Taliban, İki Televizyon Kanalını Kapattı: Gerekçe, ‘İslami Değerlerin İhlali’

2007 yılında yayına başlayan Noor TV, ülkenin eski dışişleri bakanı ve Cemiyet-i İslami partisinin lideri Salahuddin Rabbani tarafından destekleniyor. 2019 yılında faaliyete geçen Barya TV’nin sahibi eski başbakan ve Hizb-e-İslami partisinin savaş ağası lideri Gülbuddin Hikmetyar.

Taliban, 1990’ların sonlarında ilk kez iktidara geldiği dönemde ülkedeki televizyon, radyo ve gazetelerin çoğunu yasaklamıştı.

Euronews Türkçe’de yer alan habere göre; Afganistan’da yönetimi elinde bulunduran Taliban, “ulusal ve İslami değerleri dikkate almadıkları” iddiasıyla iki televizyon kanalının faaliyetlerini durdurdu.

Enformasyon Bakanlığı Medya İhlalleri Komisyonu yetkilisi Hafizullah Barakzai, bir mahkemenin Kabil merkezli iki kanalla ilgili dosyaları inceleyeceğini söyledi.

“Noor TV” ve “Barya TV”, mahkemenin karar vereceği süreye kadar yayın yapamayacak.

Barakzai, yaptığı açıklamada, “Defalarca yapılan uyarı ve tavsiyelere rağmen Noor ve Barya TV, gazetecilik ilkelerine uymadı, ulusal ve İslami değerleri dikkate almadı.” iddiasında bulundu. Ancak, hangi ihlallerin söz konusu olduğuna dair detay vermedi.

Taliban’ın 2021’de Afganistan’da yönetimi ele geçirmesinin ardından çok sayıda gazeteci işini kaybetti. Fon yetersizliği sebebiyle birçok medya kuruluşu faaliyetlerine son verdi veya çalışanları ülkeyi terk etmek zorunda kaldı.

Kadın gazeteciler ise çalışma yasakları ve seyahat kısıtlamaları nedeniyle ilave zorluklarla karşılaşıyor.

Faaliyetleri durdurulan yayın kuruluşlarından konuyla ilgili bir açıklama gelmedi. 2007’de yayına başlayan Noor TV, ülkenin eski dışişleri bakanı ve Cemiyeti İslami Partisi lideri Salahaddin Rabbani tarafından destekleniyor.

Barya TV ise 2019 yılında faaliyete geçti ve halen Kabil’de bulunan Hizb-i İslami Partisi lideri ve eski savaş ağası Gulbeddin Hekmatyar’a ait.

Afganistan Gazeteciler Merkezi, televizyon kanallarının yayınlarının durdurulmasını, Taliban’ın kontrolündeki hükümetin yasa dışı bir eylemi olarak değerlendirdi. Merkez, yayın durdurmanın ülkede medyanın daha da kısıtlanması anlamına geldiğini vurguladı.

Merkezin açıklamasında, 2023’e ait yıllık raporda, ülke genelinde en az 168 gazeteci hakları ihlali vakasının belgelendiği ifade edildi.

Bu vakalardan biri ölüm, 61’i ise tutuklama olarak kaydedildi. Rakamlar, 2022 yılında 260 olayın kaydedildiği bir önceki yıla göre bir düşüş gösteriyor.

Ancak grup, 2023 yılında sekiz medya kuruluşunun yasaklandığını, beşinin geçici olarak faaliyetten men edildiğini ve üçünün ise tamamen yasaklandığını belirtti.

Taliban, ülke yönetimini ele geçirdikten sonra “daha ılımlı” bir yönetim vaat etmiş olsa da, İslam hukuku veya Şeriat yorumunu günlük yaşamın birçok alanında zorla dayatıyor.

Örgüt, 1990’ların sonunda ilk kez iktidarı ele geçirdiğinde, ülkedeki televizyon, radyo ve gazetelerin büyük bir kısmını yasaklamıştı.

Taliban ve Afganistan

Taliban Afganistan’da yönetimi elinde bulunduran Diyubendi İslamcı hareket ve askeri organizasyondur. Kendilerine Afganistan İslam Emirliği demekte olup ülke içinde bir savaş (veya cihat) sürdürmüştür.

İslam şeriatını yayma amacıyla Molla Muhammed Ömer tarafından 1994 yılında kurulan Taliban’ın 2016’dan beri lideri Mevlevi Hibetullah Ahundzade’dir.

