Batman: Oymataş Kaya Camii

Oymataş Kaya Camii; Batman’ın Merkez İlçesi sınırları içerisinde yer alan Oymataş Köyü’ndedir. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Kaya Camii, Oymataş Köyünün yaklaşık 315 metre kuzeydoğusundadır. Oymataş Köyü ise Batman merkezden kuş uçuşu 14 km güneybatıda yer almaktadır.

Doğu-batı doğrultulu uzanan kaya cami bir ön giriş odası ve harim mekanından oluşmaktadır. Kare plan özelliği gösteren ön giriş odasına geçiş, güneye bakan girişle sağlanmaktadır. Ön giriş odasının doğusunda dikdörtgen plan özelliği gösteren harim yer almaktadır.

Harimin batı duvarında iki adet niş, güney duvarında iki adet havalandırma bacası, bir adet niş, minber ve mihrabı bulunmaktadır. Tahribata maruz kalan kaya cami günümüzde depo olarak kullanılmaktadır.

Paylaşın

Batman: Melle Cemal Camii

Melle Cemal Camii; Batman’ın Hasankeyf İlçesi, İç Kale’de Yukarı Mahalle olarak bilinen mevkide yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Halk arasında Molla Cemal Camisi olarak adlandırılan yapının hangi tarihte yapıldığı bilinmemektedir. Duvar kalıntıları günümüze yıkık vaziyette ulaşan cami kubbeyle örtülü, kare plan şemasına sahiptir.

Kubbeye geçişler tromplarla sağlanmıştır. Moloz taş malzeme kullanılan yapının giriş kapısı dilimli kemerle çevrilmiştir.

Yapıda kullanılan cas harcı moloz taş malzemeyi birleştirmenin yanı sıra kaplama olarak da kullanılmıştır. Kubbenin büyük bir kısmı ve son cemaat yeri olarak düşünülen bölüm yıkılmış vaziyettedir.

Caminin doğusunda tuvalet birimleri yer almaktadır. Kuzeyinde ise ne amaçla kullanıldığı tam olarak bilinmeyen ancak cami ile bağlantılı olduğu düşünülen bir yapı grubu yer almaktadır.

Paylaşın

Batman: Koç Camii

Koç Camii; Batman’ın Hasankeyf İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Aşağı Şehir ortalarında, Merkezi Kazı Alanı olarak adlandırılan alanda yer almaktadır. 1985 yılında Prof.Dr. Oluş Arık tarafından kazı çalışmalarına başlanan alanda mekân bütünlüğünün anlaşılması amacıyla 2010 yılı kazı döneminde Prof. Dr. Abdüsselam Uluçam başkanlığında çalışmalara devam edilmiştir.

Kitabesi bulunmadığından ne zaman ve kimler tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Ancak mimari ve bezeme özellikleri ile XII. yüzyıl Büyük Selçuklu Dönemi’ne işaret etmektedir.

Anıtsal avlulu caminin ibadet yeri, doğu-batı doğrultusunda şekillenen dikdörtgen planlı harimden oluşmaktadır. Cami harim mekânının ana ekseni ortasında yer alan büyük eyvan, kuzeydeki avluya açılmaktadır. Çeşitli dönemlerde onarımlar geçiren eyvan duvarlarında taş malzeme kullanılmıştır.

Eyvanın iki yanına yerleştirilen ikişer odanın, yapı ile aynı dönemde tasarlandığı düşünülmektedir. Caminin doğusunda ve kuzeyinde her biri kendi içinde odaklanmış avlulu mimari birimler yer almaktadır. Bunların caminin çağdaşı veya sonradan eklenmiş medrese, imaret, zaviye ve han olarak tasarlanmış yapılar olduğu düşünülmektedir.

Paylaşın

Batman: İbrahim Bey Camii

İbrahim Bey Camii; Batman’ın Kozluk İlçesi, Kale Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Caminin giriş kapısı üzerindeki kitabede; 1705 yılında Garzan aşiretinden Murtaza Bey oğlu İbrahim Bey tarafından yaptırıldığı belirtilmektedir.

Cami, mihrap önü mekanını örten büyük kubbe ve iki yan mekanı örten daha küçük kubbeleri ile zaviyeli camiler plan şemasına sahiptir. Küçük bir avlunun güney bölümünde yer alan caminin kuzey bölümünde beş kemer gözlü bir son cemaat yeri, kuzeybatı köşesinde ise minaresi yer almaktadır.

Harim, ortada bir ana mekan ile iki yanda eş büyüklükteki yan mekanlardan oluşmaktadır. Yan mekanlar, orta mekândan birer sivri kemerle ayrılarak kubbeyle örtülmüştür. Kubbeye geçişler pandantiflerle sağlanmıştır.

Pandantifler kesme taşlarla, kubbeler ise tuğla ile inşa edilmiştir. Ana kubbe pandantiflerinin üst kesimine birer ışık deliği açılmıştır. Harim duvarlarında sekiz adet niş bulunmaktadır. Güney duvarının ortasında yarım daire profilli mihrap yer almaktadır.

