Arhitas Kimdir? Teorik Çalışmaları

MÖ 428 yılında Güney İtalya’daki Taranto (Taras) kentinde dünyaya gelen Arhitas, MÖ 347 yılında hayatını kaybetmiştir. Arhitas, erken Pisagorcu geleneğin son önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilir.

Haber Merkezi / Platon’un arkadaşı olan Arhitas, Taranto’da yedi kez üst üste komutan (strategos) seçilerek önemli bir siyasi figür olmuştur. Pisagorcu felsefeye bağlılığıyla bilinir ve Sokrates sonrası yaşamış olmasına rağmen Sokrates öncesi düşünürler arasında anılır.

Arhitas’ın Teorik Çalışmaları

Arhitas’ın teorik çalışmaları, özellikle matematik, mekanik, felsefe ve müzik teorisi alanlarında yoğunlaşmıştır. Pisagorcu geleneğe bağlı olarak evreni matematiksel bir düzenle açıklamaya çalışmış, sezgici ve mistik bir yaklaşımla duyumların yanıltıcılığına vurgu yapmıştır.

Matematik ve Geometri: Arhitas, matematik prensiplerini mekaniğe uygulayan ilk kişi olarak kabul edilir. En önemli katkısı, Delos Problemi’ni (küpün hacmini iki katına çıkarma problemi) çözmesidir. Bu problem, antik bir Yunan efsanesine dayanır: Delos’taki salgın hastalığın sona ermesi için küp şeklindeki bir sunağın hacminin iki katına çıkarılması gerekiyordu. Arhitas, bu sorunu üç boyutlu geometri kullanarak, üç farklı yüzeyin kesişimiyle çözmüştür. Bu çözüm, yaşadığı çağ için oldukça ileri bir matematiksel başarıdır.

Mekanik ve Matematiksel Mekanik: Arhitas, matematiksel prensipleri mekaniğe uygulayarak problemleri sistematik bir şekilde çözmeye çalışmıştır. Geometrik yöntemlerle mekanik problemlere çözüm arayışı, onu “matematiksel mekaniğin kurucusu” olarak tanımlayanlar için temel bir gerekçedir. Örneğin, mekanik aletlerin tasarımında geometrik yaklaşımlar kullanmıştır.

Felsefe ve Pisagorcu Düşünce: Pisagorcu felsefeye bağlı olan Arhitas, evrenin matematiksel bir düzenle açıklanabileceği inancını benimsemiştir. Demokritos’un materyalist görüşlerinin aksine, Pisagorcular gibi o da duyumların (özellikle dokunma duyusunun) nesnelerin gerçek doğasını anlamada yetersiz olduğunu savunmuştur. “Nesnelerin gerçek niteliklerini dokunma duyumuzla ya da başka duyumlarla bilemeyiz” önermesi, onun eleştirel yaklaşımını yansıtır. Evreni maddeyle özdeşleştiren ve uzayı sıvı bir madde gibi gören Pisagorcu görüşleri desteklemiştir.

Müzik Teorisi: Arhitas, müzik teorisi üzerine de çalışmış ve seslerin matematiksel oranlarla açıklanabileceğini göstermiştir. Pisagorcu geleneğin sayıların evrensel düzenle bağlantılı olduğu inancına paralel olarak, müzik armonilerini matematiksel oranlarla ilişkilendirmiştir.

Astronomi ve Kozmoloji: Pisagorcu astronomiye katkıları, evrenin merkezinde bir ateşin bulunduğu ve dünyanın bu ateş etrafında döndüğü fikrine dayanır. Bu görüş, Aristo’nun dünya merkezli evren anlayışına karşıttır ve modern astronomiye (örneğin Kopernik sistemine) daha yakın bir bakış açısını yansıtır. Arhitas ve Pisagorcular, dünyayı evrenin sabit merkezi olmaktan çıkararak hareket eden bir yıldız olarak tanımlamışlardır.

Arhitas, Platon’u Siraküza tiranı Dionysius II’nin elinden kurtarmak için bir gemi göndererek onun hayatını kurtarmıştır (MÖ 361). Eğitim verdiği bilinen tek öğrencisi, Knidos’lu matematikçi Eudoksos’tur. Muhtemelen Philolaos ve Krotonalı Eurytus’tan eğitim aldığı düşünülmektedir. Arhitas’ın çalışmaları, özellikle matematik ve mekanik alanlarında, sonraki dönemlerde bilimsel düşüncenin gelişimine katkıda bulunmuştur.

Sonuç olarak; Arhitas, Pisagorcu felsefenin son büyük temsilcilerinden biri olarak matematik, mekanik, felsefe ve astronomi alanlarında çığır açıcı katkılar sağlamıştır. Özellikle Delos Problemi’ni çözmesi ve matematiksel prensipleri mekaniğe uygulaması, onun bilim tarihindeki yerini sağlamlaştırmıştır. Pisagorcu düşüncenin matematiksel ve sezgisel yaklaşımını benimseyerek, evrenin düzenini anlamada duyumların ötesine geçen bir anlayış geliştirmiştir.