Taliban, 1996’dan 2001’e kadar, Afganistan’ın kabaca dörtte üçüne hükmetmiş ve kendilerine göre yorumladıkları şeriatı uygulamıştır. 1994 yılında Afgan İç Savaşı’nın önde gelen gruplarından biri olarak ortaya çıkmıştı ve büyük ölçüde Afganistan’ın doğu ve güneyindeki Peştun bölgelerindeki geleneksel İslami okullarda (medreselerde) eğitim görmüş ve Sovyet-Afgan Savaşı’nda savaşmış öğrencilerden (talebe) oluşmaktaydı.

Muhammed Ömer’in önderliğindeki hareket, Mücahid liderlerinden aldığı güçle Afganistan’ın çoğu bölgesine yayıldı. 1996’da totaliter Afganistan İslam Emirliği kuruldu ve Afganistan’ın başkenti Kandahar’a transfer edildi. 11 Eylül saldırılarının ardından Aralık 2001’de Amerikan liderliğindeki Afganistan işgaliyle devrilene kadar ülkenin çoğunu kontrol etti.

En etkin dönemlerinde, Taliban hükûmeti diplomatik olarak yalnızca Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri tarafından tanındı. Grup daha sonra Afganistan Savaşı’nda Amerikan destekli Hamid Karzai yönetimine ve NATO liderliğindeki Uluslararası Güvenlik Destek Gücü’ne karşı bir direniş hareketi olarak yeniden bir araya geldi.

Taliban, birçok Afgan’a uygulanan sert muameleyle sonuçlanan şeriat yorumu nedeniyle uluslararası alanda kınandı. 1996’dan 2001’e kadar olan iktidarları sırasında, Taliban ve müttefikleri Afgan sivillere karşı katliamlar gerçekleştirdi, açlıktan ölmek üzere olan 160.000 sivile Birleşmiş Milletler’in gıda tedarikini engelledi ve yakıp yıkma taktiği uyarınca geniş ve verimli toprakları yakarak on binlerce evi yok etti.

Taliban, Afganistan’ı kontrol ederken, insanları veya diğer canlıları tasvir eden resimler ve filmler ile def haricinde bir enstrümanın kullanıldığı müziği yasakladı, kadınların okula gitmesini engelledi, kadınların sağlık hizmetleri dışındaki işlerde çalışmasını yasakladı (erkek doktorların kadınları görmesi de yasaklandığı için) ve kadınların dışarıda bir erkek akraba ile dolaşmalarını ve burka giymelerini zorunlu kıldı.

Belirli kuralları çiğneyen kadınlar alenen kırbaçlandı veya idam edildi. Dini ve etnik azınlıklar, Taliban yönetimi altında ağır bir şekilde ayrımcılığa uğradı. Birleşmiş Milletler’e göre, 2010’da Afgan sivil ölümlerinin %76’sından, 2011 ve 2012’de ise %80’inden Taliban ve müttefikleri sorumluydu. Kültürel soykırıma da girişen Taliban, Bamyan’ın 1500 yıllık Buda heykelleri de dahil olmak üzere çok sayıda anıtı yok etmiştir.

Taliban’ın ideolojisi; Diyubendi köktendinciliği ve militan İslamcılığın, Peştunvali olarak bilinen Peştun sosyal ve kültürel normlarıyla birleştirilmesine dayanan “yeni” bir şeriat hukuku biçimi olarak tanımlanmıştır.

Uluslararası topluluklar ve Afgan hükûmeti; sıklıkla Pakistan’ın Servislerarası İstihbarat’ını ve ordusunu; kuruluşunda, iktidarda oldukları süre boyunca ve direniş süreci boyunca Taliban’a destek sağlamakla suçlamıştır. Pakistan ise 11 Eylül saldırılarından sonra gruba yönelik tüm desteğini kestiğini belirtmiştir. 2001 yılında, El Kaide lideri Usame bin Ladin komutasındaki 2.500 Arap’ın Taliban için savaştığı bildirilmiştir.

2020’nin Şubat ayında Trump yönetimi, 1 Mayıs 2021 itibarıyla tüm Amerikan güçlerinin Afganistan’dan çekileceğine dair Taliban ile anlaşma imzaladı. Karşılığında Taliban, El Kaide gibi terörist gruplarıyla bağlantısını kesecek, şiddeti azaltacak ve Amerika destekli Afgan hükûmetiyle müzakere edecekti. Her iki taraf da bu anlaşmanın şartlarını tam olarak yerine getirmese de, çekilme başladı.

15 Ağustos 2021’de Kabil’in düşmesiyle Taliban, Afganistan yönetimine tekrar sahip oldu.