Rize: Zil Kale
Zil Kale; Rize’nin Çamlıhemşin İlçesi, Zil Kale Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Zil Kale, Fırtına Deresi’nin batı yamacında, dereden yaklaşık 100 metre, denizden ise 750 metre yüksekte konumlanmıştır. Kalede 8 burç ve bir gözetleme kulesi bulunaktadır. Savunma hendeği durumundaki Zil Deresi’ne merdivenle inilen kalenin kesin yapım tarihi bilinmemektedir. Taş temelli mevcut kale, 3. yüzyılda yapılmış dış surlar, orta avlu ve 4 katlı olan iç surlardan oluşmaktadır. Kaleye kuzeybatı yönünden, yaklaşık 50,00 metrelik patika yolla ulaşılmaktadır.
Kale kapısı yaklaşık 3,78 metre uzunluğunda, 1,75 metre genişliğindedir. Bu alanda bulunan depo, 4,60 x 2,70 metre ebatlarındadır. Kaleye girişte ilk kontrollerin yapıldığı sahanlık bulunmaktadır. Yaklaşık 10,00 metre yukarda bulunan kapıya sahanlıktaki ahşap platformdan ulaşılmıştır. Kuzeydoğudan kervanların konaklamasına ayrılmış olan alt bahçeye inilmektedir. Dış kapıdan giriş yaparak depoya yüklerini bırakan yolcular kale içine girmeden bu alanda konaklamış olmalıdır.
Yaklaşık 30 metre uzunluğa sahip koridorun bir ucunda sahanlık diğer ucunda mutfak ve yaşam alanları yer almaktadır. Bu bölümün içerisinde depo ve yatakhane olduğu tahmin edilmektedir. Kale içerisinde ayrıca bir de şapel bulunmaktadır. Koridordan basamaklarla ulaşılan avlu bulunmaktadır. Avlunun kuzey yönünden sahanlığa geçilmektedir. Avludan iki basamakla girilen muhafız odası, yaklaşık 12,00 x 6,00 metre ebatlarındadır.
Doğu batı doğrultulu şapelin girişi doğu yönündedir. Bu alan, Osmanlı Dönemi’nde de ibadethane olarak kullanılmış olmalıdır. Avludan basamaklarla kuleye ulaşılmaktadır. Kulenin 4 katlı olduğu hatıl izlerinden anlaşılmaktadır. Kulenin doğu yönünde 4 adet gözetleme penceresi yer almaktadır. Kulenin yüksekliği yaklaşık 22 metredir. Kale surlarının yüksekliği 16 ile 20 metre arasında değişmektedir. Üzeri düz olan ve gözetleme amacıyla kullanılan surların genişliği ise yer yer 1,70 metreyi bulmaktadır.
Zil Kale, kervan yolu üzerinde, önemli bir noktada bulunmaktadır. Güvenlik amaçlı kalenin Osmanlı Dönemi’nde de kullanıldığı belirtilmektedir. Kalenin ilk olarak 5.-6. Yüzyıllarda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Bizans Dönemi’nde doğu yönünden gelebilecek tehlikelere karşı güvenlik noktası olan kale, Osmanlı Dönemi’nde hem ticari hem de askeri açıdan önemli olan yolun güvenliğinin sağlanması ve kervanların konaklaması için kullanılmıştır. Kale-i Bâlâ, Ciha Kalesi, Kız Kalesi ve Rize Kalesi arasında stratejik bir noktada bulunmaktadır.
