Çağdaş Kapitalist Toplumlarda Faşizmin Rolü
Kapitalist toplumlarda faşizm, sistemin kriz anlarında bir “çözüm” olarak ortaya çıkabilir ve kapitalist elitlerle geçici ittifaklar kurabilir. Ancak, faşizm kapitalizmin kaçınılmaz bir sonucu değildir; daha çok, ekonomik ve sosyal çalkantıların otoriter ideolojilere kapı açtığı bir durumdur.
Haber Merkezi / Faşizmin rolü, hem kapitalizmin istikrarını koruma hem de onun liberal değerlerini yok etme potansiyeli taşıyan çelişkili bir dinamik üzerine kuruludur.
Kapitalist toplumlarda ekonomik krizler (örneğin, 1929 Büyük Buhranı), işsizlik, yoksulluk ve toplumsal huzursuzluk gibi koşullar, faşist hareketlerin zemin bulmasına olanak tanır. Bu dönemlerde, orta sınıf ve işçi sınıfının bazı kesimleri, kapitalizmin eşitsizliklerinden ve istikrarsızlığından duydukları memnuniyetsizliği faşist ideolojilere yöneltebilir. Faşizm, bu hoşnutsuzluğu milliyetçilik, otoriterlik ve “dış düşman” söylemleriyle kanalize eder.
Örneğin, 1930 yıllarda Almanya’da Weimar Cumhuriyeti’nin ekonomik çöküşü, Nazi Partisi’nin yükselişini kolaylaştırmıştır. Benzer şekilde, İtalya’da Mussolini’nin faşist rejimi, savaş sonrası ekonomik ve sosyal kaos ortamında güç kazanmıştır.
Faşizm, kapitalist toplumlarda genellikle büyük sermaye sahipleri ve sanayi elitleriyle pragmatik bir ittifak kurabilir. Kapitalist sınıflar, faşist hareketleri, işçi sınıfının sosyalist veya komünist hareketlere yönelmesini engellemek için bir “kalkan” olarak destekleyebilir. Faşist rejimler, sendikaları bastırarak, grevleri yasaklayarak ve işçi hareketlerini ezerek kapitalist çıkarları koruma eğiliminde olmuştur.
Örneğin, Nazi Almanyası’nda Krupp, Siemens gibi büyük şirketler, rejimin militarist politikalarından ve savaş ekonomisinden faydalanmıştır. Ancak bu, faşizmin kapitalizmin doğrudan bir ürünü olduğu anlamına gelmez; daha çok, kapitalist elitlerin faşizmi kendi çıkarları için kullandığı bir durumdur.
Faşizm, kapitalizmin bireyciliğine ve liberalizmine karşı, kolektivist ve otoriter bir ideoloji sunar. Ancak, özel mülkiyeti ve kapitalist üretim ilişkilerini genellikle korur. Faşist rejimler, ekonomiyi sıkı bir devlet kontrolü altına alsa da, bu kontrol kapitalizmi ortadan kaldırmaz; aksine, büyük şirketlerle iş birliği içinde bir “devlet kapitalizmi” modeli oluşturur:
Özel mülkiyetin korunması, ancak devletin ekonomiye yoğun müdahalesi.
Militarizm ve savaş ekonomisiyle kapitalist üretimin desteklenmesi.
İşçi sınıfının haklarının bastırılması, sermayenin çıkarlarının öncelenmesi.
Faşizm, toplumsal düzeni yeniden yapılandırmak için kullanılır
Kapitalist toplumlarda faşizm, toplumsal düzeni yeniden yapılandırmak için kullanılır. Orta sınıfın korkularını (komünizm, ekonomik çöküş, kültürel yozlaşma) manipüle ederek, faşizm, milliyetçilik ve otoriterlik yoluyla toplumsal birliği sağlamaya çalışır. Bu, kapitalist sistemin istikrarını koruma çabası olarak görülebilir, ancak aynı zamanda bireysel özgürlükleri ve demokratik kurumları yok eder.
Günümüz kapitalist toplumlarında faşizmin rolü, daha çok popülist ve otoriter hareketler şeklinde kendini gösterebilir. Küreselleşme, gelir eşitsizliği ve kültürel çatışmalar, faşizan eğilimlerin yeniden canlanmasına zemin hazırlayabilir. Ancak, modern faşizm, tarihsel faşizmden farklı olarak, daha çok popülist söylemler ve demokratik kurumların içten erozyonu yoluyla etkili olur.
