Murathan Mungan Kimdir? Hayatı, Eserleri

1955 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Murathan Mungan, çocukluk ve ilk gençlik yıllarını Mardin’de geçirdi. Bu yıllarda Reşat Nuri Güntekin, Refik Halit Karay, Ömer Seyfettin ve Peyami Safa gibi Türk klasiklerini okudu. Mardin Lisesi’nden ve Ankara Üniversitesi Tiyatro Bölümü’nden mezun oldu. Yüksek lisans derecesini de aynı bölümden aldı ve Ankara Devlet Tiyatroları’nda 6 yıl, İstanbul Belediye Tiyatroları’nda da 3 yıl oyun yazarı olarak çalıştı.

Haber Merkezi / 1978’de şiirlerini yayımlamaya başladı. Sadece tiyatro ve şiir türlerinde değil, öykü, roman ve deneme türlerinde de yapıt verdi ve kendine özgü yaralı lirizmiyle edebiyata damgasını vurdu. Mungan İstanbul’da yaşamaktadır. Murathan Mungan’ın edebiyatı, bir ayağını Anadolu coğrafyasının çok kültürlü yapısına, diğer ayağını ise modern toplumun çatışmalı ikliminde yalnızlaşan bireyine basan bir köprü gibidir; yapıtları toplumun gelenekselliğine yaslanan ancak bir yandan da modernleşen ve değişen dünyada bocalayan öznelerin çelişkili sesini duyurur.

Mungan, ilk kitabı Mahmut ile Yezida’nın yayımlandığı 1980’den beri, tiyatrodan şiire, öyküden romana farklı pek çok türde yapıt vermiş ve prestijli pek çok ödül kazanmıştır. İlk şiir derlemesi “Osmanlı’ya Dair Hikâyat” ile Akademi Kitabevi Şiir Ödülü’nü alan Mungan, 1987’de yayımlanan Kırk Oda ile Haldun Taner Öykü Ödülü’nü, eski ve yeni yazılarının bir araya getirildiği Tuğla adlı kitabının yayımlandığı 2012’de ise tiyatro, şiir, kısa hikaye, roman tarzındaki eserlerindeki yaratıcılık, orijinallik ve yeteneklerinden dolayı Erdal Öz Edebiyat Ödülü’nü kazanmıştır. Mungan ilk kitabından bugüne tutkulu bir okur kitlesi yaratmış ve her yeni yapıtı ile bu kitleyi daha da genişleterek peşinden sürüklemiştir.

Mungan’ın edebiyatında otobiyografik öğelerin çarpıcı bir ağırlığı bulunur ve bu öğeler, bir çeşit hesaplaşmayı anlatının parçası kılar. Mungan, çocukluktan devralıp yalnızlığımıza kattığımız kişisel tarihimizin, içimizde yankılanan seslere dönüştüğünü gösterir. Yazarın yapıtlarında ayrıca, mitoloji, masallar ve anlatı geleneğinin sözlü aktarım özellikleri önemli yer tutar. Pek çok şiirinde ve öyküsünde yerel motiflerle bezeli bir anlatı göze çarpar: şamanistik dönemden kalma inanışlar, masal öğeleri, folklorik deyişler vb. dramatik anlatının merkezi unsurlarını oluştururlar.

Örneğin kırk oda motifi, yazarın yıllara yayılan bir seri kitabının çerçevesini oluşturmaktadır: Kırk Oda (1987), Üç Aynalı Kırk Oda (1999), Yedi Kapılı Kırk Oda (2007) ve Dokuz Anahtarlı Kırk Oda (2017) kırk öykü ile tamlığa ermesi planlanan masalsı bir arayışın ayaklarıdır. Bu serinin son kitabı yazılan öykülerin toplamda kırka tamamlanacağı Son Oda olarak planlanmış ve bu başlık yazar tarafından duyurulmuştur. Yapıtlarını çok boyutlu bir tarihsel çerçeve içinde planlayan Mungan, kitapları arasındaki bağı da ilmek ilmek örer.

Mungan, Yüksek Topuklar, Şairin Romanı ve Çador adlı romanlarında da toplumsal eleştirisini kurarken, fantastiğe yaslanan mitolojik bir dil yaratırken ve toplumsal çatışmaların açtığı yaraları yansıtırken yine sözün yazılı kültüre mesafesine, edebiyatın işlevine ilişkin değinilere yer verir ve metinleri birbirine bağlayacak temas noktaları inşa eder. Şairin Romanı, eleştirmenler tarafından Mungan’ın başyapıtı olarak nitelendirilmektedir.

