Vedat Türkali kimdir? Hayatı, Eserleri
1919 yılında Samsun’da dünyaya gelen Vedat Türkali, 29 Ağustos 2016 tarihinde Yalova’da hayatını kaybetti. Vedat Türkali’nin asıl adı Abdülkadir Pir Hasan’dır. Yüksek öğrenimini 1942′de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat Bölümü’nde tamamladı.
Haber Merkezi / Maltepe ve Kuleli Askeri Liseleri’nde edebiyat öğretmenliği yaptı. 1951′de siyasal eylemlerde bulunmakla suçlanarak tutuklandı. Askeri mahkeme tarafından dokuz yıl hapis cezasına çaptırıldı. yedi yıl sonra koşullu olarak serbest bırakıldı.
Rıfat Ilgaz’la birlikte Gar Yayınları’nı kurdu.1960′ta Dolandırıcılar Şahı ile ilk senaryo denemesini yaptı. Otobüs Yolcuları, Üç Tekerlekli Bisiklet, Karanlıkta Uyuyanlar gibi önemli filmlerin senaryolarını yazdı. 1965′te senaryosunu yazdığı Sokakta Kan Vardı ile yönetmenliği de denedi. Kurgusu, anlatım tekniği ve gerçekçi yaklaşımıyla çağdaş edebiyatta bir aşama olarak nitelendirilen Bir Gün Tek Başına’yı Mavi Karanlık izledi. Yeşilçam Dedikleri Türkiye ve tek Kişilik Ölümle roman uğraşısını sürdürdü.
Maltepe Askeri Lisesi ve Kuleli Askeri Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği yaptıktan sonra 1951’de siyasi eylemleri sebebiyle tutuklanmış; 9 yıl ceza almış 7 yıl sonunda koşullu olarak serbest kalmıştır.
Gar Yayınları’nı Rıfat Ilgaz ile kurduktan sonra, 1960’da Dolandırıcılar Şahı ile senaristliğe başlamıştır. Senaristliğine devam eden Türkali, 1965’de yönetmenliği denemiştir. Bir Gün Tek Başına ve Mavi Karanlık gibi romanları Türk edebiyatının en büyük eserleri arasına girmiş; daha sonra da Yeşilçam Dedikleri Türkiye ve Tek Kişilik Ölüm romanlarını da yazmıştır.
Mihri Belli’nin yakın arkadaşı ve Atıf Yılmaz’ın arkadaşı ve akrabasıdır. TKP’nin eski üyelerindendir. 2002 seçimlerinde DEHAP’dan aday olarak aktif siyasete atılmıştır. Vedat Türkali, oyuncu Deniz Türkali ve yönetmen Barış Pirhasan’ın babası, Deniz Türkali’nin kızı şarkıcı Zeynep Casalini’nin dedesidir.
Eserleri;
Roman; Bir Gün Tek Başına, Mavi Karanlık, Yeşilçam Dedikleri Türkiye, Tek Kişilik Ölüm, Güven (2 cilt, 1999), Kayıp Romanlar
Senaryo; Dolandırıcılar Şahı, Üç Tekerlekli Bisiklet, Otobüs Yolcuları, Şehirdeki Yabancı, Karanlıkta Uyananlar, Bedrana, Güneşli Bataklık, Kara Çarşaflı Gelin, Kızgın Delikanlı ve Erkek Ali, Üç Film Birden (Kara Çarşaflı Gelin, Güneşli Bataklık, Analık Davası), Eski Filmler
Şiir; Eski Şiirler Yeni Türküler
Oyun; 141. Basamak, Bu Ölü Kalkacak, Dallar Yeşil Olmalı
Anı-Deneme: Bu Gemi Nereye, Savunmalar, Yanıtlar, Ölmedikçe, Komünist, Tüm Yazıları Konuşmaları
Ödülleri; 1965 Altın Portakal Film Şenliği en iyi senaryo ödülü (Karanlıkta Uyananlar ile), 1971 TRT Sanat Ödülleri Yarışması Başarı Ödülü (Dallar Yeşil Olmalı ile), 1974 Milliyet Yayınları Roman Yarışması birinciliği (Bir Gün Tek Başına ile), 1974 Çekoslovakya Karlovy Vary Şenliği Ödülü (Bedrana ile), 1976 Orhan Kemal Roman Armağanı (Bir Gün Tek Başına ile), 1977 Altın Portakal Film Şenliği en iyi senaryo ödülü (Kara Çarşaflı Gelin ile)
