Erzurum: Esatpaşa Camii
Esatpaşa Camii; Erzurum’un Yakutiye İlçesi, Rabia Ana Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Yaya olarak ve şehrin farklı noktalarından toplu taşıma araçları ve özel araçlarla ulaşım sağlanmaktadır.
Caminin giriş kapısının üzerinde yer alan mermer kitabeye göre 1830-1836 M. Tarihleri arasında 7 yıl Erzurum valiliği yapmış olan Esat Muhlis Paşa tarafından, Sultan II. Mahmud adına yaptırılmıştır. Yapı Erzurum Valiliği yapan Zarif Mustafa Paşa zamanında harap olmuştur. Bunun üzerine yapı 1269 H.-1852 M. tarihinde Sultan Abdülmecit tarafından tamir ettirilmiştir.
Talik hatla yazılan cami kitabesi beş satırda yazılmış ve ikişer bölme içine alınmıştır. Kitabenin üst sırasının ortasında kartuş içine alınmış Sultan Abdülmecit tuğrası bulunmaktadır. Cami muntazam ve kaliteli kesme taş işçiliğine sahiptir. Cami, merkezinde ahşap destekli, düz tavanlı ve dikdörtgen planlıdır. Girişin üst tarafında mahfil bulunmaktadır. Üst örtü dört destek ile taşınmaktadır.
Caminin kuzey ve güney cephesinde ikişer, doğu ve batı cephesinde ise üçer pencere yer almaktadır. Günümüzde kapatılan son cemaat yeri altı adet ahşap sütuna oturmuş ve eğimli çatı ile örtülmüştür. Caminin mihrabı sade ele alınmış ve dış bükey silmelerle sınırlandırılmış.
Minber sade verilmiş ve son dönemlerde yapılmıştır. Caminin girişi yuvarlak kemerli verilmiş ve silmelerle sınırlandırılmıştır. Sade ele alınmış. Asıl kapı açıklığı üzerinde kitabesi yer almaktadır. Caminin içinde belirli yerlerde hat sanatının örneklerinden levhalar yer almaktadır.
Minare caminin kuzey batısında yer almakta olup kare kaideli, silindirik gövdelidir. beden duvarları üzerine oturan minarenin pabuç kısmı küp şeklindedir. Bu özelliği ile Erzurum’da tektir. Cami Minaresi Erzurum’un en yüksek görünümüne sahiptir. Cami geniş bir avlu içerisinde yer almakta olup caminin kuzeydoğusunda tuvaletler ve abdest alma yerleri bulunmaktadır.
Son cemaat yerinin doğusu sonradan mezar konularak türbeye dönüştürülmüştür. Mezarlardan biri 1283 H.-1866 M. yılında ölen Nakşibendi Mürşidi Osman Efendi’ye aittir. Caminin güneyinde hazire bulunmaktadır. 40 kadar mezarın olduğu hazireye Erzurum’da görev yapmış alimler ve paşalar defnedilmiştir. Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 13.11.1976 tarih ve A.188 sayılı tescil kararı ile koruma altına alınmıştır.
