Bozyar Kalesi̇ ve Zernak Tepe (Kuşluca) Kalesi
Bozyar Kalesi̇, Erzurum’un Karaçoban İlçesi, Bozyar Köyü, Tungal Mezrası, Kaletepe Mevkiinde yer alırken, Zernak Tepe (Kuşluca) Kalesi, Karaçoban’ın Kuşluca Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır.
Bozyar Kalesi̇:
Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 22.12.2006 gün ve 470 sayılı kararı ile tescil edilmiş, 1. Derece Arkeolojik Sit olarak sınırları tespit edilmiştir. Ovaya hakim konumda ve tepenin zirve noktasında inşa edilmiştir. Sur duvarları tamamen tahrip olmuş ancak temel izleri yer yer mevcuttur. Bazalt taşlardan yapılan kalenin kesin yapım tarihi bilinmemektedir.
Zernak Tepe (Kuşluca) Kalesi;
Malazgirt Ovasının en yüksek noktasında yer alan kale, Karaçoban İlçesinin en önemli tarihi yapısıdır. Yapımı ve tarihi konusunda net bir bilgiye ulaşılamamış olan kale ilk olarak demir çağında yapılmış, Bizanslılar döneminde tekrar inşa edilerek, Malazgirt savaşında kullanılmıştır. Kale en son 1134 yıllında Muş beylerinden Alaaddin Paşa tarafından tekrar inşa edilerek kullanılmıştır. Kale, yaşanan savaşlardan ve işgallerden dolayı günümüze oldukça tahrip bir şekilde ulaşmıştır.
Girişi güneybatı yönde yer alan kale, Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun 18.08.2017 gün ve 2774 sayılı kararı ile 1. Derece Arkeolojik Sit olarak tescil edilmiştir. Kale içinde Demir Çağ’ına kadar uzanan mimari kalıntılar bulunmaktadır. Kale surlarının büyük bölümü tahrip olmuş sadece temel kalıntıları mevcuttur. Kalenin güney taraftaki sur duvarları yer yer koruna gelmiştir. Güney taraftaki sur duvarları iç sur ve dış sur olmak üzere ikili sur şeklinde dizayn edilmiştir. Sur duvarları düzgün olmayan moloz taşlardan yapılmış ve horasan harcı kullanılmıştır.
