Krotonlu Alkmaion Kimdir? Öğretileri

MÖ 5. yüzyılda (yaklaşık MÖ 520 – 450) Güney İtalya’daki Kroton (bugünkü Crotone) kentinde yaşayan Alkmaion, Sokrates öncesi düşünürler arasında yer alır ve Pisagor’un öğrencisi olduğu kabul edilir.

Haber Merkezi / Alkmaion, felsefe, tıp ve biyoloji alanlarında öncü çalışmalarıyla tanınmaktadır; özellikle beynin düşünce ve algı merkezi olduğunu ilk kez öne sürmesiyle nörolojinin ve bilimsel psikolojinin temellerini atan isimlerden biri olarak görülmektedir. Platon’un diyaloglarında adı geçer ve Aristoteles’in eserlerinde fikirlerinden bahsedilir.

Alkmaion’un Öğretileri

Alkmaion’un öğretileri, hem felsefi hem de tıbbi gözlemlerine dayanır ve dönemin mitolojik açıklamalarına karşı rasyonel bir yaklaşımı benimser.

Beyin ve Duyu Merkezi: Alkmaion, düşüncenin, aklın ve ruhun merkezinin kalp değil beyin olduğunu savunan ilk düşünürlerden biridir. Bu, o dönemde yaygın olan “düşüncenin kalpte olduğu” inancına karşı devrimci bir görüştür.

Alkmaion, beynin duyu organlarıyla bağlantılı olduğunu ve duyuların beyne iletildiği kanallar aracılığıyla çalıştığını öne sürmüştür. Örneğin, gözün beyne optik sinirler yoluyla bağlı olduğunu belirtmiş, ancak optik siniri tam olarak tanımladığına dair iddialar doğru değildir (bu keşif Galen’e aittir).

Alkmaion, eğer bu bağlantılar kesilirse, duyuların işlevini yitireceğini söylemiştir. Örneğin, görme için gözdeki sıvının ve beyne ulaşan yolların önemini vurgulamıştır.

Duyu Organları ve Algı: Alkmaion, duyu organlarının (görme, işitme, tat, koku) işleyişini incelemiş ve bunların beyinle bağlantılı olduğunu savunmuştur.

Görme: Gözdeki sıvının görme sürecinde rol oynadığını belirtmiştir.
İşitme: Sesin, kulak içindeki boşluklarda rüzgarın çınlamasıyla oluştuğunu öne sürmüştür.
Tat: Dilin sıcaklık ve yumuşaklık özellikleriyle tatları algıladığını, besinleri “eriterek” iletim yaptığını söylemiştir.
Koku: Kokunun burun delikleri aracılığıyla beyne ulaştığını ifade etmiştir.

Sağlık ve Hastalık Teorisi: Alkmaion’a göre sağlık, vücuttaki zıt güçlerin (örneğin, sıcak-soğuk, yaş-kuru) dengede olmasıyla korunmuştur.

Hastalıkların nedenleri arasında aşırı veya az yeme, çevresel faktörler (suyun veya toprağın niteliği), aşırı çalışma veya dışsal travmalar (örneğin işkence) yer alır.

Alkmaion, hastalıkların genellikle kan, beyin veya ilikte ortaya çıktığını savunmuş, ancak dış faktörlerin de etkili olabileceğini belirtmiştir.

Sağlık, bu zıt niteliklerin dengeli bir karışımıyla sağlanır. Bu görüş, sonraki tıp teorilerine (örneğin, Hipokrat’ın humoral patoloji anlayışı) öncülük etmiştir.

Ruh ve Ölümsüzlük: Alkmaion, ruhun ölümsüz olduğunu ve gök cisimlerinin dairesel hareketine benzer bir şekilde sürekli devinim halinde olduğunu savunmuştur. Ona göre, dairesel hareket ölümsüzlüğü temsil eder, çünkü başlangıç ve son birleşir.

İnsanlar ölür, çünkü yaşamları dairesel değil, açık bir eğri şeklindedir ve başlangıç noktasına geri dönemezler. Buna karşılık, gök cisimleri ve ruhlar sonsuz bir döngüde hareket eder ve bu nedenle ölümsüzdür.

Alkmaion, ruhun yaşamın ilkesi olduğunu ve bedenin biyolojik işleyişinin temelinde yer aldığını belirtmiştir. Bu görüşüyle “bilimsel psikolojinin babası” olarak anılmaktadır.

Zıtlıklar (Çatışıklar) Felsefesi: Alkmaion, evrendeki düzenin zıtlıklardan oluştuğunu savunmuş ve bu zıtlıkların uyum içinde olduğunu belirtmiştir. Aristoteles’e göre, zıtlıklar konusunu sistematik olarak ele alan ilk filozoftur.

Örnek zıtlıklar: kadın – erkek, sağ – sol, sonlu-sonsuz, iyi – kötü, aydınlık – karanlık, çift – tek, birlik – çokluk, durgunluk – devinim, doğru – eğri, kare – eşitkenar.

Bu zıtlıklar, Pisagorcu sayılar ve uyum anlayışından etkilenmiştir ve evrendeki düzeni açıklamak için kullanılmıştır.

Bilimsel Yöntem ve Deney: Alkmaion, hayvanlar üzerinde diseksiyon yapan ilk kişi olarak bilinmektedir (MÖ 500’ler, Güney İtalya). Bu, biyolojik ve anatomik bilgiye ulaşmak için deneysel bir yaklaşımı benimseyen ilk örneklerden biridir.

Alkmaion, insan vücudunu ve kadavraları inceleyerek zekanın merkezinin beyin olduğunu ve yaşamın ruhla bağlantılı olduğunu savunmuştur. Bu, Alkmaion’unu tıp ve fizyolojide öncü yapar.

Bilginin Sınırları: Alkmaion, duyularla algılanamayan şeylerin insanlar tarafından bilinemeyeceğini, bunları ancak tanrıların bilebileceğini söylemiştir. Bu, epistemolojik bir sınır çizerek dogmatik bir duruş sergiler.
Bilginin kaynağını duyulara dayalı algıya bağlamış, ancak ruhun bu algıları biçimlendirmede rol oynadığını belirtmiştir.

Alkmaion’un Önemi

Tıp ve Nöroloji: Alkmaion, beyni düşünce ve algı merkezi olarak tanımlayarak nörolojinin temellerini atmış ve “bilimsel psikolojinin babası” olarak anılmıştır. Hastalıkların doğal nedenlerle ortaya çıktığını savunarak tıbbın mitolojik açıklamalardan uzaklaşmasına katkıda bulunmuştur.

Pisagorculuk: Pisagor’un öğrencisi olarak, onun sayı ve uyum felsefesini tıbba ve biyolojiye uygulamış, zıtlıklar teorisiyle evrendeki düzeni açıklamıştır.

Bilimsel Yöntem: Diseksiyon ve gözlem yoluyla bilgi üretmesi, bilimsel düşüncenin erken örneklerinden biridir.

Felsefi Etki: Zıtlıklar felsefesi ve ruhun ölümsüzlüğü gibi fikirleri, Platon, Aristoteles ve sonraki düşünürleri etkilemiştir.

Lokman Hekim İddiası: Bazı tezler, Alkmaion’un Kur’an’da adı geçen bilge Lokman Hekim olabileceğini öne sürmektedir, ancak bu tartışmalı bir hipotezdir.