Batman: Topluca Kilisesi

Topluca Kilisesi; Batman’ın Sason İlçesi, Gürgenli Köyü, Topluca Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Yöre halkı tarafından ‘Dera Mıtenk’ olarak adlandırılan kilisenin tarihi ile ilgili herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Kilise, doğu – batı yönünde 9.80 m, kuzey – güney yönünde 4.80 m ölçülerinde dikdörtgen bir alana oturtulmuştur.

Kilise tek nefli ve dikdörtgen planlıdır. Kilisenin narteksi güneyde olup dikdörtgen formludur. Kilisenin doğusunda apsis bölümü bulunmaktadır. Bu bölüm kilisenin naos alanından yüksek tutulmuştur. Bemanın doğusunda dışa çıkıntı yapmamış apsis yer almaktadır.

Apsisin kuzey ve güneyinde 2 adet niş bulunmaktadır. Apsisin üst kısmında yuvarlak kemerli pencere açıklığı bulunmaktadır. Naos’un kuzey duvarında yuvarlak kemerli bir niş bulunmaktadır. Naos’un batı ve güney duvarında 2 adet mazgal pencere açıklığı bulunmaktadır.

Ayrıca kilisenin doğu cephesinde kazıma tekniği ile yapılmış haç motifleri bulunmaktadır. Üst örtüsü içten tonozlu dıştan toprakla düz damlı olarak yapılan kilisenin içi ise ‘cas’ harcı ile sıvanmıştır.

Kilisenin yapımında kesme taş, moloz taş ve cas harcı kullanılmıştır. Kilise günümüzde iyi korunmuş olup ahır olarak kullanılmaktadır. Kilisede genel olarak kısmi tahribat söz konusudur.

,

Paylaşın

Batman: Mor Aho Manastırı

Mor Aho Manastırı; Batman’ın Gercüş İlçesi, Arıca (Kafro) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Mor Aho Manastırı, yüksek bir tepede bulunmaktadır. Kilise, kuzey-güney kareye yakın dikdörtgen bir alana oturtulmuştur. Naos, bema ve pastoforion hücrelerinden oluşan kilisenin narteksi batıda bulunup, dikdörtgen formludur. Yerden yüksek tutulmuş olan narteks 4 sıra bordürle çevrelenmiş ve alınlıkta haç motifine yer verilmiştir.

Kilisenin naos alanı dikdörtgen planlı ve düz damlıdır. Doğuda bulunan apsis bölümünün kuzeyinde ve güneyinde beşik tonozlu pastoforion hücreleri bulunmaktadır. Beşik tonozlu apsis bölümünün zemini naostan yüksek tutulmuştur.

Apsise taş lentolu dikdörtgen formlu giriş ile geçilmekte bu lentonun üzerinde kilit taşına yer verilmiştir. Bu giriş 5 sıra bordürle çevrelenmiştir. Apsis bölümü kareye yakın bir plandadır. Apsis bölümünün kuzey, güney ve doğu duvarlarında muhtemelen bölümü genişletmek için duvarlara bindirilmiş derin olarak yapılmış yuvarlak kemerli nişlere yer verilmiştir.

Apsis bölümü dışa çıkıntı yapmayıp, hemen üstünde aydınlatma açıklığına yer verilmiştir. Apsisin hemen batısında kare planlı altar yer almaktadır. Altarın ön yüzünde kabartma şeklinde bir haç motifi bulunmaktadır. Haç motifinin iki yanında sütunceler ve hemen üzerinde ise stilize şekilde yapılmış bitkisel motifler görülmektedir.

Kilisenin güneybatı köşesinde sonradan eklenen günümüze uygun bir malzeme ile inşaa edilen çan kulesine yer verilmiştir. Bu kule kubbeli olup, kule kasnaklara oturtulmuş ve kasnağı 4 adet sütun taşımaktadır. Kulede bitkisel motifli süslemeler mevcuttur.

Yapımında kesme taş, düzgün kesme taş ve cas harcı kullanılan kilisenin doğu cephesi üzerinde orijinal duvar örgüsünün izlenebildiği bölümler mevcuttur. Kilise yakın zamanda restore edildiğinden orijinalliğini yitirmiştir. Kilisenin kuzey ve üst bölümünde sonradan eklenen 2 katlı konaklama yeri bulunmaktadır.

 

Paylaşın

Batman: Mor Barsuma Manastırı

Mor Barsuma Manastırı; Batman’ın Gercüş İlçesi, Arıca (Kafro) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Arıca (Kafro) Köyünün kuzeyindeki kayalık alanda yer almaktadır. Arıca köyü, Batman merkezin kuş uçumu 50 km güneydoğusunda, Gercüş ilçe merkezinin de 9 km güneydoğusunda bulunmaktadır.