Yapıtlarında tutarlılık gözettiğini “mimari bir bütünlük” arayışı ile ifade eden yazar, bir yandan bu bütünlüğü yıllara yayılan yapıtlara dağıtmış bir yandan da bir yapıtta farklı türsel denemelere imza atabilmiştir. Örneğin Mungan, “Aynı Malzemenin Üç Ayrı Türde Yazılması ve Yazarlık Sorunları Açısından İncelenmesi” başlıklı üniversite yüksek lisans bitirme tezine dayalı kitabı Dört Kişilik Bahçe’de (1997), bir türden diğerine söylemin nasıl farklılaştığını tartışır. 1-1.5 sayfalık kısa öykülerden oluşan kitabı Kibrit Çöpleri (2011) de yazarın bu deneysel tarzının bir yansıması olarak değerlendirilebilir.

Şiirlerinde korku, merak, öfke gibi duyguları çerçeveleyen, çocuklukla, toplumla, tarihle hesaplaşan bir lirizm egemendir. Pek çok farklı imgeden aileyle, toplumla, tarihle bir hesaplaşma devşirilir ve bir yandan mitolojiye, sözün kayda geçmediği zamanlara atıfla bu hesaplaşma kendi içinde tarihsizleştirilirken, diğer yandan da paradoksal bir şekilde okuru kendi döngüsüne çeken samimi bir kişisel tarih inşa edilir.

Mungan, edebiyattaki kendi kişisel tarihini çeşitli denemelerinde detaylı bir şekilde açığa vurur. Yazma sürecini, okumalarını ve notlarını okurlarıyla paylaşır ve adeta edebi kişiliğini anlamak isteyenlere yol gösterir. Farklı tematik çerçevelerde derlediği hikayeler, köşe yazıları, deneme ve notlarıyla kendi okuma yolculuğuna, edebiyat meraklarına ve zevklerine ışık tutan Mungan, bir tür edebiyat tarihi kurmuş ve kendisini de içine yerleştirmiş olur.

2013 yılında yayımlanan oyunu “Mutfak” ile edebiyata adım attığı tiyatro türüne geri dönen Mungan, bu türde de çok başarılı yapıtlar vermiştir. Yapıtları farklı ekipler tarafından Türkiye’nin çeşitli şehirlerinde ve yurtdışında sahnelenmiştir.

Eserleri;

Osmanlıya dair Hikâyat, 1981
Taziye, 1982
Kum Saati, 1984
Son İstanbul, 1985
Sahtiyan, 1985
Cenk Hikâyeleri, 1986
Kırk Oda, 1987
Lal Masallar, 1989
Eski 45’likler, 1989
Yaz Sinemaları, 1989
Mırıldandıklarım, 1990
Yaz Geçer, 1992
Yaz Geçer – Özel Basım, 1992
Geyikler Lanetler, 1992
Mahmud ile Yezida, 1992
Bir Garip Orhan Veli, 1993
Oda, Poster ve Şeylerin Kederi, 1993
Omayra, 1993
Kaf Dağının Önü, 1994
Metal, 1994
Murathan’95, 1996
Li Rojhilatê Dilê Min, 1996
Paranın Cinleri, 1997
Başkasının Hayatı, 1997
Dağınık Yatak, 1997
Dört Kişilik Bahçe, 1997
Oyunlar İntiharlar Şarkılar, 1997
Mürekkep Balığı, 1997
Başkalarının Gecesi, 1997
Metinler Kitabı, 1998
Üç Aynalı Kırk Oda, 1999
Doğduğum Yüzyıla Veda, 1999
Meskalin, 2000
Soğuk Büfe, 2001
Erkekler İçin Divan, 2001
Yüksek Topuklar, 2002
7 Mühür, 2002
Timsah Sokak Şiirleri, 2003
Yabancı Hayvanlar, 2003
Çador, 2004
13+1, 2004
Bir Kutu Daha, 2004
Beşpeşe, 2004 (Elif Şafak, Pınar Kür, Faruk Ulay, Celil Oker ile birlikte)
Eteğimdeki Taşlar, 2004
Elli Parça, 2005
Söz Vermiş Şarkılar, 2006
Kâğıt Taş Kumaş, 2007
Kullanılmış Biletler, 2007
Yedi Kapılı Kırk Oda, 2007
Kentten kadınlar 2008
Seçkileri:
Ressamın İkinci Sözleşmesi, 1996
Çocuklar ve Büyükleri, 2001
Yazıhane, 2003
Erkeklerin Hikâyeleri, 2004
Kadınlığın 21 Hikâyesi, 2004
Büyümenin Türkçe Tarihi, 2007

Ödülleri:

1979 Türkiye İş Bankası Ödülü -ikincilik- / Mahmud ile Yezida ile
1980 Akademi Kitabevi Şiir Başarı Ödülü / Osmanlıya Dair Hikayat ile -Turgay Fişekçi ve Ozan Telli ile paylaştı-
1981 Gösteri Dergisi Şiir Ödülü / Sahtiyan ile
1987 Haldun Taner Öykü Ödülü’ -Nedim Gürsel’le- / Hedda Gabler Adlı Bir Kadın ile
1984 Sanat Kurumu yılın en iyi tiyatro yazarı / Taziye ile -Mehmet Baydur ile birlikte-