Şanlıurfa: Harran Kapısı (Bab el-Harran)
Harran Kapısı (Bab el-Harran); Şanlıurfa’nın Merkez İlçesi, Gümüşkuşak Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
“Bab el-Harran” olarak da bilinen kapının güneye bakan yüzünde, sağda, 5. yüzyılın başlarına ait Grekçe yazıt parçaları görünen duvar kalıntıları mevcuttur. Beş satırdan oluşan yazıtın az bir kısmı okunabilmiş olup tercümesi şöyledir: “…….. Roma tarafından …….. kuvvet …… imparatorlar ve krallar …….. yılında ……”
Kapının kuzeye bakan cephesinde ise, oldukça uzun bir Arapça kitabe dikkati çeker. Kitabede tarih verilmemiştir. Kitabenin tercümesi şudur: “Efendimiz, sultan, melik, muzaffer, âlim, adaletli, desteklenmiş ve muzaffer olan, din ve dünyanın yıldızı, fetihlerin babası, Şah Gazi b. Sultan Melik, adaletli, Allah’ın rahmetine muhtaç olan Ebu Bekir b. Eyyûb’un vilâyette yaptırdığı imaretlerden. Devlet-i muzaffer olan, adaletli eş-Şibli’dir.”
Kitabeye göre; bu bölüm yani Harran Kapısı’nın kuzey cephesi, Eyyûbi sultanlarından el- Melik’ül Muzaffer Şah (abeddin) Gazi Ebûbekr b. Eyyüb tarafından yaptırılmış olmalıdır. Şahgazi, el-Melik’ül Adil tarafından 1218 yılında Urfa ve Suruç valiliğine getirilmiş ve bu görevde 1222 yılına kadar kalmıştır. 1220-1244 yılları arasında ise, Meyyâfârıkîn (Silvan) Eyyûbi sultanlığını yapmıştır.
Arapça kitabede “Sultan” ve “Melik” lakaplarının geçmesine dayanarak, yukarıda bahsedilen kapı inşasının Şah(âbeddin) Gazinin, Meyyâfârıkîn (Silvan) sultanlığı döneminde yapılmış olduğu tahmin edilebilir. Kitabenin alt bölümlerinde, girişin sağ ve sol üst kısımlarında, boyunlarından zincirli birer aslanı tutan bir kişiyi gösteren kabartma rölyef bulunur. 1927 Urfa Salnâmesi’nin verdiği bilgiye göre, bu rölyeflerin altlarında “Mülk, tek ve kahredici olan Allah’ındır.” anlamına gelen Arapça birer yazı da mevcuttur.
Bey Kapısı (Kısas Kapıs/Bab el- Emir)
Şehir surlarının doğu yönünde yer alan düzgün kesme taşlardan inşa edilmiş yapıdan, Kısas’a açıldığı için “Kısas Kapısı” veya “Bab el- Emir” olarak kaynaklarda bahsedilmiştir. Beykapısı günümüzde yıkılmış olup Mahmut oğlu Kulesi diye bilinen burçları ayaktadır.
