Çoğunluğu hekim ve yoğun bakım hemşireleri olmak üzere, son yıllarda çalışmak amacıyla yurt dışına giden Türk sağlık çalışanlarının sayısı rekor seviyede. Bunun yanısıra, yurt dışından Türkiye’ye çalışmaya gelen yabancı sağlık çalışanları da bulunuyor.
Bu kişilere dair haberler sosyal medyada yer alırken, “aile hekimlikleri” olarak da bilinen Aile Sağlık Merkezleri’nde (ASM) çok sayıda yabancı kökenli aile hekimi olduğu görülüyor.
Peki Türkiye’deki yabancı sağlık çalışanlarının durumu nedir?
Bu kişiler yurt dışına giden Türk hekimlerinin ve diğer sağlık çalışanlarının yerini doldurabilir mi?
Yabancı sağlık çalışanlarının sayısı belli ancak kaçının hekim olduğu net değil
Konuyla ilgili Independent Türkçe’den Ali Kemal Erdem’e konuşan Türk Tabipler Birliği (TTB) Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat Bulut Türkiye’de göreve başlayan yabancı sağlık çalışanlarının sayısına dair rakam olduğunu ancak bunların kaçının hekim olduğuna dair net bir bilgiye sahip olmadıklarını söyledi.
Çünkü Bulut’un açıklamasına göre Sağlık Bakanlığı bu bilgiyi, TTB ile paylaşmıyor.
Bulut’un TTB kayıtlarına dayanarak verdiği bilgiye göre 2012 ile 2022 arasında Türkiye’de çalışma izni alarak çalışmaya başlayan bütün branşlardaki yabancı sağlık çalışanları (doktor, hemşire, teknik eleman vs. tamamı) ile aynı dönemde yurt dışına gitmek için TTB’den “İyi Hal” belgesi alan ve branşı sadece hekimlik olan Türk çalışanlarının sayıları şöyle:
Her yıl gelen yabancı sağlık çalışanı da yurt dışına giden Türk hekim de arttı
2012: 309 yabancı sağlık çalışanı geldi, 59 Türk hekim yurt dışına gitti
2013: 555 yabancı sağlık çalışanı geldi, 90 Türk hekim yurt dışına gitti
2014: 856 yabancı sağlık çalışanı geldi, 118 Türk hekim yurtdışına gitti
2015: 1056 yabancı sağlık çalışanı geldi, 150 hekim gitti
2016: 1346 yabancı sağlık çalışanı geldi, 245 hekim gitti
2017: 1574 yabancı sağlık çalışanı geldi, 482 hekim gitti
2018: 4144 yabancı sağlık çalışanı geldi, 802 hekim gitti
2019: 4603 yabancı sağlık çalışanı geldi, 1047 hekim gitti
2020: 4242 yabancı sağlık çalışanı geldi, 931 hekim gitti
8 yılda 18 bin 685 yabancı sağlık çalışanı geldi, 3924 Türk hekim gitti
Yani 2012 ile 2020 arasında Türkiye’de 18 bin 685 (sadece doktorlar değil bütün branşlarda) yabancı sağlık çalışanı çalışma izni ile çalışmaya başlarken, aynı dönemde 3924 Türk hekim çalışmak üzere yurt dışına gitti.
Yine aynı tabloda her yıl yurt dışına giden Türk hekimler ile Türkiye’ye gelen yabancı sağlık çalışanlarının sayısının arttığı dikkat çekiyor.
Peki gelen yabancı sağlık çalışanları Türkiye’den giden hekimlerin boşluğunu doldurabilir mi?
“Yabancı hekimler giden Türk hekimlerin yerini dolduramaz”
2020’ye kadar olan net verileri paylaşan Bulut, illerden gelen verilere göre 2021 yılında da Türkiye’ye 4500 kadar yabancı sağlık çalışanının geldiğini bildiklerini kaydetti.
2021’de yurt dışına giden Türk hekim sayısının 1405 olduğunu hatırlatan Bulut, şöyle devam etti:
Elimizde Türkiye’ye gelen yabancı sağlık çalışanlarının kaçının hekim olduğuna dair veri yok. Ancak 2021’de gelen 4500 kişi içinde olsa olsa 300’ü bilemedin 500’ü hekimdir.
Oysa aynı sürede yurt dışına giden Türk hekim sayısı ortada. Dolayısıyla bir kere sayılar bile birbirlerini karşılamıyor.
Ayrıca bizde geçmişte genç ya da pratisyen hekimler yurt dışına giderken artık gidenlerin çoğu uzman hekimler.
“Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Şubat ayındaki ‘Giderlerse gitsinler’ açıklamasından sonra gidişler daha da hızlandı” diyen Bulut, “Etik gereği adlarını açıklamam doğru olmaz ama artık yurt dışına giden hekimler arasında isim yapmış cerrahlar ve profesörler bile var. Çünkü hepsinin iyi hal belgesini ben imzalıyorum” açıklamasını yaptı.
Bulut, gelen yabancı hekimlerin ise eğitim durumlarının ve mesleki deneyimlerinin bilinmediğini söyledi ve ekledi: Dolayısıyla asla gidenlerin yerini dolduramazlar.
İstanbul’da 4650 aile hekiminin 500’ü yabancı
Türkiye’deki yabancı hekimlerin cerrahi branşlardan ziyade aile hekimliklerinde yoğunlaştığı görülüyor.
Sosyal medyaya düşen belgeler de daha çok İstanbul’da aile hekimliklerine yapılan atamalarla ilgili oluyor.
İstanbul Aile Hekimleri Derneği Başkanı Dr. Serkan Özbakış, Independent Türkçe’ye yaptığı açıklamada İstanbul’da şu an 4650 aile hekimi olduğunu bunun 500 kadarının yabancı hekim olduğunu belirtti.
Özbakış, İstanbul’da beş yıldır yabancı uyruklu hekimlerin aile hekimi olarak görevlendirildiğini de söyledi.
İstanbul’da her ay aile hekimliği için yerleştirmeler yapıldığını kaydeden Özbakış, “Bu yerleştirmeye kamuda çalışan hekimler katılır. Bunun dışında iki veya üç ayda bir de kamu dışından hekim alıyoruz. Kamu dışından alınan hekimliklere genellikle yabancı uyruklu hekimler başvuruyor. Sosyal medyaya en son yansıyan listede geçen ocak ayındaki yerleştirmeye ait” diye konuştu.
“Dil sınavından geçmeden göreve başlatılıyorlar”
Özbakış, buna karşın Anadolu’daki boş aile hekimliklerinin kamudan gelen hekimlerce doldurulabilmesinden dolayı, İstanbul dışında daha az yabancı aile hekiminin olduğunu kaydetti.
İstanbul Aile Hekimleri Derneği Başkanı Özbakış, yabancı aile hekimleri konusunda en önemli sıkıntının dil noktasında yaşandığını belirterek şunları söyledi:
Yurt dışına giden Türk hekimlerin gittikleri ülkelerde önce dil sınavından geçmesi gerektiği halde Türkiye’deki şu anki mevzuatlar gereği yabancı sağlık çalışanlarının işe başladıktan sonraki bir yıl içerisinde Türkçe’yi bildiğini sınava girip göstermesi gerekiyor idareye.
Yani başladığı zaman aslına bakarsanız yeterli bir Türkçeye sahip olmayabiliyor. Onun için sıkıntılar yaşanıyor.
“Dilimize hakim olmayanların görevlendirilmesi sıkıntılar yaratıyor”
Aile hekimleri olarak “Yabancı doktor gelmesin” diye bir tavırlarının söz konusu olamayacağını kaydeden Özbakış, “Gerçekten donanıma sahip, gerekli eğitimleri tamamlamış yabancı uyruklu bir hekim de çalışabilir. Ancak Türkiye’de okumamış, dilimize, kültürümüze, yeterli donanıma sahip olmayan bir kişinin gelip çalışması hem sistem, hem hizmet sunumu açısından sıkıntılar yaratıyor” şeklinde konuştu.
Özbakış, ayrıca yabancı kökenli hekimlerin her semtte görevlendirilebildiklerini ancak mültecilerin yoğun olduğu semtlerde kadro boşluğunun daha fazla olmasından dolayı buralarda yoğunlaştırıldıklarını söyledi.
“Türkiye’de tıp fakültesi okuyan yabancılar ülkelerine dönmüyorlar”
Kendisi de bir aile hekimi olan TTB Merkez Delegesi Dr. Recep Koç da yabancı kökenli hekimlerin ciddi bir kısmının Türkiye’deki tıp fakültelerinde eğitim gördüğünü söyledi.
Türkiye’deki tıp fakültelerinde çok sayıda yabancı kontenjanı açıldığını hatırlatan Koç, “Okulu bitirince ülkelerine dönmüyorlar. Bunlara zorunlu hizmet yok. Bir kısmı ihtisas yapıyor, bir kısmı da pratisyen hekim olarak sözleşmeli olarak aile hekimliklerinde çalışmaya başlıyor. Çünkü artık aile hekimliği cazibeli bir yer değil” dedi.
Recep Koç, “Kamudan hekim bulamadıkları için boş kalan birimlere yabancı uyrukluları yerleştiriyorlar. Son zamanlarda yabancı dil sınavlarını bile işe başladıktan sonra yaptıklarından, Türkçe’yi çok az bilenler bile çalışabilmektedir” diye konuştu.