Ana kayaya oyularak inşa edilen manastırın yapım tarihi hakkında kesin bir bilgi yoktur. Köy merkezinin dışında, yer alan manastır; ana kayaya oyulmuş iki katlı, tek bir yapıdan oluşmaktadır.

Etrafına çevre duvarıyla sınır oluşturulan manastırın, çevresinde tarım arazileri dışında herhangi bir kültür varlığına rastlanmamıştır. Doğu – batı doğrultulu dikdörtgen planlı yapının tek girişi bulunmaktadır.

İki katlı olan yapının alt katında kilise olarak düzenlenen ibadet mekanı ve bir koridor, üst katında ise üç oda yer alır. Yapının kuzeydoğusunda yer alan ana girişin açıldığı kilise mekanı; doğu – batı doğrultuda düzgün olmayan dikdörtgen bir plana sahiptir.

Apsis nişinin önünde yer alan bema, iki basamaklı bir seki ile yükseltilmiştir. Kilise bölümünün güneyinde ikinci kata geçişin sağlandığı koridor yer alır. İkinci kat; birbiriyle bağlantılı üç mekandan oluşmaktadır.

Ortada yer alan giriş mekanında bir sarnıç, batı duvarında ise tavandan sarnıca ulaşan bir kanal sistemi mevcuttur. Mekanın güneydoğusunda, dikdörtgen planlı, mezar odası yer almaktadır. Zemin kodu daha düşük olan odaya geçiş iki basamaklı merdivenle sağlanmıştır.

Manastırın ön cephesinde oval ve dikdörtgen plaka içine kazıma tekniğiyle yapılmış hac motifleri mevcuttur. Ancak hac motifleri tahribata maruz kaldığından hatları belirgin değildir. Manastırın batısında ve kuzeyinde su ihtiyacını karşılamak için kullanılan iki adet sarnıç yer almaktadır.

Paylaşın

Batman: Nurlu Manastırı

Nurlu Manastırı; Batman’ın Gercüş İlçesi, Nurlu Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Nurlu köyü, Batman Merkezinin kuş uçuşu 53 km güneydoğusunda, Gercüş İlçe Merkezinin ise 13 km doğusunda yer almaktadır. Günümüzde bu manastıra ait sadece 2 adet kilise bulunmaktadır.

Manastırda büyük oranda tahribat söz konusudur. Manastırın üzerine geleneksel sivil mimariyi yansıtan taş evler inşa edilmiştir. Manastıra ait olan taşların çoğu, köydeki evlerin yapımında devşirme malzeme olarak kullanılmıştır.

2 nolu kilise, 1 nolu kilisenin hemen güneyinde bulunmaktadır. Narteksi batıda bulunup, dikdörtgen formludur. Apsise paralel 2 bölümden oluşan kilisenin batıdaki bölümü, dikdörtgen planlıdır.

Doğudaki bölüme, batı bölümünde bulunan 2 adet giriş açıklığı geçilmektedir. Güneydeki giriş günümüzde kapatılmıştır.

Doğudaki bölümün kuzeyinde ve güneyinde sonradan yapılan mekanlar bu bölümü daraltmıştır. Doğuda bulunan apsis bölümünün üst örtüsü yarım kubbeli, yarım yuvarlak şeklinde ve dışarı çıkıntı yapmamaktadır.

Apsisin üstünde yuvarlak kemerli kör nişe de yer verilmiştir. Apsis dışında üst örtüsü beşik tonozlu olan kilise, günümüzde ahır olarak kullanılmakta, yapımında kesme taş, moloz taş ve cas harcı kullanılmıştır.

1 nolu kilise, apsise paralel 2 neften oluşmaktadır. Batıdaki nef, 2 katlı bir konutun alt katı olarak kullanılmaktadır. Narteks ve doğudaki nefe geçiş sağlayan girişler kapatılmıştır. Doğudaki nef dikdörtgen planlıdır.

Bu nefin üst örtüsü tamamen yıkılmış olup kalan kalıntılarından yola çıkarak bu bölümün beşik tonozlu olduğu düşünülmektedir. Bu nefin doğu duvarında dikdörtgen bir girişle apsis bölümüne geçilmektedir; fakat bu giriş günümüzde kapatılmıştır.

Girişin kuzey ve güneyinde dikdörtgen formlu nişler bulunmaktadır. Apsis bölümü, , yarım yuvarlak şeklinde yapılmıştır. Apsis bölümü dışa doğru çıkıntı yapmamaktadır ve üzerinde mazgal pencere bulunur.

Günümüzde büyük oranda tahrip olan mazgal pencere genişletilerek giriş olarak kullanılmaktadır. Apsisi çevreleyen 8 adet konsol bulunmaktadır. Bu konsolların üzerinde kabartma şeklinde yapılmış bitkisel motifler yer almaktadır.

