Merkez Bankası’nın Haftalık Net Rezerv Artışları Yükselişe Geçti

Liranın değerini korumak için rezervleri kullanma uygulamasından vazgeçen Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın (TCMB) haftalık net rezerv artışları yükselişe geçti. Merkez Bankası’nın net rezervleri geçen ay tüm zamanların en düşük seviyesi eksi 5,70 milyar dolara inmişti.

Merkez Bankası’nın net foreks rezervlerinin geçen hafta 8,5 milyar dolar artarak 9 milyar dolara yükseldiği hesaplandı. Net foreks rezervleri haftalık en büyük artışını gerçekleştirerek yeni bir rekora ulaştı. Bundan önceki haftalık net rezervlerdeki en büyük artış 8,2 milyar dolar ile 2002 yılı Şubat ayında gerçeklemişti.

Lira bugün dolar karşısında çoğunlukla aynı düzeyde seyrederken Merkez Bankası’nın haftalık net rezerv artışları yükselişe geçti. Reuters haber ajansına konuşan bankacılar, bu artışın Merkez Bankası’nın liranın değerini korumak için döviz satma politikasından vazgeçmesiyle gerçekleştiğini düşünüyor.

Dün yeni bir rekor seviyeye gerileyen lira, bugün çoğunlukla yatay seyretti.

Reuters’a konuşan bankacılar ayrıca, geçen hafta Merkez Bankası’nın rezervlerinde büyük bir artış olduğunu söylediler. Merkez Bankası, liranın değerini koruyabilmek için rezervlerini kullanma uygulamasından vazgeçmişti.

Dolar bugün likiditenin az olduğu erken saatlerde 26,10 lira değerinde işlem gördü. İlerleyen saatlerde 25,55 liradan işlem gören dolar, günü 26,03 lira ile kapattı. Dün dolar 26,05 lira ile günü kapatmıştı.

2023 yılında lira bugüne kadar yüzde 28 değer kaybetti. Liradaki değer kaybı, büyük ölçüde Recep Tayyip Erdoğan’ın bir dönem daha cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından gerçekleşti. Erdoğan seçilmesinin ardından, yüksek enflasyon karşısında faiz oranlarını düşürme gibi aykırı ekonomi politikalarından geri adım attı.

Merkez Bankası, ekonomi politikalarındaki değişimlerin parçası olarak, piyasadaki döviz talebini karşılamak ve liranın değerini korumak için rezervlerini kullanma uygulamasından vazgeçti.

Uzun süredir devam eden düşüşle geçen ay Merkez Bankası’nın net rezervleri tüm zamanların en düşük seviyesi eksi 5,70 milyar dolara inmişti.

Reuters haber ajansına konuşan dört bankacı, Merkez Bankası’nın net foreks rezervlerinin geçen hafta 8,5 milyar dolar artarak 9 milyar dolara yükseldiğini hesapladı. Net foreks rezervleri haftalık en büyük artışını gerçekleştirerek yeni bir rekora ulaştı.

Bundan önceki haftalık en büyük artış 8,2 milyar dolar ile 2002 yılı Şubat ayında gerçeklemişti. 23 Haziran’da bankanın toplam rezervlerinin 4,5 milyar dolar artarak 107,5 milyar dolara ulaşması bekleniyordu.

Merkez Bankası geçen hafta politika faizini 650 baz puan yükselterek, ekonomide ortodoks politikalara dönüşün sinyalini verdi.

Faiz artışı beklenenden düşüktü. Bazı analistler, Wall Street deneyimli yeni Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın Erdoğan yönetiminde sınırlı manevra alanına sahip olabileceğinden kuşkulanıyor.

Merkez Bankası ayrıca son yıllarda liralaşmayı hedefleyen bazı tedbir uygulamalarını sonlandırdı.

Erdoğan, uzun bir süredir faiz artırımının enflasyona neden olacağı görüşünü savunuyor. Merkez Bankası’nın faiz indirimleriyle 2021’deki kur krizinin ardından enflasyon yükselişe geçti.

