyla birlikte kadınlar mahfili, kuzey portali ise son cemaat mahalli olarak kullanılmaktadır.
Günümüzde müezzin mahfili, transeptin üzerindeki kubbeyi taşıyan ayaklardan kuzeybatıdakinin bitişiğinde yer almaktadır. Vaaz kürsüsü ise günümüzde mihrabın hemen doğusunda yer almaktadır. İç mekânda nefler ve apsisin tamamı cami için ibadet alanına dönüştürülmüştür. İç mekânda duvarlar günümüzde sıvalı ve beyaz boyalıdır. Duvarlarda az miktarda süsleme bulunmaktadır. Ortada bulunan kubbenin üzeri yoğun kalem işiyle süslenmiştir.
Kadınlar mahfiline harim girişinin batısında bulunan iki kollu merdiven ile ulaşılmaktadır. Mihrap mukarnaslı olup çevresi çeşitli motiflerle süslenmiştir. Üzeri farklı renklerde boyanan mihrap oldukça gösterişlidir. Minber ve vaaz kürsüsü ahşap malzemeden yapılmış olup sadedir. Yapının içten üst örtüsü ortada kubbe ve yanlarda tonozdur. Yapının dıştan üst örtüsü kubbe kenarlarında kırma çatıdır. Çatı malzemesi Alaturka kiremittir.