Beş kenar bir kaide üzerine inşa edilmiş minarenin girişi son cemaat yerine açılmaktadır. Beş bölmeli son cemaat yerinin orta bölmesi, kuzey – güney yönlü sivri kemerli bir tonozla, iki yandaki ikişer bölme de pandantifler üzerine oturan küçük birer kubbeyle örtülüdür. İç ve dış cephe duvarları kesme taşla kaplı yapı günümüze sağlam bir şekilde ulaşmıştır.

Paylaşın

Batman: Hasankeyf, Ulu Camii

Ulu Camii; Batman’ın Hasankeyf İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

İç Kale’de yer alan caminin kim tarafından, ne zaman yaptırıldığı bilinmemektedir. Artuklu Devri camileri ile benzer özellikleri göz önünde tutularak, Artuklu eseri olduğu düşünülmektedir. Kalenin en yüksek noktasında bulunan caminin, Roma Dönemi tapınağı üzerine kurulduğu sanılmaktadır.

Moğol istilası sırasında zarar gören yapı, Eyyûbi ve Osmanlı dönemlerinde birkaç kez elden geçmiştir. Minare üzerinde 1325 tarihi, eyvan ve minberde ise 1396 tarihlerini veren kitabeler mevcuttur.

Caminin, geniş bir avlunun güneyinde yer alan harime, kademeli kemerlerle desteklenmiş derin bir eyvandan geçilerek girilmektedir. Enine dikdörtgen planda gelişen yapı, tek sahınlıdır.

Eyyûbi ve Osmanlı dönemlerindeki onarımlarda bazı bölüm ve mimari elemanlar eklenen yapının sıva ve süslemeleri de yenilenmiştir. Minare, harime girişi sağlayan eyvanın batısında yer alır.

Caminin beden duvarını aşan yükseklikteki kaidesi kare planlıdır. Gövde yukarıya doğru daralan kesik bir koni görünümünde olup kısa bir bölümünden sonrası yıkıktır. Moloz taş malzeme ile inşa edilmiştir.

Paylaşın

Batman: Kırkat Camii

Kırkat Camii; Batman’ın Gercüş İlçesi sınırları içerinde bulunan Kırkat Köyü merkezinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Batman İl Merkezi’nin 70 km güneyinde, Gercüş İlçe Merkezi’nin ise 11 km batısındadır.

İki katlı olan caminin ikinci katı daha sonraki dönemlerde yapılmıştır ve herhangi bir yerel işçilik göstermemektedir. Birinci katın dış duvarında ve mihrabın üzerinde bulunan inşa kitabesine göre caminin 1948 yılında inşa edildiği bilinmektedir.

Cami sonradan yapılan onarımlarla orijinalliğini kaybetmiştir. Cami, ön giriş ve harim mekânından oluşmaktadır. Ön girişe kuzeye bakan ve kemerli girişten geçilmektedir. Kare plan özelliği gösteren ön girişin üst örtüsü beşik tonozludur.

Ön girişin doğu ve batısında mekânlar bulunmaktadır. Ön girişin güneyinde bulunan yuvarlak kemerli girişten harime geçilmektedir. Harim payelerle iki sahana ayrılmıştır. Sahanlar mihraba paraleldir ve doğu- batı doğrultuludur.

Harimin üst örtüsü çapraz tonozludur ve güney duvarında bulunan mihrapta damla motifi içinde ayet ve inşa kitabesi yazmaktadır. Ayrıca mihrap içinde sütunçeler de bulunmaktadır

Paylaşın

Batman: Gökdere Camii

Gökdere Camii; Batman’ın Gercüş İlçesi, Geçit Köyü’nün Gökdere (Dozvane) Mezrası’nda yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Geçit Köyü, Batman İl Merkezi’nin 78 km. güneydoğusunda, Gercüş İlçe Merkezi’nin ise 18 km. kuzeybatısındadır.

Bölgenin genel mimarisini yansıtan bir işçilikle inşa edilen cami düzgün olmayan dikdörtgen planlı bir zemine oturtulmuştur. Caminin girişi kuzeye bakmaktadır ve taş lentolu, dikdörtgen formludur.

Girişten dikdörtgen plan özelliği gösteren harime geçilmektedir. Harimin güney duvarında, yuvarlak kemerli mihrap nişi, doğu duvarında ise taş lentolu, dikdörtgen formlu pencere açıklığı bulunmaktadır.

Mihrabın batısında mazgal pencere bulunmaktadır. Girişin doğusunda ve batısında 2 adet mazgal pencereye yer verilmiş olup batıdaki pencere kapatılmıştır. Doğudaki pencere ise taş lentolu dikdörtgen formludur.

Harimin doğu duvarında 2, batı duvarında da 2 adet olmak üzere toplam 4 adet dikdörtgen formlu nişe yer verilmiştir. Caminin içi cas ile sıvanmıştır. Beşik tonozlu olan cami, beton ile düz dam şeklinde yapılmıştır. Caminin yapımında kesme taş, moloz taş ve cas harcı kullanılmıştır

Paylaşın

Batman: Eyyubi (Kızlar) Camii

Eyyubi (Kızlar) Camii; Batman’ın Hasankeyf İlçesi, Aşağı Şehir’de (Sur İçi), Sultan Süleyman Camii’nin doğusunda yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Eyyubi Camii’nin üzerinde inşa tarihini belirleyecek hiçbir kitabe bulunmamaktadır. Ancak yapı bezemesi ve planıyla 14.yy. sonu veya 15.yy. başlarına tarihlendirilebilir.