Geçen Ekim’de yıllık enflasyon yüzde 85,51 ile 24 yılın zirvesine ulaşmıştı. Sonrasında düşüşe geçen yıllık enflasyon, henüz tek haneli rakamlara inebilmiş değil.

Reuters haber ajansının bir anketinde, Haziran ayı için aylık enflasyon yüzde 4,84 görülürken, yıllık enflasyon yüzde 39,47 olarak bekleniyor.

Brüt ve net döviz rezervi nedir?

Ekonomist Mahfi Eğilmez, brüt ve net döviz rezervi arasındaki farkı şu şekilde açıklıyor: Merkez Bankası, döviz rezervlerinin tamamının sahibi değil.

TCMB’nin rezervlerinin bir bölümü bankaların Merkez Bankası’nda tutmak zorunda olduğu zorunlu karşılıklardan oluşuyor. Bunları bir çeşit emanet döviz olarak görmek mümkün.

TCMB’nin son yıllarda rezerv opsiyon mekanizması aracılığıyla, TL mevduatlar karşılığında alması gereken zorunlu karşılıkları dövizle yatırma esnekliği tanımasıyla bu döviz rezervlerindeki emanet tutarda artış oldu.

Döviz rezervlerinin bir bölümünün emanet olması nedeniyle Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin toplamı brüt döviz rezervlerini gösteriyor. Merkez Bankası’nda emanet olarak duran miktarlar düşüldüğünde net döviz rezervine ulaşılıyor.

Net döviz rezervi nasıl hesaplanıyor?

Net döviz rezervi, TCMB verilerinde aktif kısımda yer alan dış varlıklardan, pasif kısımda bulunan toplam döviz yükümlülüklerini çıkardıktan sonra elde edilen rakamın o günün kuruna bölünmesiyle hesaplanıyor.

Formül şu şekilde: Net Rezerv = (Dış Varlıklar – toplam döviz yükümlülükleri) / Dolar-TL kuru

Swap hariç net rezerv ne demek?

Ekonomist Eğilmez’e göre net rezerv miktarı, swap işlemleriyle elde edilmiş (emanet) dövizleri de kapsadığı için bu rakam tam olarak net rezervi ifade etmiyor.

Bu yüzden net döviz rezervini emanet dövizleri çıkararak görebilmek için bu miktardan swap karşılığı elde edilmiş döviz tutarını düşmek gerekiyor. Swap hariç net rezerv ise şu şekilde hesaplanabiliyor:

Swap hariç net rezerv = Net rezerv – Swap işlemleri toplamı

Uluslararası rezerv nedir?

TCMB’nin (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) tanımına göre uluslararası rezervler; ülkelerin para otoriteleri tarafından kontrol edilen, kullanıma hazır, birbirlerine çevrilebilme özelliği bulunan ve uluslararası ödeme aracı olarak kabul edilen varlıklar.

Uluslararası rezerv olarak sayılan varlıklar şunlar:

• Konvertibl (birbirlerine dönüştürülebilir) döviz varlıkları (euro, ABD doları, İngiliz sterlini vb.)
• Uluslararası standartta altın
• Özel Çekme Hakları
• Uluslararası Para Fonu (IMF) Rezerv Pozisyonu

TCMB, rezervleri nasıl saklıyor?

Merkez Bankası, rezervlerin yönetiminde ülke menfaatine öncelik verdiğini aktarıyor. Bu amaçla, uluslararası rezervleri, anaparanın korunması ve gerekli likiditenin sağlanması için düşük riske sahip yatırım araçlarında değerlendiriyor.

Merkez Bankası, rezerv yönetimi sırasında karşılaşılabilecek risklerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve kabul edilebilir sınırlar içinde tutulabilmesi için risk yönetim stratejisi uyguluyor. Ayrıca elindeki rezervlerin seviyesini, düzenli aralıklarla internet sitesinde yayımlıyor.