Bu konsolların hemen üzerinde apsisi çevreleyen bir kasnak bulunmaktadır. Apsisin kuzey ve güneyinde pastoforion hücrelerine yer verilmiş; fakat güneydeki pastaforion hücresi günümüzde kapatılmıştır.

Paylaşın

Batman: Mor Kuryakus Manastırı

Mor Kuryakus Manastırı; Batman’ın Beşiri İlçesi, Ayrancı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Mor Kuryakos manastırı, Kıra Dağı’nın Kuzey Mezopotamya ovasına bakan doğu yamacında Süryani Hristiyanları tarafından kutsal kabul edilen Turabdin bölgesinin en uç noktasında yer almaktadır.

Bölgede uzun yıllar boyunca Süryani Cemaati tarafından piskoposluk merkezi olarak kullanılan manastırın edinilen bilgiler ışığında M.S. 5 yy’da yapıldığı ve Mardin ilindeki Deyrulzafaran ve Midyat’taki Mor Gabriel (Deyr’ul Umur) Manastırı ile aynı dönemde inşa edildiği tahmin edilmektedir.

Dini merkez olarak kullanılan manastır Batman bölgesinin bilinen ilk manastırı olarak kabul edilmektedir ve gerek mimari açıdan gerekse kullanılan malzeme ve teknik açısından sonraki manastırların inşasına örnek teşkil etmiştir.

Yaklaşık olarak 2500 metrekarelik bir alan üzerine kurulmuş olup, dehlizlerle yeraltına uzanan zemin katıyla birlikte 3 katlı bir yapıdır.

Dıştan dikdörtgen planlı, içten de iki kare planlı kapalı bir avlunun etrafında kemerli payandaların gerisinde birbirine bitişik çok sayıda odalar yer almaktadır. Manastırın giriş kapısında, revaklarda ve kilise kapısının girişinde olmak üzere Süryanice yazılmış 5 kitabesi bulunmaktadır.

Paylaşın

Batman: Yalınkavak Manastırı

Yalınkavak Manastırı; Batman’ın Beşiri İlçesi, Yalınkavak Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Yalınkavak Köyünün 1.40 km güneybatısındaki dağın zirvesine konumlanmıştır. Geniş bir alana yayılan manastır günümüze neredeyse temel seviyesine kadar yıkık bir şekilde ulaşabilmiştir.

Kalan izlerden yapının dört bölümü tespit edilebilmiştir. Ancak moloz yığınları altında kalan yapının plan ve mimari özellikleri anlaşılamamaktadır.

Alanda bulunan yıkıntılardan manastırın yapımında bazalt taş ve cas harcı kullanıldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca yapının çevresinde çok az sayıda seramik parçaları tespit edilmiştir.

Paylaşın

Batman: Saint Pierre (Komk) Manastırı

Saint Pierre (Komk) Manastırı; Batman’ın Sason İlçesi, Meşeli Köyü, Turnalı Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Saint Pierre (Komk) Manastırı, yöreye hâkim yüksek bir tepe üzerine konumlandırılmıştır. Havari Petrus Ermeni Manastırı veya Komk Manastırı olarak da bilinen Saint Pierre Manastırı, yörede yaşayan halk tarafından, Matnevank (Matin Arak, ealvank, Ckut’vank),Karmik, Komk, Gomik (Gomk) gibi farklı isimlerle adlandırılmaktadır.

Kitabesi bulunmayan manastırın yapım tarihi bilinmemektedir. Ancak, yapıda kullanan malzeme ve mimari özelliklerinden M.S. 5-6. yüzyıllarda inşa edildiği tahmin edilmektedir.

Günümüze büyük bir bölümü yıkılmış vaziyette ulaşan manastır kuzey-güney doğrultuda 40.80m x 33.00m ölçülerinde kareye yakın dikdörtgen bir alan üzerinde inşa edilmiştir.

Yüksek duvarlarla çevrilmiş manastır; kilise, narteks, martyrion (mezar odası) ve atriumun üç cephesine yerleştirilen yapılardan oluşmaktadır. Narteks ve martyrionun olduğu kısım kubbeyle; kilise ise tonozla örtülmüştür. Doğu bölümünde yer alan apsis, naostan yüksek tutulmuştur.

Apsisin kuzeyinde pastoforion hücresi, apsinin ön kısmındaki zeminde ise kripta (mahzen mezar) bulunmaktadır. Kilisenin dikdörtgen planlı narteks bölümü taş lentolu dikdörtgen formlu bir girişe sahiptir. Üst örtüsü kubbeli olup yanları beşik tonozludur.

Kubbeyi birbirine kemerlerle bağlanmış dört sütün taşımaktadır. Kilisenin güneyindeki atriumu üç yönden çevreleyen mekânlar yer almaktadır. Yapımında kesme taş, moloz taş ve cas harcı kullanılan manastırda büyük oranda doğal ve beşeri tahribat söz konusudur.

