AYM’den “Erişim Engelleri Anayasa’ya Aykırı” Kararı
Son dönemde tartışmaların odağında yer alan Anayasa Mahkemesi (AYM), dikkat çeken bir karara daha imza attı. AYM, “kişilik haklarını ihlal eden” iddiasıyla internet ortamında yapılan yayın içeriğinin çıkarılması veya erişimin engellenmesini sağlayan kanunu iptal etti.
Haber Merkezi / İptal edilen kanunun 1. ve 3. Fıkrası şu düzenlemeyi getiriyordu: “İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiği iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısı, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvuruarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hakimine başvurunun çıkarılmasını ve/veya kesilmesin İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik hakları ihlal edilenlerin yaygın olarak hakim bu maddede belirtilen yetenek içeriğinin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilmesine izin veriliyor.”
Anayasa Mahkemesi (AYM), erişim engeli ve içerikten çıkarma kararı verilmesine olanak sağlayan 5651 sayılı kanunun bazı maddeleri için istenen iptal başvurusunu karara bağladı.
2020’de CHP’li milletvekillerinin, 2022’de ise Tavşanlı Sulh Ceza Hâkimliğinin yaptığı iptal başvurularını birleştiren AYM; erişim engeli ya da içeriğin çıkarılması kararı verilmesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna karar verdi ve iptaline hükmetti. AYM, kararın Resmî Gazete’de yayımlandıktan dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar verdi.
AYM, gerekçesinde suç şüphesi altındaki kişi hakkında çeşitli adli ve idari tedbirlerin alınabileceğini ancak öngörülen tedbirin ceza yargılaması süreciyle bağlantılı olarak yürütülen geçici bir tedbir niteliğinde olması gerektiğini belirtti.
BTK Başkanının madde kapsamında erişim engeli veya içeriğin çıkarılması kararını ceza yargılaması sürecinden kopuk bir şekilde verdiğini belirten AYM, ceza yargılaması mahkumiyet dışında bir hükümle neticelense bile erişim engeli veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanmaya devam ettiğini tespit ettiklerini belirtti. AYM, aynı kanunun “kişilik hakları ihlali” gerekçesiyle erişim engeli veya içeriğin çıkarılması kararı verilmesine olanak sağlayan 9’uncu maddesinin de Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal etti.
Erişim engeli ya da içeriğin çıkarılması kararının ifade ve basın özgürlüğünü sınırladığını belirten AYM, 9’uncu maddenin kapsam ve sınırlarının belli olmadığını kaydetti. Bunun da yargı makamlarına geniş bir takdir alanı yarattığını vurgulayan AYM, erişim engeli veya içeriğin çıkarılması kararlarına yapılan itirazlardan da sonuç almanın zor olduğunu fark ettiklerini söyledi.
AYM, bugün yayımladığı kararında, 27 Ekim 2021’de verdiği pilot kararını da hatırlattı. Yüksek Mahkeme 27 Ekim 2021′ tarihli kararda, sulh ceza hakimlikleri tarafından 5651 sayılı kanunun 9’uncu maddesi dayanak gösterilerek internet sitelerindeki haberlere verilen erişimin engellenmesi kararlarının “ifade ve basın özgürlüğünün ihlali” olduğuna ve değiştirilmesi gerektiğine hükmetmişti.
712 bin site yasaklandı
Türkiye’de internet sansür sorunu, İfade Özgürlüğü Derneği’nin raporlarına da yansımıştı. Prof. Dr. Yaman Akdeniz’in kurucusu olduğu İfade Özgürlüğü Derneği’nin EngelliWeb raporuna göre, 2018 yılı sonucu itibarıyla Türkiye’den toplam 347 bin 445 alan adı erişim engellendi. 2019 yılı sonuçlarına göre bu rakam 408 bin 494’e yükseldi. 2020’de 467 bin 11 alan adı erişimi engellenirken 2021 sonu itibarıyla bu sayının 574 bin 798’e çıktığı tespit edildi. Geçen yıl ise Türkiye’de toplam 712 bin 558 web sitesi ve alan adına 814 farklı kurum ve hakimlikler tarafından verilen toplam 616 bin 239 farklı kararla erişim engeli getirildi.
Raporda, “Dahası, 2022 sonu itibariyle 150 bin URL’de, 9 bin 800 Twitter hesabında, 55 bin 500 tweete, 16 bin 585 YouTube videosuna, 12 bin Facebook içeriğine ve 11 bin 150 Instagram içeriğine de 5651 sayılı Kanun ve diğer hükümlere göre tespit ediliyor istinaden erişim engellendiği tespit edilmiştir” bilgisi verildi.
Başta RTÜK olmak üzere talep talebiyle Türkiye’de DW English, Amerika’nın Sesi, OdaTV, Independent Türkçe, Mezopotamya Ajansı ve JinNews’in internet sitelerine erişimi engellendi. 14 Mayıs seçimleri öncesinde ise Ekşi Sözlük internet sitesine erişim kapatılmıştı.