Hasankeyf’in en önemli yapıları arasında bulunan caminin bezeme ve planı ayrı bir değer taşımaktadır. Bu yapının gerçekte bir anıt mezar olarak yapıldığı, daha sonra, bugünkü şekle dönüştürüldüğü tahmin edilmektedir.

Eyyubi Dönemi’nde yapıldığı tahmin edilen bu cami alışılmadık bir plan düzeni göstermektedir. Düzgün duvarlarla çevrili kare şeklindeki bir orta avlunun dört köşesinin her birine kubbeli birer yapı yerleştirilmiştir.

Birbirinden farklı yapıda türbelerin bulunduğu bu yapı büyük olasılıkla bir anıt mezar külliyesidir. Yapının korunabilen kuzey cephesinde ve türbelerin duvarlarında kufi yazı frizleri ile bitkisel ve geometrik bezeme örnekleri görülmektedir.

Günümüzde bu yapı topluluğundaki dört odadan biri depo haline getirilmiş, diğerleri birer camekanlı koridorla birleştirilerek camiye dönüştürülmüştür.

Paylaşın

Batman: Er-Rızk Camii

Er-Rızk Camii; Batman’ın Hasankeyf İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Hasankeyf’te günümüze ulaşan Eyyubi Dönemi eserlerinden biridir. Dicle Nehri’nin güneyinde, Kale ile Hasankeyf Köprüsü arasında bulunmaktadır. Avlu giriş kapısında bulunan kitabeye göre Hasankeyf Eyyubi meliki Ebu’l Mefâhir Süleyman tarafından 811/1409 yılında yaptırılmıştır.

Er-Rızk Camii günümüzde büyük ölçüde tahribata uğramıştır. Caminin güneyinde yer alan ibadet mekânı heyelan sonucu yıkılmıştır. Günümüze harimin kuzey duvarı ile avlu giriş cephesi, taç kapı ve minaresi gelebilmiştir. 1953’te yapılan onarım çalışmalarının sonucunda kuzey revakın önü, duvarla kapatılmış ve burası ibadet yeri olarak kullanıma açılmıştır.

İleri düzeyde bir taş işçiliği ile bezenmiş taç kapı ve minare, yapının anıtsal öğeleridir. Caminin kuzeydoğu köşesine bitişik, yüksek kare prizma kaide üzerindeki silindirik gövdeli minare, küçük mozaikler halinde kesilmiş renkli taşlar ve kakma tekniği ile düzenlenmiş ince geometrik örgülerle bezenmiştir.

Minarenin dışa fazla çıkıntı yapmayan tek şerefesi ile kısa bir peteği bulunmaktadır. Minarenin şerefesine gövdesi içerisinden iki ayrı merdivenle ulaşılmaktadır. Günümüze harap bir durumda gelen avlunun kuzey duvarının ön yüzü ileri düzeyde bir taş işçiliği gösterirken; arka yüzü çeşitli dönemlerde değişikliklere uğramıştır.

Paylaşın

Kırıkkale: Tarihi Demir Köprü

Tarihi Demir Köprü; Kırıkkale’nin Yahşihan İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır.  İlçe Merkezi’ne 12 km mesafededir.

Günümüzde Kırıkkale’ye bağlı bir ilçe olan ve Kızılırmak kenarında kurulmuş Yahşihan aynı zamanda Ankara-Kayseri demiryolu güzergâhında bulunmaktadır. Yahşihan, Kızılırmak üzerine inşa edilmiş ve tümüyle demir malzemeden yapılmış Anadolu’nun ilk demir köprülerinden birine sahiptir.

Köprülerde yardımcı malzeme olarak kullanılan demirin, bir köprünün tamamı için tercih edilmesi 19. yüzyılın ikinci yarısında batı ülkelerinde karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı’da demirin köprü inşası için tek malzeme olarak tercih edilmesi de 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başlarına tekabül etmektedir.

1908 yılında Kırıkkale-Yahşihan’da inşa edilmiş ve Belçika firmaları tarafından hazırlanmış demir köprüye ait projeler ve Fransızca hesap defteri Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunmaktadır. Bu bildiride arşivde bulunan dokümanlar temel alınarak, metal malzemenin tek başına ana inşa malzemesi olarak kullanılmasının arka planındaki siyasi ve ekonomik koşullara değinilmektedir.

Yer seçiminden zemin etüdüne, malzeme detayına kadar, eski bir malzemenin tek başına değerlendirilerek nasıl yeni bir teknolojiye dönüştüğü ve bunun Osmanlı mimarlık tarihindeki yeri tartışılmakta, köprünün günümüzdeki hali ve arşiv planındaki projelerin kıyasıyla; proje-uygulama ilişkilerine de değinilmektedir.

Paylaşın