Paylaşın

Batman: Erdemli, Şeyhan Camii

Şeyhan Camii; Batman’ın Sason İlçesi, Erdemli (Şeyhan) Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Sason İlçesi, Batman İl Merkezinin 67 km kuzeydoğusunda bulunmaktadır. Cami dikdörtgen planlı olup, üst örtüsü içten tonozlu olarak yapılmıştır.

Caminin tonozunu oluşturan mimari öğe unsuru olan taşlar dikey olarak birbirine yaslanarak yapılmıştır. Yapım malzemesi olarak kırma taş ve çamur harç kullanılmıştır.

Camiye giriş olasılıkla batı duvarında bulunan ve günümüzde kapatılmış olan açıklıktan yapılmaktadır. Caminin doğu duvarında 2 adet dolap nişi, kuzey duvarında ise biri sivri kemerli olmak üzere 2 adet dolap nişi ve güney duvarında mihrap nişi bulunmaktadır.

Caminin harim mekanının içi dolgu toprak ile dolduğundan nişler kısmen görülmektedir. Bu cami yöre halkı tarafından Şeyh Mahmut Camisi olarak bilinmektedir. Cami günümüzde yıkık ve metruk durumdadır. Alanda yapılan çalışmalarda geç dönem seramik parçaları gözlenmiştir.

Paylaşın

Batman: Seyit Hasan Zaviyesi Camii

Seyit Hasan Zaviyesi Camii; Batman’ın Merkez İlçesi, Yakıtlı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

122 m2’lik alan içerisinde yer alan Seyit Hasan zaviyesinin kuzeydoğusunda yer almaktadır. Kitabesi bulunmadığından ne zaman ve kimin tarafında yaptırıldığı bilinmemektedir.

Dikdörtgen planlı avlunun güneyinde, ‘L’ plan şemasında düzenlenen cami, iki mekandan oluşmaktadır. Kuzey bölümünde ibadet mekanı olarak düzenlenen harim, batı bölümünde ise dini eğitim, zikir ve ibadetlerin yapıldığı mekan yer almaktadır. Minaresi ve minberi olmayan cami ahşap kirişlerle desteklenmiş düz dam örtülüdür.

Harim mekanı, doğu – batı doğrultuda, enine dikdörtgen planlıdır. Harimin kıble duvarı ortasında dışa çıkıntılı mihrap nişi, mihrabın doğu ve batısında dikdörtgen formlu birer pencere açıklığı bulunmaktadır.

Harim mekanının batı duvarında ise iki pencere açıklığı bulunmaktadır. Harim mekanının kuzey cephesinde avluya açılan giriş kapısı ve iki adet pencere açıklığı yer almaktadır. Harim mekanının batısında yer alan mekan, kuzey – güney doğrultuda dikdörtgen planlıdır. Mekanın güney cephesinde mihrap nişi, batı cephesinde ise iki pencere açıklığı yer almaktadır. Avluya açılan mekan günümüzde depo olarak kullanılmaktadır.

Kuzey ve batı bölümlerinde ibadet mekanlarının yer aldığı avlunun güneydoğu köşesinde tuvaletler, batı bölümü dış cephe duvarında abdest alma ihtiyacını karşılamak için çeşme ve oturaklar yer almaktadır. Yapım malzemesi olarak moloz taş kullanılan yapının, sonraki dönemlerde farklı malzemeler kullanılarak onarımlar geçirdiği anlaşılmaktadır.

Paylaşın

Batman: Göktaş Camii

Göktaş Camii; Batman’ın Beşiri İlçesi, Doğanpazarı Köyü, Göktaş Mezrası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Doğanpazarı Köyü, Batman İl Merkezinin 70 km, Beşeri İlçe Merkezinin de 55 km güneydoğusunda yer almaktadır.

Cami doğu-batı doğrultuda 13.50 m x 10.50 m ölçülerinde kareye yakın dikdörtgen bir alana oturtulmuştur. Cami harim mekanı ve son cemaat revakından oluşmaktadır.

Son cemaat revakı, iki gözlü, yuvarlak kemerli dikdörtgen planlıdır. Son cemaat revakının güney duvarında yer alan kapı açıklığı ile harime geçiş sağlamaktadır. Harim mekanı doğu-batı doğrultulu dikdörtgen planlıdır.

Harim mekanının güney duvarında mihrap nişi, kuzey duvarında ise ocak nişi yer almaktadır. Cami içten beşik tonozlu, dıştan ise toprak düz dam ile örtülüdür.

Yapım malzemesi olarak blok taş, roba taş, kırma taş ve cas harcı kullanılmıştır. Caminin içi cas harcı ile sıvanmış olup, sıvaları büyük oranda dökülmüştür. Genel olarak doğal ve beşeri tahribat söz konusudur.

Paylaşın